Η δύναμη του ηλιοβασιλέματος, απόσπασμα από το βιβλίο "Κοίταξέ με στα μάτια! Μου λες την αλήθεια;" του Γέροντα Γαβριήλ Κοβιλιάτη

 

Τό ἡλιοβασίλεμα καί τό ὅτι λέμε ὅτι ὁ ἥλιος «βασιλεύει», εἶναι μία ἰδιαιτερότητα τοῦ Ἕλληνα λόγου, γιά νά ἐκφράσει βαθύτερα νοήματα. Δηλαδή τό τέλος τῆς ἡμέρας, τό τέλος τῶν δραστηριοτήτων αὐτοῦ τοῦ λαοῦ, εἶναι συνδεδεμένο μέ τό μεγαλεῖο τῆς βασιλείας. Αὐτό εἶναι πάρα πολύ σημαντικό γιά νά καταλάβουμε τό ὀρθόδοξο πνεῦμα. Τήν ὥρα πού μᾶς ἐγκαταλείπει τό φῶς τοῦ ἡλίου, ἔχουμε μεικτά συναισθήματα. Οἱ δραστηριότητές μας τελειώνουν. Πολλά ἔργα δέν ἔχουν

ὁλοκληρωθεῖ. Στήν ὕπαιθρο πού εἶναι ὁ καθρέφτης τῆς

ψυχῆς, βλέπουμε τόν χωρικό νά γυρίζει στό σπίτι καί

νά λέει στήν κυρά του: «Μοῦ μείνανε ἀκόμα δυό λαχίδια, δέν τά τέλειωσα». Καί τοῦ ἀπαντάει ἐκείνη: «Τί λές, κύρη μου; Καί αὔριο μέρα ξημερώνει». Ἔτσι ἐναποθέτουμε εἰς τό ἐπ’ἐλπίδι τῆς αὐριανῆς μέρας τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἔργου πού κάναμε. Αὐτή ἡ ὥρα, λοιπόν, πού καταλαγιάζει ὁ ἄνθρωπος, ἰδιαίτερα σέ μία

ἀγροτική κοινωνία, ὅπως ἦταν στήν ἀπαρχή τῶν πολιτισμῶν, πού μαζεύονται ὅλοι γιατί σέ λίγο θά πέσει τό σκοτάδι, γίνεται ἕνας ἀπολογισμός. Τί ἔκανα, τί δέν ἔκανα πού θά τό κάνω αὔριο... Εἶναι ὥρα σκέψης, περισυλλογῆς. Αὐτό εἶναι τό ἕνα σκέλος τοῦ δειλινοῦ.

Ἄλλωστε πόσα τραγούδια δέν ἔχουν γραφτεῖ γιά τά

δειλινά... Τό ἄλλο εἶναι ἡ αἰσιοδοξία τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος καλλιεργεῖ ἐναποθέτοντας τήν ὁλοκλήρωση τῶν ἐργασιῶν του στήν ἐρχόμενη ἡμέρα. 

Ὁτιδήποτε εἶναι τόσο σημαντικό γιά τήν ψυχολογία τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένο καί μέ τόν χῶρο καί μέ τόν χρόνο πού συντελεῖται κάτι. Ἔτσι, τήν ὥρα αὐτή, γιά τούς εἰδωλολάτρες ὁ θεός ἥλιος πεθαίνει. Ἡ ὥρα αὐτή χρωματίζεται ἰδιαίτερα ἀπό ἕνα κεραμιδί, μενεξεδί χρῶμα καί θά πέσει ἀπότομα τό σκοτάδι τῆς νύχτας μετά ἀπό ἕνα ἰντερμέδιο τῶν χρωμάτων. Οἱ δραστηριότητες περιορίζονται ἀπότομα, γιατί

μέ τό φῶς τοῦ λυχναριοῦ δέν μπορεῖς νά ἔχεις δραστηριότητες. Ἡ ὥρα αὐτή εἶναι ἀπόλυτα συνδεδεμένη μέ κάτι πού τελειώνει, ἀλλά ὡς ὁλοκλήρωση, ὄχι μέ τήν ἔννοια τοῦ τέλους. Ἡ ἐλπίδα πού ἐναποθέτουμε στήν ἑπόμενη μέρα εἶναι αὐτό πού μᾶς κρατάει στή ζωή. Τό χρῶμα ἐδῶ ἔχει σημαντικό ρόλο. Εἶναι τό χρῶμα τῆς ἐλπίδας πού κορυφώνεται στό μώβ, στό χρῶμα τοῦ ἀμεθύστου.

Τά χρώματα εἶναι σύμβολα, ἰδιαίτερα γιά τήν ἁγιογραφία. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ὁ ἀμέθυστος εἶναι ὁ κατεξοχήν ἡμιπολύτιμος λίθος γιά τόν Χριστό. Ποιά εἶναι ἡ σχέση του; Ὅτι αὐτός ὁ θεός ἥλιος πεθαίνει καί ὑπογραμμίζεται ὁ θάνατός του μέ τό μώβ χρῶμα, τό χρῶμα τῆς δύσης. Ἁλλά εἶναι ἕνας θάνατος πού μᾶς γεμίζει μέ τήν ἐλπίδα τῆς ζωῆς γιά τήν ἐπαύριο. Ἔτσι ὁ ἀποχαιρετισμός εἶναι καί ἕνας τρόπος χαιρετισμοῦ τῆς ἑπόμενης μέρας. Τό πόσο σημαντικό εἶναι τό βλέπουμε στή Σταύρωση τοῦ Κυρίου. Στήν ὀρθόδοξη ὑμνολογία δέν παραμένουμε ὅπως οἱ Προτεστάντες στόν σταυρό, στόν θάνατο. Ἁκόμα καί τήν ὥρα πού ἡ ὑμνολογία μας ἐξυμνεῖ τό γεγονός τῆς Σταυρώσεως τοῦ Κυρίου μας, κλείνει μέ τήν ἐλπίδα τῆς Ἁναστάσεως. «Προσκυνοῦμέν Σου τά πάθη, Χριστέ. Δεῖξον ἡμῖν καί τήν ἔνδοξόν

Σου Ἁνάστασιν». Καί ξεφεύγει ὁ ὀρθόδοξος ἀμέσως ἀπό τόν φαῦλο κύκλο ζωῆς καί θανάτου, μέσα ἀπό τή συντήρηση τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς, μέσα ἀπό τό μυστήριο

τῆς Σταυρώσεως, πού εἶναι ἡ προϋπόθεση γιά τόν θρίαμβο τῆς Ἁναστάσεως. Αὐτό γαλουχεῖ τίς ψυχές τοῦ ὀρθόδοξου πιστοῦ, μέσα ἀπό τή μελωδία καί τό κείμενο τῆς ὑμνολογίας μας. Πολλές φορές δέν ἔχει συνείδηση τῶν τεκταινομένων. Ὅμως αὐτό δέν παύει νά εἶναι μία πραγματικότης μέσα ἀπό τό συναίσθημα. Ἔτσι

λοιπόν καί τό χρῶμα τοῦ ἡλιοβασιλέματος μᾶς δείχνει ἕναν θάνατο πού δέν εἶναι τέρμα, ἀλλά ἡ ἀπαρχή τοῦ θριάμβου τῆς Ἁναστάσεως. Γι’ αὐτόν τόν λόγο καί οἱ ἀμέθυστοι ἐπιτρέπετο νά εἶναι στήν κατοχή μόνο τοῦ Αὐτοκράτορος.

Ὁ ἑσπερινός, λοιπόν, δέν εἶναι ἕνας ἀποχαιρετισμός τῆς ζωῆς ἀλλά μία συνειδητοποίηση τῆς αἰωνιότητος, ἐπ’ ἐλπίδι. Δέν χάνουμε ποτέ τήν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως, ἀκόμα καί μέσα στό βαρύτερο πένθος. Ἄν μέσα σέ αὐτές τίς ἀξίες μεγαλώσει τό παιδί ἀπό τή μάνα, ἀπό τόν παπᾶ τοῦ χωριοῦ του, ἀπό τούς γείτονες, τότε θά καταλάβει «ποῦ σου, θάνατε, τό κέντρον, ποῦ σου,

ᾍδη, τό νῖκος...» ἀπό τήν ὁμιλία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου

τοῦ Χρυσοστόμου. Τό μόνο πού μποροῦμε νά εὐχηθοῦμε σέ κάθε χριστιανό, εἶναι, ὅταν βρεθεῖ σέ ἀπόγνωση, πού νομίζει ὅτι ὅλα τερμάτισαν καί ὅτι δέν ὑπάρχει καμία ἐλπίδα, νά θυμηθεῖ ὅτι ὑπάρχει τό μώβ χρῶμα τοῦ ἡλιοβασιλέματος πού ἐκφράζει καί τήν ἐλπίδα τῆς Ἁναστάσεως. Ἐκεῖ καλούμεθα λοιπόν, στόν

ἑσπερινό, νά καταλάβουμε: «Ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν,

εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο...». Ὅπως ὁ ἥλιος τήν ὥρα τῆς

θανῆς του γνωρίζει ὅλο του τό μεγαλεῖο, ἔτσι συμβαίνει καί μέ τόν νοητό ἥλιο τῆς Δικαιοσύνης, τόν Χριστό, τήν ὥρα τοῦ σταυρικοῦ Του θανάτου. Διότι αὐτό συνετελέσθη ἑκών, ἐπειδή τό ἤθελε καί ὄχι ἐπειδή οἱ συνθῆκες τοῦ τό ἐπέβαλαν. Καί τό ἤθελε γιατί ἀγάπησε τόν ἄνθρωπο. Εὔχομαι λοιπόν πάντοτε καί στίς πιό δύσκολες στιγμές τῆς ζωῆς μας, εἴτε εἶναι νοσοκομεῖο

εἴτε εἶναι κοιμητήριο ἤ ὅ,τι ἄλλο, νά μποροῦμε νά

ἀντλοῦμε δύναμη ἀπό τόν συμβολισμό τοῦ ἡλιοβασιλέματος.