3. Αἰνεῖτε αὐτὸν ἥλιος καὶ σελήνη, αἰνεῖτε αὐτὸν πάντα τὰ ἄστρα καὶ τὸ φῶς.
Ὅσον ἀφορᾶ τὸ φῶς ποὺ ἀναφέρει ὁ στίχος, εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἔχουμε
μιὰ ποικιλία προσεγγίσεων ἀπὸ τοὺς ἑρμηνευτές Πατέρες. Ἄλλοι μιλᾶνε
γιὰ τὸ φῶς τῆς ἡμέρας, ἀλλὰ ὑπάρχουν καὶ μερικοί, ἤδη ἀπὸ τὸν Μέγα
Αθανάσιο, ποὺ μιλᾶνε γιὰ τὸ ἀρχικὸ φῶς, τὸ φῶς ποὺ ὑπάρχει πρὶν ἀπὸ
τὴ δημιουργία, ποὺ φωτίζει τὴ δημιουργία, τὴν κτίση. Υπάρχει ἕνα φῶς
Σᾶς θυμίζω τὴ διήγηση ὅπως υπάρχει στην Αγία Γραφή: Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν
ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν· ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου. Καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς γενηθήτω φῶς (Γέν. 1,1). Δὲν πρόκειται γιὰ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου, δὲν εἶναι τὸ κτιστὸ
φῶς, τὸ ὁποῖο θὰ περιγραφεῖ τὴν τέταρτη ἡμέρα τῆς Δημιουργίας. Εἶναι
ἕνα ἄλλο φῶς. Εἶναι τὸ φῶς ποὺ ἀναιρεῖ τὸ σκότος. Τὸ σκότος εἶναι ὁ μὴ
κόσμος, εἶναι τὸ χάος. Αναιρετικό του χάους εἶναι τὸ φῶς. Τὸ φῶς αὐτὸ
ὀνομάζεται, τουλάχιστον ἀπὸ τοὺς μεγάλους θεολόγους μας, παρουσία
Θεοῦ. Γι' αὐτὸ καὶ ὅλη ἡ μάχη που δόθηκε στὴ νηπτικὴ ἰδίως παράδοσή
μας, δόθηκε στὸ σημεῖο αὐτό, νὰ ἀντιληφθοῦμε ὅτι ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ γίνει αἰσθητός, ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου, ὡς φῶς. Τὸ φῶς αὐτὸ τὸ
ὀνομάζουμε ἄκτιστο φῶς, γιὰ νὰ τὸ διακρίνουμε ἀπὸ τὸ κτιστὸ φῶς τῆς
Δημιουργίας. Αὐτὸ τὸ ἄκτιστο φῶς εἶναι τὸ φῶς ποὺ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον. Εἶναι ἑπομένως παρουσία τοῦ ἀκτίστου μέσα στη Δημιουργία, εἶναι παρουσία Θεοῦ αὐτὸ τὸ φῶς. Ορισμένοι, λοιπόν, ἑρμηνευτὲς ἐπιμένουν ὅτι αὐτὸ τὸ φῶς εἶναι μία δοξολογία γιὰ
τὸν οὐράνιο Πατέρα. Τί θὰ πεῖ εἶναι μία δοξολογία; Η παρουσία του ταυτίζεται μὲ μία δοξολογία.
4 Αἰνεῖτε αὐτὸν οἱ οὐρανοὶ τῶν οὐρανῶν καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν.
Ἡ εἰκόνα, βέβαια, βασίζεται στὴν κοσμολογικὴ ἀντίληψη τῆς ἐποχῆς
ἐκείνης, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὑπάρχει ἕνα στερέωμα ποὺ καλύπτει ὅλη
τὴ γῆ καὶ τὴν προστατεύει ἀπὸ τὰ ὕδατα, διότι αὐτὸ τὸ χάος τὸ ἀντιλαμβάνονταν ὡς μία ἄβυθο ἔκταση ὕδατος, χωρὶς βυθό, ἀπέραντη ἔκταση ὕδατος.
Εἶναι χαρακτηριστικὴ μία εἰκόνα ποὺ κατατίθεται στὸ βιβλίο τοῦ
Ἰώβ, ποὺ λέει ὅτι οἱ ἄγγελοι δοξολόγησαν τὸν Θεὸ ὅταν γεννήθηκαν τὰ
ἄστρα: ὅτε ἐγενήθησαν ἄστρα ᾔνεσάν με φωνῇ μεγάλῃ πάντες ἄγγελοί μου (Ἰὼβ 38,7). Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ ἴδια ἡ Δημιουργία γίνεται χαρὰ καὶ γιὰ τὶς ἀόρατες δυνάμεις, τις πνευματικὲς δυνάμεις. Δὲν εἶναι μόνον μία χαρὰ ποὺ προετοιμάζεται γιὰ τὴν κορωνίδα τῆς Δημιουργίας ποὺ
εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ἀλλὰ εἶναι μία χαρὰ ποὺ προσφέρεται καὶ στὶς ἀσώματες δυνάμεις.
5 Αἰνεσάτωσαν τὸ ὄνομα Κυρίου, ὅτι αὐτὸς εἶπε, καὶ ἐγενήθησαν, αὐτὸς ἐνετείλατο, καὶ ἐκτίσθησαν.
6 Εστησεν αὐτὰ εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος· πρόσταγμα ἔθετο, καὶ οὐ παρελεύσεται.
Στὴν ἀρχικὴ διήγηση τῆς Δημιουργίας, στὴ Γένεση, τὸ «εἶπεν» ἐπαναλαμβάνεται ἀρκετὲς φορές: καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς γενηθήτω φῶς, καὶ ἐγένετο φῶς, καὶ εἶπεν ὁ Θεός καὶ εἶπεν ὁ Θεός. Ἤδη στη θεολογία
τῶν Προφητῶν, ὑπάρχει κατατεθειμένη ἡ «μυστική» γνώση ὅτι ὁ Θεὸς
δὲν δημιουργεῖ μόνος του. Γι' αὐτὸ καὶ στὴν ἀρχικὴ διήγηση εἰσάγεται
ἡ ἔννοια τοῦ πληθυντικοῦ, ὅπως φαίνεται καθαρὰ στὴν περίπτωση τῆς
δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου: Καὶ εἶπεν ὁ Θεός («εἶπεν» εἶναι ἑνικός) ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν («ποιήσωμεν» καὶ «ἡμετέραν» εἶναι πληθυντικός). Τὸ «ἡμετέραν» ἀναφέρεται σὲ
ἕναν τρόπο ποὺ ὑπάρχει ὁ Θεός. Ὁ Θεὸς ὑπάρχει κατὰ τριαδικὸ τρόπο καὶ
ὁ ἄνθρωπος θὰ δημιουργηθεῖ κατὰ τριαδικό τρόπο. Τριαδικός τρόπος σημαίνει κοινωνία προσώπων. Ὁ ἄνθρωπος δημιουργεῖται ὡς κοινωνία προσώπων. Αντιλαμβάνεται τὴν ὕπαρξή του μόνο μέσῳ τῆς κοινωνίας.
Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ στὴν εἰκόνα τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου ὁ
Ἀδὰμ ὀνομάζει τὸν ἄλλον ἄνθρωπο «Ζωή». Ἡ σχέση γίνεται γιὰ αὐτὸν
Ζωή, στὰ ἑβραϊκὰ Εὔα.
Στὴν πατερικὴ θεολογία θὰ διατυπωθεῖ ἡ φράση: ὁ Πατὴρ διὰ τοῦ Υἱοῦ
ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ποιεῖ τὰ πάντα. Ὁ Θεὸς εἶναι ὁ Πατήρ, τὸ «εἶπεν»
εἶναι ὁ Λόγος, τὸ «ἐγένετο» εἶναι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τὸ ὁποῖο τελειοῖ τὴ
Δημιουργία. Δὲν μπορεῖ ἡ Δημιουργία νὰ γίνει χωρὶς τὴν παρουσία ἑνὸς
θεϊκοῦ προσώπου, ποὺ τὴν συνέχει, μιὰ συνοχὴ ποὺ ἐγκαθιδρύεται διὰ τῆς
παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Υπάρχει, τώρα, ἕνα δεύτερο μέρος τοῦ ψαλμοῦ, ἀπὸ τὸν 7ο μέχρι τὸν
12ο στίχο, ὅπου ὁ ποιητὴς φεύγει ἀπὸ τὰ οὐράνια σώματα, τὶς νοερὲς δυνάμεις, τὰ ἄνω σώματα τῆς Δημιουργίας καὶ ἔρχεται στὸ λεγόμενο «πλήρωμα τῆς γῆς». Τὸ πλήρωμα τῆς γῆς εἶναι αὐτὸ ποὺ γεμίζει τὴ γῆ.
