Προσκύνημα στους Αγίους Τόπους. Η αντίθεση ανάμεσα στο μεγαλείο του ανθρώπου και σε εκείνο που παρουσιάζει στην ιστορική πραγματικότητα. Τα όρια μεταξύ της επιτρεπτής ησυχίας και της εγκράτειας για τον κοσμικό άνθρωπο. Η σωτηρία.

Επιστολή 16. 

ΓΕΡΩΝ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ.

Αγαπητή μου Μαρία,

Ειρήνη σ’ εσένα.

Έχω μεγάλο χρέος απέναντί σου. Να, και πάλι πέρασαν ήδη πολλές ημέρες, πριν συγκεντρωθώ να σου γράψω. Αλλά επαναλαμβάνω, όχι για πρώτη πλέον φορά, κάνε υπομονή με μένα, μάλλον με τις περιστάσεις όλης της ζωής μας, και μην αποδώσεις τη μακρά σιωπή μου σε «υψηλές» προσευχές της ασκητικής ζωής. Συμβαίνει μάλιστα απλώς να μην έχω αρκετόν χρόνο ή δυνάμεις, ώστε να ανταποκριθώ στις επιτακτικές απαιτήσεις της καθημερινότητας.

Θέλω να σου πω ότι το ταξίδι μου πέρασε ευνοϊκότερα απ’ όσο θα μπορούσα να αναμένω. Επίσης, πέρα από κάθε προσδοκία, άντεξα και σωματικά όλο το ταξίδι καλύτερα από τους άλλους. Ουσιαστικά, μόνο μετά την επιστροφή αισθάνθηκα κούραση, εξάντληση, σωματική και ψυχική. Αρχίζω όμως ήδη  να αναλαμβάνω.

Τρεις φορές λειτούργησα επάνω στην πέτρα του Τάφου του Κυρίου και μία φορά στον Γολγοθά. Οι χώροι αυτοί και ιστορικά είναι πιο αξιόπιστοι από τους άλλους. Εν τούτοις τώρα, χάρη στις επιστημονικές μεθόδους έρευνας, και μάλιστα χάρη στις ανασκαφές, ανακαλύφθηκαν [//113] πολλοί χώροι, που με θαυμαστή ακρίβεια συμπίπτουν με την Ευαγγελική διήγηση. Είχα γενικά τη σκέψη ότι δεν είναι σωστό να αναμένουμε τη γεωγραφική «ακρίβεια» των χώρων που υποδεικνύονται. Για μένα στην πραγματικότητα δεν ήταν πια τόσο σπουδαίο αν εδώ ακριβώς έλαβε χώρα το ένα ή το άλλο γεγονός, αν εδώ ακριβώς ή μερικά μέτρα πιο πέρα άγγιξαν τη γη τα πόδια του Χριστού. Ούτως ή άλλως όλα είναι αγιασμένα, όλη η Γη είναι Αγία.

Άρχισε η διαμονή μου στην Παλαιστίνη με την τέλεση της Λειτουργίας στην Δαμασκό· σ’ εκείνο τον δρόμο για τον οποίο μιλούν οι «Πράξεις των Αποστόλων»: «Αναστάς πορεύθητι επί την ρύμην την καλουμένην ευθείαν και ζήτησον εν οικία Ιούδα Σαύλον ονόματι Ταρσέα· ιδού γαρ προσεύχεται» .

Από τη Δαμασκό το ταξίδι έγινε με αυτοκίνητο ακολουθώντας τον δρόμο μέσω της ανατολικής Παλαιστίνης προς την Ιερουσαλήμ, από μέρη πολύ κοντά στη Νεκρά θάλασσα, διαμέσου του Αμμάν, την πρωτεύουσα της Ιορδανίας, διαμέσου της Ιεριχώ.

Είναι αξιοθαύμαστο ότι ως στις μέρες μας μπορεί κάποιος να δει πολλά μέρη όπως ήταν ή σχεδόν όπως ήταν αυτά και κατά την εποχή του Χριστού ή ακόμη και προ Χριστού, ακόμη και πριν από τον Αβραάμ. Ναι, είναι εκπληκτικό το ότι ως τις ημέρες μας διατηρήθηκαν οι ίδιες σκηνές στις οποίες κατασκήνωναν οι νομάδες πρόγονοί μας με τα ποίμνιά τους· τα ίδια ζώα, τα ίδια τοπία, τα ίδια πρέπει να υποθέσουμε αναστήματα ανθρώπων, οι κινήσεις τους, τα πρόσωπά τους, τα βλέμματά τους. Όλα αυτά επιτρέπουν με εκπληκτική δύναμη να εισχωρήσει κάποιος στην αίσθηση της εποχής του Χριστού και να αντιληφθεί τον ίδιο τον Χριστό ασύγκριτα πιο αισθητά στην ένσαρκη  ζωή του, στην ιστορική του πραγματικότητα. Αυτό δημιουργεί παράδοξη εντύπωση, παράδοξη θεωρία, που τρομάζει την ψυχή. Θέλω να πω ότι η αντίθεση ανάμεσα στο θείο μεγαλείο του Χριστού και του εν Χριστώ ανθρώπου από τη μία πλευρά, και της σχεδόν πλήρως ζωώδους καταστάσεως πολλών ανθρώπων από την άλλη, βιώνεται εκεί με ιδιαίτερη ένταση.

Όταν ήμασταν στη Ναζαρέτ, τη μικρή αυτή και φοβερά ακάθαρτη πολίχνη, ακούσια ολοένα ηχούσαν στην ψυχή τα λόγια του Ναθαναήλ: «Εκ Ναζαρέτ δύναταί τι αγαθόν είναι»; . Και να! Από αυτές τις χώρες, όπου υπάρχει τόσο μεγάλη και εντελώς αφάνταστη φτώχεια και πρωτόγονη αθλιότητα, από αυτές τις χώρες προήλθε ο ύψιστος Νόμος της Θείας Αγάπης. Έτσι ο Υιός του Θεού και εν Αυτώ οι υιοί του Θεού έζησαν και βεβαίως ζουν ακόμη ανάμεσα σε αυτούς τους δυστυχείς.

Παράδοξη εντύπωση ότι μέσα από τέτοια αντίθεση της βαθειάς συνειδήσεως του ανθρώπου, συνειδήσεως του εαυτού του ως τέκνου του Ουρανίου Πατρός, στο οποίο Αυτός ο τελευταίος φανερώνει το πλήρωμά του ώστε με Αυτό να γεμίσει τον άνθρωπο-τέκνο, και εκείνου που αυτός ο άνθρωπος παρουσιάζει με τον εαυτό του στην ιστορική του πραγματικότητα (από τη θεωρία αυτής της αντιθέσεως που εμφανίζεται στην Ανατολή), προέρχεται το Πυρ αυτό . Στη Δύση, όπου οι άνθρωποι ζουν με μεγαλύτερη άνεση, με την οποία συχνά ικανοποιούνται, πολύ συχνά υπάρχει λιγότερος χώρος γι’ αυτό το Πυρ, και παράλληλα με το ανώτερο υλικό επίπεδο ελαττώνεται σε αυτούς η πνευματική συνείδηση. Αυτό βέβαια δεν θα έπρεπε να γίνεται έτσι. 

Δηλαδή θα έπρεπε να είναι φυσικό για τον άνθρωπο να μην σταματά σε κανένα υλικό επίπεδο ευμάρειας,  αλλά να αναζητεί τον Πατέρα του, και προπαντός μάλιστα Εκείνον.

Υπήρξαν τέτοιες ημέρες, κατά τις οποίες οι εντυπώσεις μου από τη ζωή που είδα ήταν τόσο δυνατές, ώστε να μου φαίνεται εντελώς αδύνατο να τις περιγράψω, να τις εκφράσω. Μερικές από τις  εντυπώσεις αυτές θα ήθελα να μεταφέρω μαζί μου στον μέλλοντα αιώνα. Μερικές στιγμές μου φαινόταν ότι η «μικροεμπορική» ζωή γύρω από τον Γολγοθά και τον Ζωηφόρο Τάφο, που πιέζει ενοχλητικά τη συνείδηση του επισκέπτη των χώρων αυτών, μπορεί να αιχμαλωτίσει γενικά όλη την προσοχή και να παρεμποδίσει τις ακτίνες του Θείου φωτός να αντικατοπτρισθούν στην οθόνη της βαθειάς συνειδήσεως, της βαθειάς καρδιάς. Από αυτή την άποψη δεν λυπάμαι που δεν ζω σε αυτά τα μέρη, γιατί η πάλη για την καθαρότητα του βάθους της ψυχής μας θα ήταν ακόμη πιο περίπλοκη, παρά απ’ ό,τι είναι σε απόσταση από αυτά. Είναι αρκετοί σε μας οι λόγοι του Χριστού ότι η αληθινή λατρεία προς τον πανταχού παρόντα Θεό τελείται εν Πνεύματι και Αληθεία . Κι εγώ είμαι ευτυχής που επέστρεψα στην ήσυχη γωvιά μου. 

Είμαι όμως ευγνώμων στον Θεό για το ταξίδι αυτό, που είναι νέο δώρο του ελέους Του προς εμένα στις ημέρες των γηρατειών μου. Μετά από μακροχρόνια απόσπαση από την άμεση επικοινωνία με τον κόσμο, μετά από κάποιο είδος εγκλεισμού ή «απομονώσεως», το ταξίδι αυτό ήταν για μένα καινούργια εμπειρία. Είδα όχι μικρό κομμάτι της γης και της ζωής επάνω σε αυτή …

«Πού είναι το όριο για τον κοσμικό άνθρωπο ανάμεσα στην επιτρεπόμενη ανάπαυση και τις απολαύσεις της “σάρκας” και την απαραίτητη εγκράτεια» ; Όλα τα ερωτήματα  της πνευματικής ζωής, κατά την εφαρμογή τους στη ζωή, γίνονται άκρως περίπλοκα, γιατί εμείς είμαστε φοβερά περίπλοκοι. Αλλά αν θα εκφράσω σύντομα το δικό σου πρόβλημα, όπως εγώ το κατανοώ, τότε θα έλεγα ότι σε σένα, μετά απ’ όλα που έζησες, είναι απαραίτητο να είσαι προσεκτική με το σώμα σου. Οι απολαύσεις της σάρκας είναι ολέθριες για την ψυχή, όταν επιδιώκονται από τον άνθρωπο ακριβώς ως τέτοιες, δηλαδή ως απολαύσεις με εμπαθή τρόπο. Οι επιθυμίες σου όμως για ανάπαυση καθόλου δεν ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Μην ταράζεσαι καθόλου για το ότι ξαπλώνεις, για το ότι τρως ή πίνεις, για το ότι γενικά μεριμνάς για το σώμα σου. Για σένα η ζωή είναι πολύτιμη και σπουδαία. Αν είναι δυνατό να την παρατείνεις οικονομώντας το σώμα σου, τότε πρέπει έτσι και να γίνει. Αλλά το κυριότερο, εσύ κερδίζεις από αυτό και στο επίπεδο της προσευχής, πράγμα που σου το δίδαξε και η πείρα.

Από την άποψη αυτή δεν θα ήταν ανώφελο να διαβάσεις τις επιστολές του επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντζιανίνωφ. Εκεί αυτός γράφει πολύ καθαρά ότι δεν ήταν ωφέλιμο  σε αυτόν να καταπονεί τον εαυτό του με υπέρμετρη νηστεία, εξαιτίας της οποίας έχασε πολύ πολύτιμο χρόνο κατακείμενος από αδυναμία στην κλίνη κλπ .

Με ρώτησες ακόμη, τι σημαίνει να σωθείς … Αν μιλήσουμε γι’ αυτό απλά, τότε πρέπει να πούμε ότι από τη δική μας πλευρά αυτό σημαίνει: Με όλες τις δυνάμεις της ψυχής μας, όλου του είναι μας, να αγωνιζόμαστε, για να μην δεχθούμε μετοχή σε αμαρτία, να αποστραφούμε την αμαρτία. Αυτή η άρνηση είναι η μόνη επιλογή που έχουμε. Η ίδια όμως η σωτηρία, ως καινούρια πια ζωή, είναι δώρο του Θεού. Αυτή μπορεί να δοθεί οποιαδήποτε στιγμή σε κάθε άνθρωπο που κάνει τον εαυτό του ικανό να την δεχθεί. Ως εκ τούτου συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στο να τηρούμε τις εντολές του Θεού, να μην διαπράξουμε αμαρτία, να ζήσουμε κατά τη δικαιοσύνη του Θεού. Και τίποτε άλλο δεν περιμένουμε από τον εαυτό μας ούτε από τον Θεό, για να μην πέσουμε σε πλάνη με την προσμονή αυτή. Γιατί, αν έχουμε αυτή την προσμονή, σημαίνει ότι θεωρούμε τον εαυτό μας άξιο της δωρεάς του Θεού και γι’ αυτό μπορεί να δεχθούμε εκείνο που δεν είναι δώρο Θεού. Θεολογικά όμως σωτηρία σημαίνει θέωση του ανθρώπου. Ο σωσμένος δέχεται το πλήρωμα της θείας ζωής. Και αυτό είναι δώρο από τον Θεό.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΡΩΣΙΑ. ΓΕΡΩΝ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ.