01 Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν· αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν τοῖς ὑψίστοις,
Οἱ οὐρανοὶ νοοῦνται δυϊκῶς τὴν ἐποχὴ ποὺ γράφεται ὁ ψαλμὸς αὐτός.
Ἂν θέλαμε νὰ μεταφράσουμε ἀκριβῶς τὸ ἑβραϊκό κείμενο μὲ αὐστηρὴ
ἑλληνικὴ ὁρολογία, θὰ λέγαμε: αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τοῖν οὐρανοῖν, ἀπὺς δύο οὐρανούς. Εἶναι τὸ ἀνώτερο τμῆμα τῆς Δημιουργίας. Αὐτή ἦταν
τότε ἡ κοσμολογικὴ ἀντίληψη ποὺ εἶχαν. Ὁ πρῶτος οὐρανὸς εἶναι ἀόρατος, βρίσκεται ἄνω τοῦ στερεώματος ὡς τόπος τῶν νοερῶν καὶ ἀοράτων
δυνάμεων, καὶ ὁ δεύτερος οὐρανὸς εἶναι ὁρατός, εἶναι ὁ κάτω τοῦ στερεώματος οὐρανὸς ποὺ σκέπει τὴν ὁρατὴ δημιουργία. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἑβραϊκὴ ἀντίληψη καὶ μὲ βάση αὐτὴ συνθέτει ὁ ποιητὴς τους στίχους τοῦ
ποιήματος. Στὴν Ἐκκλησία ὅμως αὐτὸ τὸ ποίημα ἐκτείνεται σὲ ἕνα
ἄλλο περιεχόμενο. Ἐνῶ συνεχίζεται ἡ ἀντίληψη περὶ δύο οὐρανῶν, ὁρατοῦ καὶ ἀοράτου, οἱ δύο αὐτοὶ οὐρανοὶ νοοῦνται διαφορετικά. Νοητός τώρα
οὐρανὸς νοεῖται ὁ τόπος τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος δὲν προσδιορίζεται οὔτε ὡς ἄνω οὔτε ὡς κάτω, ἀφοῦ ὁ Θεὸς εἶναι παντοῦ, ἐνῶ ὡς αἰσθητὸς οὐρανὸς νοεῖται ὁ τόπος τῆς ἀσκήσεως τοῦ ἀνθρώπου. Αἰτούμενο εἶναι ἡ συνένωση αὐτῶν τῶν δύο οὐρανῶν σὲ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Ὅταν λέω ὁ νοητὸς οὐρανὸς ὡς τόπος τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ ποὺ δὲν
ἔχει στὴ χριστιανικὴ ἀντίληψη οὔτε ἄνω οὔτε κάτω, σᾶς θυμίζω ὅτι ὁ
ἴδιος ὁ Χριστὸς ἔχει ὑπογραμμίσει ὅτι αὐτὸς ὁ τόπος μπορεῖ νὰ εἶναι ἐντὸς
τοῦ ἀνθρώπου: ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστι. Δὲν εἶναι, λοιπόν,
τοπικὸς ὁ προσδιορισμὸς τοῦ νοητοῦ οὐρανοῦ. Οὐρανὸς λοιπόν, στὴ χριστιανικὴ ἀντίληψη, καὶ αὐτὸ τὸ βλέπουμε κυρίως στὴν ὑμνογραφία, εἶναι ὁ τόπος τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, εἴτε στὴ Δημιουργία, εἴτε στὴ σύναξη τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὴ δήλωση τοῦ Χριστοῦ, ὅπου εἰσὶ δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν, εἴτε μέσα στὴν ψυχή, μέσα στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου.
Ἡ αἴνεσις τώρα, δηλαδὴ ἡ δοξολογία, γίνεται μὲ τρεῖς τρόπους, κάτω ἀπὸ αὐτὴ τὴ νέα προοπτική.
α) Διὰ φωνῆς ἢ διὰ ἄσματος. Π.χ. ὁ τρόπος ποὺ δοξολογήθηκε ὁ Θεὸς
μὲ τὴν ὠδὴ Μωυσέως, ὅταν ὁ λαὸς πέρασε τὴν Ἐρυθρὰ Θάλασσα (ἄσωμεν τῷ Κυρίῳ· ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται), ποὺ συνοδεύεται μὲ ὄρχηση,
ὡς ἔκφραση χαρᾶς.
β) Διὰ ὄψεως καὶ παρατηρήσεως, ἔρχεται ἐκ τῶν ἔξω. Δηλαδή, ἐνδομύχως ἀντιλαμβανόμαστε αὐτὴ τὴ δοξολογία, κατὰ τό: οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα. Υπάρχει μία ἐξωτερικὴ δοξολογία τὴν ὁποίαν ἐμεῖς τὴν ἀντιλαμβανόμαστε νὰ ἔρχεται μέσα μας.
γ) Διὰ βίου καὶ ἔργων. Σᾶς θυμίζω τὴ φράση τοῦ Χριστοῦ πρὸς τοὺς μαθητές του, ὅταν ξεκινάει τὴ δημόσια δράση του, λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπὶ
τοῦ Ὄρους ὁμιλία, ποὺ τοὺς καλεῖ νὰ λάμψουν μέσα στὴν οἰκουμένη: οὔτο λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων ὅπως ἴδωσιν
ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τῶν ἐν τοῖς οὐρανοῖς (Ματθ. 5,16). Δηλαδὴ διὰ τῆς βιοτῆς τοῦ ἀνθρώπου ἐπίσης κατατίθεται μία δοξολογία τοῦ οὐρανίου Πατρός.
Στὴ θεία Λειτουργία, ὁ ὕμνος ποὺ συνοδεύει τὴν πράξη τῆς θείας Κοινωνίας, ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ ἀρχίσουν οἱ ἱερεῖς νὰ προετοιμάζονται γιὰ νὰ κοινωνήσουν μέχρι νὰ κοινωνήσει καὶ ὁ τελευταῖος πιστός, ὁ ὕμνος λοιπὸν ποὺ ψάλλεται εἶναι αὐτὸς ὁ πρῶτος στίχος τοῦ 148ου ψαλμοῦ
(Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν· αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν τοῖς ὑψίστοις),
τὸ λεγόμενο Κοινωνικό. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι μερικοὶ ἱερεῖς καὶ ψάλτες, ἴσως
ἀπὸ ἄγνοια, ἴσως καὶ μὲ καλὴ πρόθεση, ἀντικαθιστοῦν αὐτὸ τὸ Κοινωνικὸ μὲ στίχους ἀπὸ ἄλλους ψαλμούς, ἢ ὁμάδα στίχων, γιατὶ θέλουν κάτι
πιὸ γλυκερό, πιὸ συγκινητικὸ γιὰ τοὺς πιστούς, ἢ καὶ πιὸ περίτεχνο ὡς
μέλος. Δὲν πρέπει ὅμως νὰ ξεχνᾶμε ὅτι εἴμαστε ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ
Αρνίου ἐκείνη τὴν ὥρα, ὅπως ἐπισημαίνει ἡ Ἀποκάλυψη, καὶ δὲν ἔχουμε
τίποτα νὰ ποῦμε, παρὰ μόνον νὰ τραγουδήσουμε τὸν αἶνο: Αἰνεῖτε τὸν
Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν. Αὐτὸ εἶναι, τελείωσαν ὅλα. Τὴν ὥρα τοῦ Κοινωνικοῦ γίνεται κάτι συγκλονιστικό. Ἔχει γίνει ἡ Ἀναφορά, ἔχει γίνει
ὁ καθαγιασμός, εἶναι ὁ Χριστὸς ἐν μέσῳ ἡμῶν, θὰ κληθοῦμε νὰ τὸν φᾶμε
καὶ νὰ τὸν πιοῦμε. Ἀρχίζει λοιπὸν ὁ λαὸς νὰ αἰνεῖ, δὲν ἔχει τίποτα ἄλλο
νὰ κάνει. Αὐτὸ ποὺ λέει ἡ Ἀποκάλυψη, αὐτὸ κάνουμε ἐκείνη τὴν ὥρα.
Καὶ ὅταν ὁ παπάς, πρὶν κοινωνήσει ὁ ἴδιος, μᾶς πεῖ ὅτι: κοιτάξτε νὰ δεῖτε,
ἐδῶ τὰ πράγματα ἔχουν σοβαρέψει πάρα πολύ, ἔχω τὰ ἅγια μπροστά μου
καὶ τὰ ἅγια εἶναι μόνο γιὰ ἁγίους, ὅλοι μας καταθέτουμε ὅτι κανείς μας
δὲν εἶναι ἅγιος. Οὐδείς. Γιατὶ ἕνας εἶναι ὁ ἅγιος. Καὶ ἐπειδὴ ὑπάρχει
αὐτὸς ὁ ἕνας ἅγιος παραδιδόμαστε σ' αὐτόν. Ὄχι ὡς ἅγιοι, ἀλλὰ γιατί
προέχει ἡ πρόθεσή μας νὰ εἴμαστε μαζί του, προέχει ἡ λαχτάρα. Τί ἄλλο
σοῦ μένει νὰ κάνεις ἐκείνη τὴν ὥρα ποὺ περιμένεις νὰ ἑνωθεῖς μαζί του,
ἀπὸ τὸ νὰ ἐκφέρεις αὐτὸ τὸν αἶνο: Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν,
Ἀσφαλῶς σὲ ὁρισμένες λειτουργικές στιγμές, ἑορταστικές, μπορεῖ αὐτὸ
τὸ Κοινωνικὸ νὰ ἀλλάξει, π.χ. τη Μεγάλη Πέμπτη ποὺ ἔχουμε τὴ μνήμη τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου, ἑνὸς κορυφαίου γεγονότος, θὰ ψάλλουμε τὸ
γνωστό: Τοῦ δείπνου σου τοῦ μυστικού, σήμερον Υἱὲ Θεοῦ... μνήσθητί
μου Κύριε ἐν τῇ βασιλείᾳ σου. Εἶναι μιὰ ἐξαίρεση, ἀλλὰ ὡς ἐξαίρεση κατατίθεται καὶ ὄχι ὡς καλὴ πρόθεση τοῦ ἱερέως ἢ τοῦ ἱεροψάλτου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου