ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΩΝ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ. ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΣΑΧΑΡΩΦ.

Ή σωτηρία αποκτάται με την άγάπη. Ό τελευταίος λόγος τού Γέροντα Σιλουανού. Ή διαίρεση του Χριστιανισμού εξαιτίας της μη κατανοήσεως της εντολής της αγάπης. Ό μοναχισμός ώς σχολή της αγάπης καί της σωτηρίας. Ή τήρηση τών εντολών. Προφύλαξη από τήν αμαρτία. ΟΙ εντολές του Χριστού είναι υπερκόσμιες. Ή έν Χριστώ αποκάλυψη της προαιώνιας ιδέας για τον άνθρωπο. Το απαραίτητο της γνώσεως του τελικού σκοπού του μοναχισμού.

Διαρκώς ευχαριστώ τον Θεό, πού μου δίνει τή χαρά να σάς συναντώ.

Όσο καλός και άν είναι ό δρόμος, ό οδηγός του αυτοκινήτου πρέπει συνεχώς να ρυθμίζει τη λειτουργία της μηχανής του: να αλλάζει τήν ταχύτητα, να προσαρμόζει λίγο τήν κατεύθυνση ή να κάνει κάποια στροφή κλπ. Έτσι και στή ζωή μας, άν και είναι χαραγμένη μπροστά μας ή οδός από τούς Πατέρες, τούς Αποστόλους και τον Ίδιο τον Χριστό, οφείλουμε ωστόσο να οδηγούμε συνεχώς τη μηχανή προς τη γραμμή εκείνη πού πρέπει να κρατήσουμε, γιά να φθάσουμε στον τελικό προορισμό μας.

Γι’ αυτό σήμερα θέλω να πω στους νέους αδελφούς και στις αδελφές μας ότι ή δύναμη της σωτηρίας δεν έγκειται

στο πλήθος των γνώσεων άλλα στον τρόπο της ζωής. Αυτό πού σώζει δεν είναι ή γνωστική άλλα ή ηθική πλευρά της ζωής μας. Σώζει ή Αγάπη εκείνη πού παρήγγειλε σε μάς ό Κύριος, όταν κατά τον Μυστικό Δείπνο είπε: «Αγαπάτε άλλήλους»1. Αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι εμείς είμαστε εναντίον των οποιωνδήποτε γνώσεων. Απεναντίας, ή εντολή του Θεού μάς εξαναγκάζει να «ζητούμε» και να κατέχουμε το πλήρωμα της γνώσεως, εκείνο το πλήρωμα πού είναι ό Ίδιος ό Κύριος3. Ωστόσο, και άν ακόμη ήταν απόλυτη ή γνώση μας, και πάλι ή σωτηρία δεν έγκειται σε αυτό, αλλά βρίσκεται στήν ποιότητα της ζωής...

Σήμερα θέλω να σάς πω ότι, άν και μοιραζόμαστε τον φυσικό και διανοητικό κόπο, ωστόσο ή ενότητα και ή σωτηρία έρχονται μόνο με τήν Αγάπη. Και είναι πολύ πικρό να διαπιστώνουμε ότι ανάμεσα μας ζει ή φοβερή τάση γιά κυριαρχία και υπεροχή, έτσι ώστε να βλέπουμε τον άλλο ώς κατώτερο, πράγμα πού εξολοθρεύει τον άνθρωπο. Συχνά αντιμετωπίζουμε τήν κατάσταση, κατά τήν όποια άνθρωποι πού είναι γεμάτοι από πληροφορίες κάθε είδους στους τομείς της γνώσεως δεν έμαθαν εσωτερικά να αγαπούν. Ας θυμηθούμε και πάλι αυτό πού αναφέρω προς το τέλος της βιογραφίας τού Γέροντα. Τού είπα: «Λυπάμαι, πού συνεχώς είμαι άρρωστος και δεν έχω δυνάμεις ούτε χρόνο να ασχοληθώ περισσότερο με τη θεολογία». Εκείνος με τήν πραότητα και τήν ησυχία πού τον χαρακτήριζαν ρώτησε: «Και το θεωρείτε αυτό σπουδαίο πράγμα;».

Αναστρεφόμουν μαζί του με τη συνείδηση ότι αύτός είναι το μεγαλύτερο δώρο της ευδοκίας τού Θεού σε μένα. Και βέβαια, δεν μπορούσα να απαντήσω στο ερώτημα του.

Μετά από κάποια σιωπή είπε: «Μεγάλο είναι μόνο ένα: να ταπεινωθεί κανείς, να αποκρούσει τήν υπερηφάνεια πού εμποδίζει να αγαπάμε» .

Αυτό το ονόμασα «τελευταίο λόγο», γιατί και ό Κύριος μιλάει γιά το ίδιο πράγμα στον Μυστικό Δείπνο. Και ό απόστολος  Παύλος μιλάει γι’ αυτό: «Και έτι καθ’ ύπερβολήν οδόν ύμιν δείκνυμι. Εάν ταις γλώσσαις των άνθρώπων λαλώ και των άγγέλων, άγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ήχών ή κύμβαλον άλαλάζον. Και έάν έχω προφητείαν και είδώ τα μυστήρια πάντα και πάσαν τήν γνώσιν, και έάν έχω πάσαν τήν πίστιν, ώστε ορη μεθιστάνειν, άγάπην δε μη έχω, ούδέν είμι. Και έάν ψωμίσω πάντα τα ύπάρχοντά μου, και έάν παραδώ το σώμά μου ίνα καυθήσομαι, άγάπην δε μη έχω, ούδέν ωφελούμαι. 'Η Αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, ή Αγάπη ού ζήλοι, ή Αγάπη ού περπερεύεται, ού φυσιοΰται, ούκ άσχημονεΐ, ού ζητεί τά έαυτής, ού παροξύνεται, ού λογίζεται το κακόν, ού χαίρει επί τη αδικία, συγχαίρει δε τη άληθεία. 

Πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα έλπίζει, πάντα ύπομένει. 'Η Αγάπη ούδέποτε έκπίπτει. Είτε δε προφητείας καταργηθήσοντατ είτε γλώσσας παύσονται• είτε γνώσις, καταργηθήσεται• έκ μέρους γινώσκομεν και έκ μέρους προφητεύομεν όταν δε έλθη το τέλειον, τότε το έκ μέρους καταργηθήσεται. Ότε ή μην νήπιος, ώς νήπιος έλάλουν, ώς νήπιος έφρόνουν, ώς νήπιος έλογιζόμην oτε δε γέγονα άνήρ, κατήργηκα τά τού νηπίου. Βλέπομεν γάρ άρτι δι’ έσόπτρου έν αίνίγματι, τότε δέ πρόσωπον προς πρόσωπον άρτι γινώσκω έκ μέρους, τότε δέ έπιγνώσομαι καθώς και έπεγνώσθην. Νυνί δέ μένει πίστις, έλπίς, Αγάπη, τά τρία ταύτα• μείζων δέ τούτων ή άγάπη». Δεν είναι δυνατόν να διατυπώσει κανείς ισχυρότερο λόγο.

Και στο κεφάλαιο πού χαρακτήρισα ώς «τελευταίο λόγο» τού άγιου Σιλουανού περικλείεται σε πολύ συνοπτική διατύπωση ή ίδια δύναμη της αγάπης, πού σώζει και αποτελεί το κέντρο όλης της ζωής και της ’Ίδιας της Θεότητος.

Στις γραφές του άγιου Ίωάννου της Κρονστάνδης γίνεται λόγος μόνο γι’αύτό. Και πολλοί άλλοι άγιοι, όποιον και αν πάρουμε, όλοι καταλήγουν σε αυτό. Ώς έκ τούτου, οφείλουμε πρωτίστως να φυλάξουμε τήν Αγάπη και να άγωνιζόμαστε γι’ αύτήν.

Άν ύπήρχε Αγάπη, όλος ό χριστιανικός κόσμος θά ήταν ένα πράγμα, κατ’ εικόνα της ένότητος της Άγιας Τριάδος. Άν ό χριστιανικός κόσμος κατατεμαχίζεται, αυτό γίνεται επειδή οι χριστιανοί δεν τηρούν τις εντολές τού Κυρίου. Από τότε πού άρχισαν οι παγκόσμιες κινήσεις των χριστιανών, τόσοι διάλογοι, τόσες διανοητικές προσπάθειες από κάθε πλευρά, γιά να πείσουν ότι ή καθεμιά κατέχει το καλύτερο, δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα στον αιώνα μας.

Συνεπώς, άν στή μοναχική μας ζωή δεν μαθητεύσουμε στήν Αγάπη, δεν γνωρίζω ποιά δικαίωση θά μπορούσαμε να άποδώσουμε στον μοναχισμό. Δικαίωση δεν ύπάρχει! Αγάπη μέχρι τον πόθο να πάσχει κάποιος γιά τον Χριστό και να χύσει ακόμη και το αίμα του είναι δυνατή και έξω από τον μοναχισμό. Ή μοναχική μας ωστόσο ζωή αποτελεί ιδιαίτερη οργάνωση όλου τού χρόνου, πού ανταποκρίνεται στήν επιθυμία μας να σωθούμε, δηλαδή να γίνουμε ικανοί να προσλάβουμε από τον Θεό τήν αιώνια ζωή. "Όταν αυτό το κατανοήσουμε πλήρως, τότε μάς έρχεται έμπνευση, πού ποτέ δεν εγκαταλείπει τον άνθρωπο, ακόμη και αν εξωτερικά οδηγηθεί στήν έσχατη κένωση, ακόμη και στον ίδιο τον θάνατο. "Όπως είπε ό Κύριος: «Μη φοβηθείτε από των άποκτεννόντων το σώμα, και μετά ταύτα μη έχόντων περισσότερόν τι ποιήσαι».

Συνεπώς, δεν σώζει τον άνθρωπο οποιαδήποτε μορφή της γήινης ζωής, αλλά μόνο ή ζωή σύμφωνα με τις εντολές του Θεού. "Οταν ό άνθρωπος τηρεί τις εντολές αύτές καί τις έφαρμόζει πραγματικά, μέ τήν αίσθηση ότι διατυπώθηκαν από τον Κύριο ώς ή έσχατη αποκάλυψη προς τούς ανθρώπους γιά το πώς ζει ό Ιδιος ό Θεός, τότε ολόκληρη ή ζωή γίνεται διαφορετική. Καί μολονότι δέν φαίνεται τίποτε εξωτερικά, ολόκληρη ή ομορφιά και ή δύναμη, ολόκληρη ή παντοδυναμία της αιώνιας ζωής βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο. Το μεγάλο αυτό μυστήριο της θείας άγάπης το διδασκόμαστε βαθμηδόν. Και ό μοναχισμός μας στηρίζεται στις άρχές έκείνες πού οδηγούν στον σκοπό αυτό.

Ή ζωή μας είναι γεμάτη ένταση. Όλες οι ήμέρες και οί νύχτες περνούν μέ τή φροντίδα πώς νά άποφύγουμε τήν άμαρτία. Μιά ψυχή πού ήρθε πρόσφατα, μάς είπε: «Όταν δεν πίστευα και ζούσα χωρίς Θεό, δεν είχα προβλήματα και ή ζωή μου κυλούσε άπλά. Τώρα όμως ούτε ήμέρα ούτε νύχτα δεν έχω ήσυχία». Καί ή άρχάρια ψυχή τό διατυπώνει αύτό στήν προσευχή, μέ άπλότητα, ένώπιον τού Θεού: «Κύριε, τί έκανες μέ μένα; Τώρα δέν βρίσκω ούτε τόπο ούτε στιγμή, πού νά είμαι ήσυχη». Κατά τον ίδιο τρόπο καί ή μοναχική ζωή είναι ή άκραία αύτή ένταση τών άνθρωπίνων δυνάμεων καί τής προσευχής. Ωστόσο, άπό έξωτερικής άπόψεως, μπορούμε νά παρομοιάσουμε τούς μοναχούς μέ ήλεκτροφόρα καλώδια ύψηλής τάσεως, έπάνω στά όποια μπορούν νά κάθονται ήσυχα μικρά πουλιά, ένώ άπό τά καλώδια αυτά διέρχεται ενέργεια πού κινεί τραίνα, φωτίζει σπίτια, θερμαίνει τά πάντα, καί όλη ή ζωή κινείται μόνο με αύτά.

Σήμερα, λοιπόν, ήθελα νά τονίσω ότι, παρ’oλη τήν προσπάθεια πού καταβάλλετε νά σπουδάσετε θεολογία καί νά έμπλουτίσετε τον έαυτό σας με τις γνώσεις τής έμπειρίας τών Πατέρων, μελετώντας τά έργα καί τά συγγράμματά τους, δέν σώζει ή άφθονία τών γνώσεων αύτών άλλά ή άγάπη• ή άγάπη έκείνη πού παρήγγειλε ό Κύριος .

Θέλω νά κλείσω τον μικρό μου αύτό λόγο καί νά έπιστήσω τήν προσοχή σας στο νά σταθείτε σταθερά στήν όδό αύτή. Αυτό αποτελεί τήν καλύτερη μέθοδο γιά να άφομοιώσετε τις έντολές τού Χριστού. Οταν πιστεύουμε άκράδαντα oτι ό Κύριος Ιησούς Χριστός είναι ό Δημιουργός τού κόσμου μας καί ότι οι έντολές Του έχουν ύπερκόσμια διάσταση, τότε τό δέος μπροστά στο μεγαλείο τους μάς κάνει να μήν μπορούμε να αποσπασθούμε από τη θεραπευτική σε μάς ενέργεια των εντολών. "Όπως έλεγα, ό άνθρωπος οδηγεί το αυτοκίνητο ρυθμίζοντας συνεχώς την πορεία της μηχανής, άκόμη και στον ομαλό δρόμο. Έτσι και οι έντολές πού μάς έδωσε ό Κύριος είναι ό οδηγός μας...

Κάποια μοναχή από τη Σερβία γράφει: «Ώ, πόσο εύγνώμων είμαι στον Θεό!». Ή μοναχή αύτή έγκατέλειψε το Πανεπιστήμιο διακόπτοντας τήν εργασία της και πήγε σε μοναστήρι. «Καί τώρα», λέει αύτή, «μπήκα στήν άνώτερη σχολή, στήν ύψηλότερη σχολή, καί ή καρδιά μου είναι γεμάτη από τήν επιθυμία να μοϋ δώσει ό Κύριος τη δύναμη να παραμείνω ως το τέλος στήν κατάσταση αύτή». Γράφει άκόμη: «Σκεφθείτε, το τέλος της ζωής αύτής είναι ή αιώνια ζωή κοντά στον Θεό! Τί περισσότερο μπορεί να περιμένει κανείς;». Εύχομαι λοιπόν σε όλους σας να βιώσετε τήν έμπειρία αύτή, πού βίωσα καί έγώ, όπως καί πολλοί από έσάς• καί εσείς πού ήρθατε πρόσφατα να βιώσετε τήν ίδια ακριβώς εμπειρία...

Δέν έχω δυνάμεις να μιλήσω περισσότερο, άλλά φυλάξτε τον λόγο εκείνο πού μάς έδωσε ό Θεός. Έτσι θά ζήσετε με ειρήνη. Καί όταν ή καρδιά σας ύπερνικήσει όλα τά μικρά ψυχολογικά έμπόδια καί άποκτήσει τήν άγάπη αύτή στις χαμηλές μας βαθμίδες -όσο παράδοξο καί αν φαίνεται- τότε θά προετοιμαστείτε γιά τήν πρόσληψη καταστάσεως χάριτος, κατά τήν όποια ό άνθρωπος άγκαλιάζει με τήν άγάπη του όλο τον κόσμο. Ή κατάσταση όμως αύτή δέν μπορεί να επιτευχτεί με τεχνητό τρόπο. Πορευόμαστε πάντοτε κατά κάποιον τρόπο μόνο διά της οδού τών άρχαρίων. Αλλά συντελείται μέσα μας αλλαγή, και ή καρδιά μας πλέον δεν ποθεί παρά εκείνο πού παρήγγειλε ό Κύριος.

Μολονότι τώρα είμαι σωματικά ένα ερείπιο, αύτά πού σάς λέω ισχύουν διαχρονικά. 

Είναι ή άλήθεια τήν όποια βιώνουμε πλησίον τού μεγάλου Θεού, τού Δημιουργού τού ουρανού και της γης, ό Όποιος έλαβε τη σάρκα μας και αποκάλυψε σε μάς τον Εαυτό Του και μάς υπέδειξε πώς πρέπει να είμαστε. Όταν ατενίζουμε δηλαδή τον σαρκωθέντα Χριστό, θεωρούμε τήν προαιώνια Βουλή τού Θεού γιά τον άνθρωπο. Βλέπετε πώς ό Κύριος με τήν ένσαρκο παρουσία Του, με τις έντολές Του, προσελκύει τον νού μας σε τέτοιες σφαίρες, όπως είναι ή κατάσταση της Ίδιας της Θεότητος πριν από τη δημιουργία τού κόσμου; Είναι φοβερό να μιλούμε γι’ αυτό το θέμα. Ωστόσο, αυτό βιώνεται αρχικά με πολύ απλές πράξεις.

Ό ηγούμενος, γιά παράδειγμα, λέει: «Φέρτε, παρακαλώ, κάρβουνα στήν κουζίνα». Εσείς γεμίζετε τον κουβά και τα φέρνετε. Και ή πράξη αύτή σάς ετοιμάζει γιά τη μεγάλη πρόσληψη της αγάπης. Άν όμως δεν το κάνετε αυτό, τότε δεν θά επιτύχετε τίποτε. Οφείλουμε όμως να γνωρίζουμε έξαρχος τον τελικό σκοπό της μοναχικής ζωής. Τότε είναι πού θά μπορούμε να καθορίσουμε τήν ορθή πορεία, και όχι όταν προσποιούμαστε ότι τάχα βρισκόμαστε ήδη στο ύψος των εντολών, ότι πάσχουμε δηλαδή τη θέωση. Όχι! Αντίθετα, τώρα πού είμαστε γεμάτοι πάθη και άμαρτίες, προοδευτικά, με τήν ύπακοή, τη διακονία προς τούς άλλους, τήν έπίδειξη αγάπης και ύπομονής, έτοιμάζουμε τον έαυτό μας γιά τήν τελειότερη κατάσταση...

’Άς σάς διαφυλάξει λοιπόν ό Κύριος! Και ή προσευχή μου είναι να δεχθείτε πραγματικά τήν άνωθεν έμπνευση!

Εκφωνήθηκε στα ρωσικά, στις 2 Δεκεμβρίου 1991. [Α20]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΝΑΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ ΜΑΣ ΤΟΜΟΣ Γ . ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΣΑΧΑΡΩΦ.