Τον ίδιο μήνα, στις δεκατρείς, εορτάζεται η μνήμη των εγκαινίων του θείου ναού της Αναστάσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

Τον ίδιο μήνα, στις δεκατρείς, εορτάζεται η μνήμη των εγκαινίων του θείου ναού της Αναστάσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

Ο νέος Λόγος, ο Χριστός, εκπληρώνει τον παλαιό Νόμο του Ισραήλ,

και με τα εγκαίνια τιμά τον τάφο Του.

Η δέκατη τρίτη του Σεπτεμβρίου είναι ημέρα ανακαίνισης και Ανάστασης.

Ἡ ἁγία Ἑλένη πῆγε στοὺς Ἁγίους Τόπους τὸ 326 μ.Χ., σταλμένη ἀπὸ τὸν ἅγιο καὶ Μέγα Κωνσταντῖνο, καὶ βρῆκε τὸν Τίμιο Σταυρό, στὶς 6 Μαρτίου. Καὶ εὐθὺς ἀμέσως ἔκαμε ἐνέργειες, μὲ τὴ σύμπραξη καὶ τὴν ἔγκριση καὶ τὴ βοήθεια τὴ μεγάλη τοῦ υἱοῦ της, τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, καὶ ἄρχισε νὰ κτίζεται ὁ ναὸς τῆς Ἀναστάσεως στοὺς Ἁγίους Τόπους, στὴν Ἱερουσαλήμ. Καὶ σὲ ἐννέα χρόνια ἐτελείωσε. Ἡ ἁγία Ἑλένη, ἐν τῷ μεταξύ, εἶχε κοιμηθεῖ, ἀλλὰ ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ζοῦσε καὶ ἐβασίλευε. Καὶ στὶς 13 Σεπτεμβρίου,  τὸ 335 μ.Χ., ἐννέα χρόνια ἀφότου εὑρέθη ὁ Τίμιος Σταυρός, στὴν ἁγία Σιών, ἔγιναν τὰ ἐγκαίνια. Ἦταν ἐκεῖ ἀναρίθμητοι ἀρχιερεῖς καὶ ἱερεῖς καὶ μοναχοὶ καὶ λαὸς κι ὁ βασιλεὺς καὶ ἄρχοντες καὶ συγκλητικοί, ἕνα πλῆθος δυσεξαρίθμητον. 

Καὶ τὴ δεύτερη μέρα τῶν ἐγκαινίων, 14 τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου, ἦταν τόσα τὰ πλήθη, ποὺ ἤθελαν νὰ ἀσπασθοῦν τὸν Τίμιο Σταυρό, ἡ πρώτη μέρα ἔφυγε μὲ τὰ ἐγκαίνια καὶ τὶς διαδικασίες, ἄλλωστε τὰ ἐγκαίνια ἔχουν μεγάλες διαδικασίες καὶ μάλιστα τόσο μεγάλα ἐγκαίνια, τὴ δεύτερη μέρα, λοιπόν, ζήτησε ὁ λαός, ἀφοῦ δὲν μποροῦσαν νὰ προσκυνήσουν ὅλοι τὸν Τίμιο Σταυρό, νὰ τὸν ὑψώσει ὁ πατριάρχης, ἀπὸ τὸν ἄμβωνα, καὶ νὰ τὸν δοῦνε, τουλάχιστον. Τί χάρη ἔχουν τὰ μάτια, ποὺ λέει κι ὁ ἐθνικός μας ποιητής! Νὰ τὸν δοῦνε τὰ μάτια. Ν’ ἁγιασθοῦν καὶ τὰ μάτια. Καὶ ν’ ἁγιασθεῖ καὶ ἡ ψυχή τους καὶ τὸ εἶναι τους. Καὶ ὄντως ὕψωσε τὸν Σταυρὸ ὁ πατριάρχης τὸν Τίμιο ἀπὸ τὸν ἄμβωνα ψηλά, τὸν εἶδαν ἐκεῖνα τὰ ἀμέτρητα πλήθη, καὶ ἄρχισαν νὰ φωνάζουν καὶ νὰ λένε τὸ «Κύριε, ἐλέησον». Σείστηκε ὁ τόπος. Ἔφθασε μέχρι τὸν οὐρανὸ αὐτὴ ἡ κραυγὴ ἡ μεγάλη, αὐτὸ τὸ «Κύριε, ἐλέησον», αὐτὴ ἡ ψαλμωδία καὶ ἡ ἱκεσία, ἡ δέηση καὶ ἡ δοξολογία. Καὶ πέρασαν, σιγά–σιγά, οἱ χρόνοι κι οἱ καιροί, ἡ ἡμέρα τῶν ἐγκαινίων ξεχάστηκε, ἔγινε προεόρτιος τῆς ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, κι ἔτσι, ἡ πρώτη ἡμέρα μετὰ τὰ ἐγκαίνια, ἡ μεθέορτος, ἔγινε κυρίως ἑορτή. Καὶ ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία τὴν ὕψωση τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ποὺ ἔγινε στὰ 335, 14 τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου. 

Στὰ 614, ὅμως, μ.Χ. ἦλθαν οἱ Πέρσες, οἱ βάρβαροι αὐτοί, στὴν Ἱερουσαλήμ, ἔκαμαν καταστροφὲς καὶ σφαγὲς καὶ λεηλασίες, καὶ πῆραν, γιὰ νὰ τιμωρήσουν τοὺς χριστιανοὺς καὶ νὰ τοὺς προσβάλουν, τὸν Τίμιο Σταυρό, μαζὶ μὲ τὸν πατριάρχη Ζαχαρία καὶ μὲ ἄλλους πολλοὺς αἰχμαλώτους, στὰ βάθη τῆς Περσίας. Τότε, ὁ μέγας αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου Ἡράκλειος, ὁ ὄντως σταυροφόρος, ὁ πρῶτος σταυροφόρος τῆς Ἀνατολῆς, ἐπεχείρησε ἐκστρατεία καὶ πῆγε στὰ βάθη τῆς Περσίας, κι ἐκεῖ ἐνίκησε καὶ συνέτριψε τοὺς Πέρσας, στὴ Νινευί, 12 τοῦ μηνὸς Δεκεμβρίου, τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος, 627. Καὶ στὴ συνέχεια γύρισε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὕψωσε στὸν ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας τὸν Τίμιο Σταυρό, καὶ τὸν ἑπόμενο χρόνο 629, 14 Σεπτεμβρίου, ὕψωσε τὸν Τίμιο Σταυρὸ καὶ πάλι στὸν ναὸ τῆς Ἀναστάσεως, ἀφοῦ τὸν ἐπανέφερε θριαμβευτικά. Κι οἱ λαοί, τότε, καὶ τὰ ἔθνη καὶ οἱ ὑπόλοιποι ὅλοι ἐδοξολόγησαν τὸν Κύριο καὶ ἐκραύγασαν τὸ «Κύριε ἐλέησον».  

Καὶ τὸ ἔτος ἐκεῖνο, 629 μ.Χ., ὁ μέγας Ἡράκλειος ἐξέδωκε διάταγμα καὶ ὅρισε νὰ ἑορτάζεται σ’ ὅλη τὴν αὐτοκρατορία καὶ σ’ ὅλη τὴ χριστιανοσύνη τί; Ἡ Παγκόσμιος Ὕψωσις τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ. Σ’ ὅλο τὸν κόσμο, σ’ ὅλη τὴν πλάση, σ’ ὅλη τὴν χριστιανοσύνη, τὴν ἡμέρα αὐτὴ ὑψώνεται ὁ Τίμιος καὶ Ζωοποιὸς Σταυρός, πάνω στὸν ὁποῖον ὑψώθηκε ὁ φιλάνθρωπος Χριστός μας, γιὰ νὰ μᾶς ἀνυψώσει ἀπὸ τὴ γῆ στὸν οὐρανό. Ἀπὸ τὴν ἁμαρτία στὴ χάρη. Ἀπὸ τὸν θάνατο στὴ ζωή. Ἀπ’ τὸ σκοτάδι στὸ φῶς. Γι’ αὐτό, λίγο πρὶν πεθάνει ὁ Φιλάνθρωπος τί ἔλεγε; «Κἀγώ, ἐὰν ὑψωθῶ, πάντας ἑλκύσω πρὸς ἐμαυτόν». —Κι ἐγώ, ἂν σταυρωθῶ καὶ ἀναστηθῶ, θὰ σᾶς ἑλκύσω κοντά μου.— Καὶ μᾶς ἑλκύει κοντά Του. Καθὼς Ἐκεῖνος ἀνελήφθη εἰς τοὺς οὐρανούς, ἐκάθησεν ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός, κι ἐκεῖ πρεσβεύει γιὰ μᾶς εἰς τὸ διηνεκὲς καὶ μᾶς φροντίζει παντοιοτρόπως. Κι ὅταν κάθε ψυχούλα φεύγει ἀπ’ αὐτὴ τὴν πλάση, ἔρχεται ὁ Ἴδιος, ὅπως ὅρισε στὸ Εὐαγγέλιο, καὶ τί κάνει; Μᾶς παραλαμβάνει. Ὁ ταπεινὸς καὶ πρᾶος Ἰησοῦς ἔρχεται καὶ μᾶς παραλαμβάνει στὴ βασιλεία Του. Καὶ μᾶς ὑψώνει καὶ μᾶς φέρνει κοντά Του. Κοντά Του. Στὴν αἰώνια πατρίδα. Στὴν αἰώνια ζωή. Στὸν Παράδεισον. Κι αὐτὰ ὅλα εἶναι συγκλονιστικά.  

Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία μας, στὶς 14 τοῦ μηνός, —τὰ συνέπλεξα, 13 καὶ 14, γιατὶ μόνο ἔτσι ἐξηγοῦνται τὰ γεγονότα— ἑορτάζει τὴν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Καὶ εὐλογεῖ τὰ τέσσερα πέρατα τοῦ κόσμου. Ἀνατολὴ καὶ Δύση, Βορρᾶ καὶ Νότο, τὸν τετραπέρατο κόσμο. Κι ἔτσι γίνεται ὁ «σταυρὸς ὁ φύλαξ πάσης τῆς οἰκουμένης». Τὸν ὑψώνομε, λοιπόν, κι ἐμεῖς τὸν Τίμιο Σταυρό, κάθε χρόνο, καὶ παίρνομε τὴ χάρη Του καὶ παίρνομε τὴ δύναμή Του καὶ λαμβάνομε τὴν προστασία Του κι ἔχομε χαρὰ μεγάλη. Καὶ προσπαθοῦμε κι ἐμεῖς, μὲ τὴ μετάνοια καὶ τὴ διόρθωση τοῦ βίου μας, νὰ ἀνυψώνομε τὴ ζωή μας καὶ νὰ γινόμαστε καλύτεροι. Νὰ γινόμαστε τοῦ Χριστοῦ. Νὰ ἔχομε σταυρωμένο βίο καὶ σταυροαναστάσιμη πορεία, ὅπως ὁρίζει ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία. Εἶναι σπουδαῖα αὐτὰ καὶ μεγάλα.  

«Σταυρὸς ὑψοῦται σήμερον καὶ κόσμος ἁγιάζεται». Τί μεγάλη ἑορτή! Τί θρίαμβος καὶ τί χαρά! Καὶ τί προστασία! Καὶ τί ἀσφάλεια! Τὸν Τίμιο Σταυρὸ καὶ τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ Ἀναστημένο Χριστὸ τὸν τρέμουν οἱ δαίμονες καὶ τὰ ὄργανα τοῦ σκότους. Τίποτε ἄλλο δὲν φοβοῦνται, ὅσο τὸν Τίμιο Σταυρὸ καὶ τὸν ἐσταυρωμένο χριστιανικὸ βίο.

Ἀρχιμανδρίτης Ἀνανίας Κουστένης, 

Φθινοπωρινὸ Συναξάρι, Τόμος Α´.

* * * 

Την ίδια ημέρα εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Μάρτυρα Κορνηλίου, του εκατοντάρχου.

Με την πίστη σου, Χριστέ μου,

βγάζεις τον Κορνήλιο από την άπιστη ζωή,

κάνοντάς τον απαρχή των πιστών που προέρχονται από τα έθνη.

Ο θεοφόρος Κορνήλιος δεν ήταν Ιουδαίος ούτε υπαγόταν στον παλαιό Νόμο. Ήταν εθνικός και απερίτμητος, αλλά αξιωματικός (εκατόνταρχος) της λεγόμενης ιταλικής σπείρας. Ήταν όμως ευσεβής και φοβόταν τον Θεό μαζί με όλη την οικογένειά του, ζώντας με τρόπο που θύμιζε τους Χριστιανούς, αν και ακόμη δεν είχε λάβει τη θεία χάρη ούτε το Άγιο Βάπτισμα.

Ενώ διέμενε στην Καισάρεια της Παλαιστίνης, είδε Άγγελο Κυρίου που τον προέτρεψε να καλέσει τον Απόστολο Πέτρο, για να ακούσει από αυτόν τα λόγια της αλήθειας. Ο Πέτρος, μέσω της οράσεως με το σεντόνι και τα ζώα, οδηγήθηκε να κατανοήσει ότι έπρεπε να δεχθεί τον Κορνήλιο, αν και εθνικό. Όταν έφθασε στο σπίτι του, ο Κορνήλιος έπεσε στα πόδια του. Κατηχήθηκε από τον Απόστολο και βαπτίσθηκε μαζί με όλους όσους είχαν συγκεντρωθεί εκεί.

Έκτοτε συναναστρεφόταν τους Αποστόλους. Όταν εκείνοι διασκορπίστηκαν μετά τον λιθοβολισμό του πρωτομάρτυρα Στεφάνου, τους συνόδευσε στη Φοινίκη, στην Κύπρο και στην Αντιόχεια, και αργότερα στην Έφεσο.

Όταν οι Απόστολοι πληροφορήθηκαν ότι η πόλη των Σκεψέων βρισκόταν στην πλάνη της ειδωλολατρίας, έβαλαν κλήρο για το ποιος θα πάει να κηρύξει. Ο κλήρος έπεσε στον Κορνήλιο, ο οποίος πήγε αμέσως και κήρυξε την πίστη στον Χριστό.

Ο Δημήτριος, τοπάρχης της πόλης και σοφός στην ελληνική θρησκεία, τον έφερε ενώπιόν του. Ο Κορνήλιος ομολόγησε παρρησία τον Χριστό. Προσποιήθηκε ότι θα θυσιάσει στα είδωλα, μπήκε στον ναό, προσευχήθηκε και βγήκε έξω. Με την προσευχή του έγινε σεισμός που γκρέμισε τον ναό και συνέτριψε τα είδωλα, αλλά θαυματουργικά σώθηκαν ζωντανοί η γυναίκα του Δημητρίου, Ευανθία, και ο γιος τους.

Ο Δημήτριος, αρχικά ετοιμαζόταν να βασανίσει τον Άγιο, αλλά μαθαίνοντας ότι η γυναίκα και ο γιος του ζούσαν, έτρεξε στη φυλακή. Εκεί βρήκε τον Κορνήλιο λυμένο από τα δεσμά με τη βοήθεια Αγγέλου και να υμνεί τον Θεό. Πίστεψε στον Χριστό, ζητώντας να δει την οικογένειά του ζωντανή. Ο Άγιος έβγαλε από το έδαφος τη γυναίκα και τον γιο, τους βάπτισε μαζί με τον Δημήτριο και όλο τον οίκο του, και κατόπιν βάπτισε όλους τους κατοίκους της πόλης.

Έτσι ο Κορνήλιος ολοκλήρωσε την αποστολική του ζωή, και σε βαθιά γεράματα εκοιμήθη εν Κυρίω. Στον τάφο του φύτρωσε θαυματουργικά ένας βάτος που κάλυπτε το μνήμα του και επιτελούσε θαύματα. Αργότερα χτίστηκε εκεί λαμπρός ναός προς τιμήν του, και όταν έγινε η μετακομιδή των λειψάνων του, η λάρνακα κινήθηκε θαυματουργικά μόνη της και στάθηκε δίπλα στο Άγιο Βήμα, όπου συνεχίζει να θαυματουργεί έως σήμερα.

Συναξαριστής Αγίου Νικοδήμου

Την ίδια ημέρα μνήμη Αριστείδου του φιλοσόφου και απολογητού και Μελετίου πατριάρχου Αλεξανδρείας του Πηγά.