Σκέψεις για την Αθάνατη Ψυχή
Αρχιμανδρίτης Ιωάννης (Krestyankin)
Το «Σκέψεις για την Αθάνατη Ψυχή» είναι η 3η έκδοση ενός βιβλίου που συνέταξε ο Αρχιμανδρίτης Ιωάννης (Κρεστιάνκιν).
Αυτή η έκδοση περιέχει σκέψεις σχετικά με την αθανασία της ψυχής, την πορεία προς τη σωτηρία, τη φύση και τον σκοπό της, με αναφορές στα έργα των Αγίων Πατέρων και πολλά άλλα. Περιλαμβάνονται επίσης (συνοπτικά) τα έργα «Περί του τέλους του κόσμου και της επερχόμενης μοίρας της Ρωσίας» του Αρχιεπισκόπου Νίκωνα (Ροζντεστβένσκι), «Περί του τέλους του κόσμου» του Μητροπολίτη Βενιαμίν (Φενττσένκοφ) και τα κηρύγματα του Μητροπολίτη Νικολάι (Γιαρουσέβιτς).
Σχετικά με την προέλευση των ανθρώπινων ψυχών
Ο Θεός δημιούργησε τους πρώτους ανθρώπους άμεσα, αλλά δημιουργεί όλους τους απογόνους τους έμμεσα—με τη δύναμη της ευλογίας Του, η οποία είναι πάντα αποτελεσματική. Σχετικά με την προέλευση των ανθρώπινων ψυχών από τον Θεό, λένε:
Εκκλησιαστής - και το χώμα θα επιστρέψει στη γη όπως ήταν, και το πνεύμα θα επιστρέψει στον Θεό που το έδωσε (12:7)·
Προφήτης Ησαΐας - Έτσι λέει Κύριος ο Θεός, που δημιούργησε τους ουρανούς και τους έστησε, που στερέωσε τη γη και όλα όσα βρίσκονται πάνω σε αυτήν, και που δίνει πνοή στον λαό που βρίσκεται πάνω σε αυτήν και πνεύμα σε όσους περπατούν πάνω σε αυτήν (42:5· πρβλ. 57:16)·
Προφήτης Ζαχαρίας - λέει ο Κύριος που άπλωσε τους ουρανούς και θεμελίωσε τη γη και δημιούργησε το πνεύμα του ανθρώπου σε αυτήν (12:1).
Με βάση αυτή την σκέψη και τα χωρία της Αγίας Γραφής, η Αγία Εκκλησία αναγνωρίζει την ιδέα ότι οι ανθρώπινες ψυχές, όπως και οι ίδιοι οι άνθρωποι, δημιουργούνται από τον Θεό μέσω της μεσολάβησης των γονέων, κάτι που είναι εντελώς ανεξήγητο για εμάς (Δίκαιη Εξομολόγηση, Μέρος 1, απάντηση στην ερώτηση 28).
Η Εκκλησία, ακολουθώντας τα Θεία λόγια, βεβαιώνει ότι η ψυχή δημιουργείται μαζί με το σώμα, και όχι με τέτοιο τρόπο ώστε η μία να δημιουργείται πριν και η άλλη μετά (Ε΄ Οικουμενική Σύνοδος).
Παρά ταύτα, υπήρχαν τρεις απόψεις σχετικά με την προέλευση της ψυχής σε κάθε άτομο.
Κάποιοι (Πλάτωνας, Ωριγένης, Συνέσιος και μερικοί άλλοι) δέχτηκαν την προϋπάρχουσα ύπαρξη των ψυχών, δηλαδή έλεγαν ότι όλες οι ανθρώπινες ψυχές υπήρχαν πριν από αυτόν τον κόσμο και είχαν ήδη σταλεί σε σώματα έτοιμα για μετάνοια για τις αμαρτίες τους.
Άλλοι (Αριστοτέλης, Ιλαρίων, Θεοδώρητος, Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, Άγιος Ιερώνυμος) πίστευαν ότι οι ψυχές αναδημιουργούνται από τον Θεό καθώς οι άνθρωποι έρχονται στον κόσμο.
Η τρίτη ομάδα (Τερτυλλιανός, Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, Άγιος Μακάριος ο Μέγας και άλλοι) υποστήριζαν ότι και οι δύο ουσίες - η ψυχή και το σώμα - συλλαμβάνονται και τελειοποιούνται μαζί.
Η πρώτη άποψη - για την προϋπάρχουσα ύπαρξη ψυχών - δεν μπορεί να γίνει δεκτή ούτε ως πιθανή, επειδή:
α) η ψυχή δεν θυμάται τίποτα από την προηγούμενη ζωή της και ως εκ τούτου δεν μπορεί να μετανοήσει για εκείνες τις αμαρτίες που δεν γνωρίζει·
β) Η Αγία Γραφή δηλώνει ξεκάθαρα ότι η αμαρτία εισήλθε στον ανθρώπινο κόσμο με την παράβαση του Αδάμ· αν αθώες ψυχές αποστέλλονται σε σώματα, τότε πώς γίνονται ένοχες και γιατί υποφέρουν σε ένα διεφθαρμένο σώμα;
Επομένως, αυτή η γνώμη, ως μη βασισμένη στην Αγία Γραφή και ασύμβατη με την κοινή λογική, ονομάστηκε «παράλογη και μη εκκλησιαστική» (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος), «μυθοπλαστική» (Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, Θεοδώρητος), «αιρετική» (Άγιος Αυγουστίνος) και καταδικάστηκε πανηγυρικά στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως το 541.
Η δεύτερη γνώμη - η γνώμη - για τη νέα δημιουργία ψυχών, επίσης δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, επειδή:
α) δεν εξηγούν τη μεταφορά της κληρονομικής διαφθοράς από τον Αδάμ στους απογόνους του, και μαζί του όλη η ευθύνη για την κληρονομική ατυχία των ανθρώπων, επομένως, αποδίδεται στον Δημιουργό·
β) αυτή η γνώμη δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την ειρήνη του Δημιουργού, ο οποίος ολοκλήρωσε κάθε νέα δημιουργία, και μαζί της θα είναι ακατανόητο πώς η ενσάρκωση του Υιού του Θεού δεν ήταν η λήψη μόνο ενός σώματος.
Η τρίτη άποψη - η άποψη για τη γέννηση της ψυχής μαζί με τον σχηματισμό του σωματικού οργανισμού - εξηγεί καλύτερα:
α) η μεταφορά της διαφθοράς του Αδάμ στους απογόνους·
β) η ομοιότητα των παιδιών με τους γονείς ακόμη και στις πνευματικές ιδιότητες·
γ) ενισχύει την ιδέα της κοινής καταγωγής των ανθρώπων.
Με αυτή τη γνώμη, ο Θεός παραμένει ο Δημιουργός της ψυχής μας, σύμφωνα με την αρχική ευλογία για τη γέννηση των παιδιών (Γέν. 1:28).
Έτσι, χάρη στην δημιουργική ευλογία, ο άνθρωπος κατάγεται από τον άνθρωπο, όχι μόνο ως το ζωντανό από το ζωντανό, αλλά και ως το λογικό από το λογικό, το πνευματικό-σωματικό από το πνευματικό-σωματικό. Δηλαδή, κάθε άνθρωπος, ψυχικά και σωματικά, κατάγεται από τους γονείς του. Αυτή η άποψη γίνεται αποδεκτή από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Όσο για τις άλλες απόψεις που αναφέρονται, τις οποίες υποστηρίζουν ορισμένοι Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας, είναι ιδιωτικές απόψεις και ούτε αυτοί που τις ασπάστηκαν ούτε άλλοι τις θεώρησαν ποτέ δογματικές ή εκκλησιαστικές.
«Από το βασίλειο του μυστηριώδους» του ιερέα-μάστορα Γκριγκόρι Ντιάτσενκο (μέρος 1, κεφάλαιο 6, παράγραφος 5).
Το πνεύμα είναι το υψηλότερο μέρος της ανθρώπινης ψυχής
Στον άνθρωπο, πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ ψυχής και πνεύματος. Το πνεύμα περιέχει μια αίσθηση θεϊκότητας - συνείδηση και μια δυσαρέσκεια με τα πάντα. Είναι η δύναμη που εμφυσήθηκε στον άνθρωπο κατά τη δημιουργία. Η ψυχή είναι μια κατώτερη δύναμη, ή μέρος της ίδιας δύναμης, που έχει ανατεθεί στη διεξαγωγή των γήινων υποθέσεων. Είναι της ίδιας τάξης με την ζωή των ζώων, αλλά εξυψωμένη για χάρη της ένωσής της με το πνεύμα.
Όλες οι πράξεις, ή μάλλον οι κινήσεις της ψυχής, είναι τόσο ποικίλες και πολύπλοκες, τόσο αλληλένδετες, τόσο γρήγορα μεταβαλλόμενες και συχνά δύσκολο να εντοπιστούν, που για ευκολία διάκρισης, συνήθως χωρίζονται σε τρεις τύπους, τρεις κατηγορίες: σκέψεις, συναισθήματα και επιθυμίες. Αυτές οι κινήσεις της ψυχής αποτελούν αντικείμενο μελέτης στην επιστήμη που είναι γνωστή ως «ψυχολογία».
1. Το όργανο του σώματος με τη βοήθεια του οποίου η ψυχή εκτελεί το νοητικό της έργο είναι ο εγκέφαλος.
2. Η καρδιά θεωρείται το κεντρικό όργανο του συναισθήματος. Είναι το μέτρο του τι μας ευχαριστεί και τι μας δυσαρεστεί. Είναι φυσικό να βλέπουμε την καρδιά ως το κέντρο της ανθρώπινης ζωής, το κέντρο που περιέχει όλα όσα εισέρχονται στην ψυχή από έξω και από το οποίο πηγάζουν όλα όσα η ψυχή ανακαλύπτει εξωτερικά.
3. Οι ανθρώπινες επιθυμίες καθοδηγούνται από τη θέληση, η οποία δεν έχει κανένα υλικό όργανο στο σώμα μας, αλλά τα όργανα για την εκτέλεση των σχεδίων της είναι τα μέλη μας, που τίθενται σε κίνηση από τους μύες και τα νεύρα.
Η πνευματική ζωή συνίσταται στην ικανοποίηση των αναγκών του νου, των συναισθημάτων και της θέλησης: η ψυχή θέλει να αποκτήσει γνώση και να βιώσει ορισμένα συναισθήματα.
Το Πνεύμα από τον Θεό, ενωμένο με την ζωή των ζώων, την ανέβασε στο επίπεδο της ανθρώπινης ψυχής. Και ο άνθρωπος έγινε διπλός. Το ένα τον τραβάει προς τον Ουρανό, το άλλο προς τη γη. Όταν ένα άτομο διατηρεί το επίπεδο του, ζει από το πνεύμα - δηλαδή, καθοδηγείται από τον φόβο του Θεού, υπακούει στη συνείδησή του και αναζητά ό,τι βρίσκεται πάνω. Αλλά όταν υποκύπτει στις επιθυμίες της κατώτερης ψυχής, υπερβαίνει το επίπεδο του, και αυτό που επιθυμεί το πνεύμα, νομίζει ότι μπορεί να το αποκτήσει ανάμεσα στα πλάσματα. Αποτυγχάνει, μαραζώνει και απελπίζεται. Εδώ, το πνεύμα, σαν αλυσοδεμένος κρατούμενος, βρίσκεται στην υπηρεσία βαρβάρων - λάγνων παθών. Το ίδιο δεν ικανοποιείται και κάνει τα πάθη ανικανοποίητα, δίνοντάς τους απεριόριστη υπερχείλιση. Γιατί οι ζωώδεις ανάγκες των ζώων είναι όλες εντός των ορίων τους, ενώ στον άνθρωπο, όταν ενδίδει στην αισθησιακότητα, οι αισθησιακές του ανάγκες δεν έχουν όρια ή μέτρο; Αυτή η απεραντοσύνη τους μεταδίδεται από το πνεύμα που έχει περιέλθει σε αιχμαλωσία από αυτούς, και το πνεύμα με αυτή την απεραντοσύνη επιθυμεί να σβήσει τη δίψα του για το άπειρο, κατ' εικόνα του οποίου δημιουργήθηκε και στο οποίο μόνο βρίσκεται το καλό του.
Βλέπετε λοιπόν ότι έχουμε και ζώα, και στις ίδιες τις κινήσεις τους αποκαλύπτεται κάτι που είναι εντελώς ξένο προς τα ζώα.
Ό,τι και να συζητήσει κανείς, θα καταλήγει πάντα στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος κατέχει ένα πνεύμα του οποίου η αληθινή ζωή είναι η ζωή εν Θεώ. Μόνο εκεί βρίσκει την ειρήνη, εκεί είναι ο παράδεισός του και η γη της επαγγελίας.
«Το πνεύμα», λέει ο Άγιος Θεοφάνης, «ως δύναμη που πηγάζει από τον Θεό, γνωρίζει τον Θεό, αναζητά τον Θεό και μόνο σε Αυτόν βρίσκει ειρήνη. Με μια ορισμένη πνευματική, μυστική αίσθηση, όντας βέβαιο για την προέλευσή του από τον Θεό, αισθάνεται την πλήρη εξάρτησή του από Αυτόν και αναγνωρίζει τον εαυτό του ως υποχρεωμένο να Τον ευχαριστεί με κάθε τρόπο και να ζει μόνο για Αυτόν και από Αυτόν».
Αυτό ακριβώς μίλησε ο Ιερός Αυγουστίνος: Εσύ, Θεέ, μας δημιούργησες με επιθυμία για Εσένα, και η καρδιά μας είναι ανήσυχη μέχρι να βρει ειρήνη σε Εσένα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου