Οι Έλληνες Πομάκοι της Θράκης αναζητούν την ταυτότητά τους | Νικόλαος Κόκκας

Τι προωθεί γι αυτούς η Τουρκική προπαγάνδα του Τουρκικού προξενείου στην Θράκη

Ο εκπαιδευτικός Νικόλαος Κόκκας δίδασκε πριν λίγα χρόνια σε σχολείο Πομακοπαίδων και αποφάσισε να κάνει διατριβή στο δημοτικό τραγούδι τους, όταν μια μέρα άκουσε έναν μαθητή του να τραγουδά. Τον κέρδισε ο πολιτισμός τους και άρχισε μια σημαντική καταγραφή

Στην οροσειρά της Ροδόπης βρίσκεται ριζωμένη από την αρχαιότητα μια ιδιόμορφη φυλή, οι Πομάκοι. Υπάρχουν ιστορικοί τριών χωρών που διεκδικούν για την χώρα τους τις ρίζες των Πομάκων. Ο κ. Νικόλαος Κόκκας εκπαιδευτικός, ο οποίος πριν λίγα χρόνια δίδασκε σε σχολείο Πομακωπαίδων, αποφάσισε να κάνει διατριβή στο δημοτικό τραγούδι των Πομάκων, όταν μια μέρα ένας μαθητής του έπιασε να τραγουδά ένα δημοτικό της πατρίδας του. Ο κ. Κόκκας γοητεύτηκε από τον ήχο και ζήτησε από τον μαθητή του να του μεταφράσει τους στίχους. Τον κέρδισε ο πολιτισμός τους και έτσι ξεκίνησε μια σημαντική καταγραφή στην οποία συμμετείχαν με ενθουσιασμό νέοι και ηλικιωμένοι Πομάκοι.

Η συζήτηση ξεκινά με ιστορικά στοιχεία από τρεις χώρες οι οποίες θέλουν δική τους την καταγωγή των Πομάκων. O κ. Κόκκας μας ενημερώνει:

«Από την μεριά της Τουρκίας υποστηρίζεται ότι οι Πομάκοι είναι πετσενέγοι, πατσινάγκ, κουμάνοι δηλ τουρκόφωνα φύλα που έρχονται από την Ασία και φτάνουν στην περιοχή της Ροδόπης κατά τον 15^ο-16^ο αιώνα. Κατά τους ειδικούς, αυτή είναι μια θεωρία που δεν ανταποκρίνεται ούτε στα γενετικά χαρακτηριστικά μέσω μελετών DNA αλλά ούτε στα χαρακτηριστικά και στον πολιτισμό τους. Υπάρχουν Βούλγαροι ιστορικοί που υποστηρίζουν ότι οι Πομάκοι είναι Βούλγαροι και απλά είναι κάτοικοι της Ροδόπης και γι’ αυτό ονομάζουν την γλώσσα τους Raspy Govori δηλαδή διάλεκτοι της Ροδόπης».

Με αντικειμενικότητα ο κ. Κόκκας αναφέρεται και στην άποψη των Ελλήνων ιστορικών:

«Υπάρχουν Έλληνες ιστορικοί οι οποίοι λένε πως οι Πομάκοι σχετίζονται με αρχαία θρακικά φύλα ενώ άλλοι προσπάθησαν να τους συνδέσουν με τους αρχαίους Αγριάνες (αρχαίοι πολεμιστές του μεγάλου Αλεξάνδρου). Βέβαια, μια τέτοια συσχέτιση είναι παρακινδυνευμένη παρόλο που σίγουρα υπάρχει μια συσχέτιση με αρχαία θρακικά φύλα, αλλά οι Αγριάνες κατοικούσαν στα βόρια του Στρυμόνα μια περιοχή πολύ μακρύτερα από την οροσειρά της Ροδόπης. Στην περιοχή της Ροδόπης είχαμε τους Βησούς, τους Σάτρες, τους Βίστωνες οπότε σίγουρα υπάρχει σύνδεση με τα αρχαία θρακικά φύλα αλλά έχουν περάσει πάρα πολλές φάσεις μέσα στην ιστορία των Πομάκων».

«Πολλοί νέοι ταυτίζονται με το ελληνικό κράτος, νιώθουν έλληνες πολίτες,, αλλά υπάρχουν και κάποιοι που έχουν πέσει θύματα της τουρκικής προπαγάνδας με ευθύνη βέβαια της ελληνικής κυβέρνησης, όπου μέσα από το θεσμό της μειονοτικής εκπαίδευσης εκτουρκίζονται»

Η σύντομη αναφορά στις ρίζες των Πομάκων ήταν ένας πρόλογος για να εισέλθουμε στο πολύ σοβαρό θέμα της σημερινής ταυτότητάς τους, αλλά και των πολιτικών λαθών που συντελέστηκαν από το παρελθόν εκ μέρους της Ελλάδας. Ο κ. Κόκκας μας έκανε γνωστές τις προσπάθειες της Τουρκικής προπαγάνδας για το θέμα:

«Μετά την δεκαετία του 1950 τα σχολεία που ονομάζονταν μουσουλμανικά σύμφωνα με την συνθήκη της Λωζάνης μετονομάστηκαν σε τουρκικά σχολεία από το ίδιο το ελληνικό κράτος. Πρόκειται για ένα μεγάλο πολιτικό έγκλημα που συντελέστηκε από το ελληνικό κράτος για πολιτικές σκοπιμότητες, οι οποίες έχουν αναλυθεί στην διατριβή μου, αλλά και από άλλους ερευνητές. Φτάνουμε στο σήμερα όπου οι Πομάκοι αναζητούν την ταυτότητά τους. Πολλοί νέοι Πομάκοι ταυτίζονται με το ελληνικό κράτος και νιώθουν Έλληνες πολίτες αλλά υπάρχουν και κάποιοι που έχουν πέσει θύματα της τουρκικής προπαγάνδας με ευθύνη βέβαια και της ελληνικής κυβέρνησης όπου μέσα από τον θεσμό της μειονοτικής εκπαίδευσης οι Πομάκοι εκτουρκίζονται.

Μιλάμε για 40.000 Έλληνες, κατοίκους της Ελλάδας, γεννημένοι Θρακιώτες, οι οποίοι εκτουρκίζονται μέσα από τον θεσμό της μειονοτικής εκπαίδευσης. Αναφερόμαστε σε μια δίγλωσση εκπαίδευση όπου τα παιδιά διδάσκονται τα μισά μαθήματα στα ελληνικά και τα άλλα μισά στα τουρκικά. Στα πομακοχώρια δεν έχουμε δημόσια Δημοτικά σχολεία καθώς το ελληνικό κράτος δεν έχει δώσει την ευκαιρία στους Πομάκους να επιλέξουν αν θέλουν να πάνε σε δημόσιο ή μειονοτικό σχολείο. Τα μειονοτικά σχολεία χρηματοδοτούνται από το κράτος, έχουν διευθυντή Μουσουλμάνο, υποδιευθυντή χριστιανό και όλοι πληρώνονται από το ελληνικό κράτος, αλλά έχουν ένα ιδιωτικό καθεστώς και το αναλυτικό πρόγραμμα έχει προσδιοριστεί από κάποια αμοιβαία πρωτόκολλα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Σαν να πρόκειται για τουρκικούς πληθυσμούς ενώ πρόκειται για Έλληνες. Δώσαμε την ευκαιρία στους Τούρκους να αποφασίζουν για Έλληνες, κάτι το οποίο το ανέδειξε με κορυφαίο τρόπο ένας σπουδαίος δημοσιογράφος, ο Πομάκος Σεμπαιδιν Καραχότζα που έφυγε από τη ζωή πριν μερικούς μήνες».

Το ελληνικό κράτος που δεν πράττει το αυτονόητο και το μακρύ χέρι του τουρκικού προξενείου

Ο Θρακιώτης Πομάκος Καραχότζα τόλμησε να μεταφράσει ποίηση από Σολωμό, Ρίτσο και Ελύτη στην Πομακική γλώσσα και να την εκδώσει σε βιβλίο και δεν είναι τυχαίο πως η επιλογή των ποιημάτων που μετέφρασε έχουν όλα την λέξη “ελευθερία”. Πάραυτα λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Ο κ. Κόκκας μας εξηγεί το λόγο:

«Δυστυχώς το μακρύ χέρι του Τουρκικού προξενείου στην Θράκη διαβρώνει πολλά πράγματα επεμβαίνοντας στην πολιτική μας ζωή και επηρεάζοντας τις εκλογές καθώς πολλά κόμματα λαμβάνουν υπόψη πως θα πάρουν ψήφους από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής. Είναι ένα θέμα το οποίο έχουν αναλύσει δημοσιογραφικά κατά καιρούς κάποιοι ερευνητές αλλά όταν φτάνει η στιγμή των εκλογών πολλοί πολιτικοί μας από πολλά κόμματα καταλήγουν να συνεργάζονται έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την υποστήριξη του τουρκικού προξενείου με αντίτιμο την ανοχή του εκτουρκισμού των Πομάκων. Πολλοί Πομάκοι έχουν εκτουρκιστεί γλωσσικά μέσα από τον θεσμό της μειονοτικής εκπαίδευσης.

Οι Πομάκοι διαμαρτύρονται, έχουν γίνει παρεμβάσεις σε διεθνή συνέδρια, ο πολιτιστικός σύλλογος Πομάκων Ξάνθης έχει κάνει αρκετές προσπάθειες αλλά δυστυχώς δεν εισακούονται ακόμα. Το ελληνικό κράτος δεν έχει προχωρήσει ακόμα στο αυτονόητο να δημιουργήσει δημόσια σχολεία στα πομακοχώρια. Αυτά τα παιδιά έχουν πολλά μαθησιακά προβλήματα λόγω των πολλών γλωσσών που υποχρεούνται αυτά τα παιδιά να μάθουν. Έχουμε μητρική γλώσσα την Πομακική, η τουρκική διδάσκεται στο τζαμί στο οποίο συνδυάζονται τα αραβικά και τα τουρκικά στις προσευχές, την ελληνική γλώσσα του κράτους και συγχρόνως μαθαίνουν αγγλικά και γερμανικά.

Μια σωστή κίνηση του ελληνικού κράτους που πρέπει να αναγνωριστεί είναι η εισαγωγή των θρησκευτικών στα δημόσια σχολεία, από ελληνόφωνους ιεροδιδασκάλους».

Η αγάπη του δασκάλου των Πομακοπαίδων, για τον λαό και τον Πομακικό πολιτισμό είχε φανερές αιτίες, ο κ. Κόκκας τις μοιράζεται μαζί μας:

«Η μουσική των Πομάκων είναι πολύ όμορφη. Προσωπικά ασχολήθηκα και με τα λαϊκά παραμύθια των Πομάκων, τον παροιμιακό τους λόγο, τις παραδόσεις τους και με τα ήθη και έθιμά τους. Στην διδακτορική διατριβή μου συμπεριλαμβάνονται αναφορές στην ιστορία των Πομάκων και στην προφορική τους παράδοση αλλά ο κορμός αφορά τα δημοτικά τραγούδια τα οποία εξετάζονται στο πλαίσιο της βαλκανικής μουσικής παράδοσης, δηλαδή είναι ουσιαστικά συγκριτική λαογραφία.»

Μια σημαντική λαογραφική πληροφορία είναι πως το ποίημα του “Γεφυριού της Άρτας”, τραγουδιέται στα Πομακοχώρια σε 21 παραλλαγές και διασκευάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να λειτουργήσει ως γέφυρα και να περάσει το τραγούδι στα Βαλκάνια. Ο κ. Νικόλαος Κόκκας έχει κάνει ουσιαστική έρευνα:

«Αν συγκρίνει κανείς τις προφορικές παραλλαγές τις ελληνικές του “Γεφυριού της Άρτας” που ξεπερνούν τις 500 πλέον, στην οροσειρά της Ροδόπης αλλά και στο ευρύτερο βαλκανικό χώρο, αντιλαμβάνεται πως τα μοτίβα, οι μουσικές φράσεις, οι μελωδίες, οι λογότυποι ταξιδεύουν και διαφοροποιούνται. Στο τραγούδι του γεφυριού της Άρτας των Πομάκων δεν είναι 45 μάστοροι αλλά 3 αδέρφια που έχτισαν τη γέφυρα.»

Στερούνται ακόμα και το δικαίωμα να ομιλούν τη μητρική τους γλώσσα

Το ισχύον σύστημα της μειονοτικής εκπαίδευσης στερεί από τους Πομάκους μαθητές το δικαίωμα της μητρικής τους γλώσσας και σε πολλές περιπτώσεις τους απαγορεύεται και να την χρησιμοποιήσουν. Ο καθηγητής κ.Κόκκας έζησε από κοντά την αδικία αυτή:

«Οι δάσκαλοι οι οποίοι διδάσκουν τουρκικά στο σχολείο αν ακούσουν τον Πομάκο μαθητή να μιλάει πομακικά, του το απαγορεύουν διότι αν ταυτοποιηθεί ο Πομάκος ότι έχει διαφορετική γλώσσα από την τουρκική διαφοροποιείται και από την τουρκική συνείδηση. Υπάρχουν πολλοί εγκάθετοι του τουρκικού προξενείου οι οποίοι χρηματοδοτούνται από την Άγκυρα κινώντας τα νήματα σε πολλές διαδικασίες. Φυσικά οι νέοι Πομάκοι το έχουν καταλάβει αυτό και δεν το θέλουν, νιώθοντας πιο κοντά στην Ευρώπη. Θα τους δείτε και θα τους χαρείτε όταν δείτε πόσο ελεύθερα σκέφτονται .»

Η λαϊκή παράδοση μέσω της γλώσσας θα πρέπει να συνδέεται με το σήμερα. Σε πολλούς λαούς της Ευρώπης όπως και στην Ελλάδα η λαϊκή παράδοση είναι ζωντανή χάρη στην δράση πολιτιστικών συλλόγων. Θα ήταν σημαντικό να ενταχθούν κάποιες δράσεις και μέσα στην δημόσια εκπαίδευση. Η πρόταση του κ. Κόκκα προς το υπουργείο παιδείας στην Θράκη για τους Πομάκους μαθητές που δυσκολεύονται αναλύεται καθαρά στην διατριβή του και με γνήσιο ενδιαφέρον για τους Έλληνες Πομάκους κατοίκους της Θράκης:

«Στην διατριβή μου έχω ένα κεφάλαιο που αναλύω και προτείνω πως η προφορική παράδοση των Πομάκων θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στα εκπαιδευτικά στάδια των παιδιών. Συγκεκριμένα, προτείνω δράσεις οι οποίες δεν είναι μονοδιάστατες, αλλά αποτελούν τις αφορμές ουσιαστικά έτσι ώστε κάποιοι εκπαιδευτικοί να κρίνουν αν μπορούν να τις εντάξουν σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα όπως στα μάθημα της γλώσσας, της θεατρικής αγωγής, της μουσικής, της γυμναστική, της κοινωνιολογίας. Με αυτό τον τρόπο θα δοθεί η ευκαιρία στα παιδιά να αγαπήσουν περισσότερο το σχολείο γιατί όταν θα δουν την μητρική τους γλώσσα να μιλιέται και να προβάλλεται ως αντικείμενο σεβασμού και όχι υποτίμησης θα αλλάξει η στάση τους προς την εκπαίδευση».

* * *

Από τα παράδοξα της εκπαίδευσης είναι πως ενώ οι μαθητές όλης της Ελλάδας και της Θράκης είναι υποχρεωμένοι να μαθαίνουν αγγλικά και γαλλικά, στην Θράκη τους είναι απαγορευμένη η Πομακική τους γλώσσα, ενώ είναι υποχρεωτικη η Τουρκική.

Το δικαίωμα στην μητρική γλώσσα είναι πολύ σημαντικό και αποτελεί ένα από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι κάτι το οποίο έχει διακηρυχθεί μέσα από διεθνείς συμβάσεις και θα πρέπει να το σεβόμαστε, κυρίως μέσα από την εκπαίδευση.

_________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

Ορθόδοξη Αλήθεια, 13.04.2022