Τὴ γῆ τὴν γεμίζουν τὰ δέντρα, τὰ φυτά, τὰ ζῶα, τὰ πτηνά, τὰ ψάρια, τὰ
νερά, τὰ ποτάμια, ὁ ἄνθρωπος. Αρχίζει λοιπόν, νὰ καλεῖ σὲ δοξολογία
αὐτὰ τὰ κτιστά:
7 Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῆς γῆς, δράκοντες καὶ πᾶσαι ἄβυσσοι· * πῦρ, χάλαζα, χιών, κρύσταλλος, πνεῦμα καταιγίδος, τὰ ποιοῦντα
τὸν λόγον αὐτοῦ·
Τὰ κτιστὰ ὄντα, ὅλη ἡ δημιουργία, ἀποτελοῦν τοὺς λόγους τοῦ Θεοῦ,
ὑπὸ τὴ διπλὴ ἔννοια τῆς λέξης: αἰτία, δηλαδὴ ἀρχή, καὶ σκοπό, δηλαδὴτέλος. Η δημιουργία δὲν εἶναι ἕνα τυχαίο γεγονός, ἀλλὰ ἔργο μὲ ἐσωτερικὸ καὶ ἐξωτερικὸ νόημα. Κατὰ τὴν πατερικὴ προσέγγιση, ἡ Δημιουργία εἶναι ἔργο ποὺ νοηματοδοτεῖται ἀπὸ τὴν παρουσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ
Θεοῦ, εἶναι ἔργο πού, γιὰ νὰ χρησιμοποιήσω μιὰ ἀνθρώπινη διατύπωση,
ἐνεργεῖται γιὰ νὰ χαριστεῖ στὸν Υἱό. Εἰδικότερα, μάλιστα, ὁ λόγος τοῦ
Θεοῦ ἐκφράζεται ὡς θέλημα τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ λόγοι τῶν ὄντων νοοῦνται
ὡς θελήματα τοῦ Θεοῦ.
Συνεχίζει τώρα ὁ ποιητὴς νὰ βλέπει τὸ σύνολο τῆς κτιστῆς δημιουργίας, νὰ φανερώνει τὶς εἰδοποιοὺς λειτουργίες κατὰ εἶδος, ὥστε νὰ ἀναφανεῖ ἡ ὀμορφιὰ τῆς δημιουργίας, αὐτὴ ποὺ ἀποτελεῖ καὶ τὴ δοξαστικὴ κατάφαση στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Κατὰ τὸν ἀπόστολο Παῦλο, ἡ δόξα τοῦ
Θεοῦ καὶ ἡ ἀϊδιότητά του φανερώνονται μέσῳ τῶν ποιημάτων του: τὰ γὰρ
ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται,
ἥ τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καὶ θειότης (Ρωμ. 1,20). 9 τὰ ὄρη καὶ πάντες οἱ βουνοί, ξύλα καρποφόρα καὶ πᾶσαι κέδροι·
10 τὰ θηρία καὶ πάντα τὰ κτήνη, ἑρπετὰ καὶ πετεινὰ πτερωτά·
Αὐτὰ εἶναι τὰ κτίσματα. Ὑπάρχουν τώρα οἱ ἄνθρωποι ποὺ θὰ ἔπρεπε
νὰ διαχειρίζονται αὐτὰ τὰ κτίσματα, νὰ διαχειρίζονται ὅλη τὴ Δημιουρ-
γία. Ξεκινάει λοιπὸν ἀπὸ τοὺς ἡγέτες,
11.βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ πάντες λαοί, ἄρχοντες καὶ πάντες κριταὶ
γῆς· 12 νεανίσκοι καὶ παρθένοι, πρεσβύτεροι μετὰ νεωτέρων· 13 αἰνεσάτωσαν τὸ ὄνομα Κυρίου, ὅτι ὑψώθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ μόνου· ἡ
ἐξομολόγησις αὐτοῦ ἐπὶ γῆς καὶ οὐρανοῦ.
Ἐξομολόγησις ἐδῶ μὲ τὴν ἔννοια τῆς παρουσίας. Ὁ Θεὸς ὁμολογεῖ
τὴν παρουσία του ἐκτὸς ἑαυτοῦ. Ἔξὁμολογεῖ ὁ Θεός, δηλαδὴ φανερώνεται ἐκτὸς ἑαυτοῦ, μέσῳ τῆς Δημιουργίας του. Τὰ ἔργα του ὁμολογοῦν τὴν παρουσία του, ἢ μᾶλλον διὰ τῶν ἔργων του γίνεται ἀντιληπτὴ
ἡ παρουσία του. Αὐτὴ τὴν παρουσία τὴν ὀνομάζουμε πρόνοια, θεία Πρόνοια, γιατὶ ὁ Θεὸς δὲν δημιούργησε μόνον τὸν κόσμο, ἀλλὰ συνέχει καὶ συντηρεῖ τὸν κόσμο. Καὶ αὐτὴ ἡ πρόνοιά του γίνεται γνωστὴ μέσῳ τῶν φίλων του, τῶν θεοπτῶν ἁγίων του καὶ προφητῶν του, κατεξοχὴν δὲ μέ
σῳ τῆς παρουσίας καὶ τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Υἱοῦ του. Ἡ Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ καὶ ὁ δοξασμός του ὡς Υἱοῦ τοῦ Ἀνθρώπου εἰς τὰ δεξιὰ τοῦ Πατρός,
ἀποκαλύπτει τὸ νόημα τῆς Δημιουργίας, τὸ νόημα τοῦ κόσμου. Καὶ
αὐτὸν τὸν κόσμο, ἰδιαίτερα ὡς κόσμο τῶν ἀνθρώπων, τὸν ἀγαπάει ὁ Πατήρ, παρὰ τὰ λάθη του, τὶς ἀρνήσεις ἢ τὶς συγχύσεις, γιατὶ τὸν ἔχει ἀνα λάβει ὁ Υἱός του, ἀνήκει πλέον στὸν Υἱό του. Καταλαβαίνετε πόσο ἀφελής, γιὰ νὰ μὴν πῶ βλάσφημη, εἶναι ἡ ἀντίληψη ότι δαιμονικές δυνάμεις
μποροῦν νὰ καταστρέψουν τὸν κόσμο, οἱ ἐμμονὲς δηλαδὴ ἀκόμη καὶ χριστιανῶν ποὺ ἐγκλωβίζονται σὲ παγιδεύσεις καὶ καταθέτουν ἀπόψεις γιὰκαταστροφὴ τοῦ κόσμου, προβάλλοντας διάφορες προφητεῖες, κατ' οὐσίαν ψευδοπροφητεῖες, ἢ ἀνάγοντας εἰκόνες ποὺ περιγράφουν τὴν ἐνδημούσα ἀταξία λόγῳ τῆς ἁμαρτίας σὲ προρρήσεις γιὰ θεία τιμωρία. Ὁ
Θεὸς ὡς Πατὴρ ἀγαπάει τὸν Υἱό του, αὐτὸς εἶναι ὁ τρόπος ποὺ ὑπάρχει
ὁ Τριαδικὸς Θεός, ἡ ἀγάπη. Καὶ ἐπειδὴ ἀγαπάει τὸν Υἱό του, ἀγαπάει
καὶ ὅσα εἶναι τοῦ Υἱοῦ του, δηλαδὴ τὸν κόσμο ποὺ συγκεφαλαιώνεται στὴ
δοξασμένη ἀνθρώπινη φύση του.
14 Καὶ ὑψώσει κέρας λαοῦ αὐτοῦ· ὕμνος πᾶσι τοῖς ὁσίοις αὐτοῦ, τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ, λαῷ ἐγγίζοντι αὐτῷ.
Ὅλα ὅσα μέχρι τώρα διατυπώθηκαν, ἔχουν σημασία γιὰ τὸν ποιητὴ
γιατὶ ὑπάρχει ἕνας λαός. Τὸ τραγούδι του δὲν ἀπευθύνεται στὸ κενό, τὰ
λόγια δὲν τὰ ἀπευθύνει στὴν ἀνθρωπότητα, ἀφηρημένα, ἀλλὰ σὲ συγκεκριμένο λαό, ἕναν λαὸ ποὺ ἀνήκει στὸν Θεό, γιατὶ ὁ ἀρχαῖος του γενάρχης, ὁ Ἀβραάμ, ἀπάντησε στὴν κλήση τοῦ Θεοῦ καὶ παραδόθηκε σ'
αὐτόν. Καὶ ὁ λαὸς αὐτὸς ἔχει χαρακτηριστεί «λαὸς Κυρίου». Καὶ ἐπειδὴ
εἶναι λαὸς Κυρίου, εἶναι ἐπίσης λαὸς δυνατός.
Πέραν τοῦ Θεοῦ, στὸν ὁποῖο ἀναπέμπεται αὐτὸς ὁ ὕμνος, ἡ ἱστορία
ἔχει ἀναδείξει πολλοὺς φίλους τοῦ Θεοῦ. Στὴν ἰουδαϊκὴ παράδοση τοὺς
ὀνομάζουμε ὅσιους, στὴ χριστιανικὴ παράδοση τοὺς ὀνομάζουμε Ἁγίους,
καὶ αὐτοὶ εἶναι οἱ φίλοι του Θεοῦ. Αὐτοὶ δηλαδὴ ποὺ μὲ ἔμπρακτο τρόπο,
ἢ πάντως μὲ αἰσθητὸ τρόπο, φανέρωσαν τὴν ὁλοκληρωτική τους σχέση
τὴν ὁλοκληρωτική παράδοση καὶ τὴ σχέση τους μὲ τὸν Θεό. Αὐτοὶ εἶναι
οἱ φίλοι τοῦ Θεοῦ. Αὐτοὶ οἱ φίλοι ἀξίζουν τὸν ἴδιο ὕμνο ποὺ ἀξίζει καὶ ὁ Κύ
ριος, ἢ ἂν θέλετε, μὲ κάποια ἄλλη διατύπωση, στοὺς ὁσίους, στοὺς φί-
λους τοῦ Θεοῦ, προστρέχω ὅταν δὲν αἰσθάνομαι ἱκανὸς νὰ προστρέξω
στὸν ἴδιο τὸν Κύριο.
· Θὰ ἔχετε παρατηρήσει ὅτι στὴ λειτουργική μας παράδοση ὑμνοῦμε
τὸν Κύριο, δεόμεθα τοῦ Κυρίου, ἐκζητοῦμε ἀπὸ τὸν Κύριο αἰτήματα. Στο
πρῶτο μέρος τῆς θείας Λειτουργίας ἐκφωνοῦμε τὰ λεγόμενα «Εἰρηνικά»,
τὰ ἐννέα αἰτήματα ποὺ ἀναφέρονται στὴν ἱστορικὴ διάσταση τῆς ζωῆς
μας, ζητώντας νὰ ἁγιαστεῖ ὁ δρόμος καὶ ὁ τρόπος τοῦ βίου μας. Αἰτούμεθα ὅλα αὐτὰ καὶ στὸ τέλος βγαίνει ὁ διάκονος ἢ ὁ ἱερέας καὶ λέει: Τῆς Παναγίας ἀχράντου ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων… Γιατί τοὺς ἐπικαλούμαστε στὰ λεγόμενα Εἰρηνικὰ τρεῖς φορές, ἀλλὰ καὶ σὲ κάθε ἀκολουθία; Εἶναι σὰν νὰ
νιώθουμε ὅτι δὲν ἰσχύει ἡ δική μας δέηση, καὶ ζητᾶμε τὴν ἐπικουρία τῆς
Παναγίας καὶ τῶν Ἁγίων, μιὰ ποὺ αὐτοὶ εἶναι δικοί μας, προῆλθαν ἀπὸ
ἐμᾶς. Ὅ,τι εἶναι ἡ Παναγία καὶ οἱ Ἅγιοι, εἶμαι καὶ ἐγὼ κατὰ τὴ φύση
μου. Επομένως τοὺς θεωρῶ ἀντιλήπτορες, συναντιλήπτορες τοῦ πόνου,
τῆς θλίψης, τῆς λαχτάρας, τῆς χαρᾶς. Καὶ ἔτσι προσπαθῶ νὰ ἀναφερθῶ
στὸν Θεὸ μέσῳ τῶν φίλων του καὶ δικῶν μου
οἰκείων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου