Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ -Μαμωνισμός ή θησαυρισμός (ή μεγάλη ιδιοκτησία - ό πλούτος)

7ο σκαλοπάτι: Μαμωνισμός ή θησαυρισμός (ή μεγάλη ιδιοκτησία - ό πλούτος)

Με τον όρο Μαμωνισμός εκφράζουμε τη θεοποίηση της ιδιοκτησίας ή τού πλούτου. Δηλαδή τη λατρεία τού συριακού θεού, προστάτη της ιδιοκτησίας και του πλούτου, τού Μαμωνά. Και ό Ιησούς αναφέρει το Μαμωνά σε πλήρη αντίθεση με το θεό. Τον όρο «θησαυρισμός» τον χρησιμοποιεί ό Χριστός δύο φορές για τη μεγάλη και παθολογική συλλογή υλικών αγαθών ή πλούτου, πού την κατακρίνει βέβαια.

Τα χαρακτηριστικά τού Μαμωνισμού είναι:

1)        Ό θησαυρισμός. Ό θησαυρισμός είναι μια άπειρη πλεονεξία, δηλαδή μια συνεχής έλξη προς το χρυσό (τον πλούτο), «ακόρεστη» στην αρπαγή, όπως λέει ό Χρυσόστομος. Ή χαρά για την απόκτηση τού πλούτου δεν είναι χριστιανική χαρά, γιατί «χαίρεται για τα χρήματα, αυτός πού είναι άγευστος από πνευματικές χαρές» (Ιωάννης Σιναΐτης). «Ό ειδωλολάτρης (λέει ό Χρυσόστομος και ό Νείλος) βλέπει τον πλούτο και μένει κατάπληκτος απ' το θαυμασμό του βλέπω κι εγώ τον πλούτο, και τον περιφρόνησα και γέλασα». Δηλαδή «όπου είναι ό θησαυρός σου, εκεί είναι και ή καρδιά σου», είπε ό Χριστός.

2)        Ή θεοποίηση τού πλούτου. «Αυτός πού έχει εξασκηθεί να ασχολείται όλο με το χρήμα, λατρεύει αντί για το Θεό το Μαμωνά, τουτέστι έχει υποδουλωθεί στο κέρδος», λέει ό Ψευδό-Κλήμης. Δηλαδή ό άνθρωπος δεν μπορεί να έχει δύο έρωτες (το Θεό και το Μαμωνά), κατά το Χρυσόστομο. Ή θεοποίηση τού πλούτου (πού στη γλώσσα του Ευαγγελίου λέγεται Μαμωνισμός) χαρακτηρίζεται σαν «αθεΐα», δεν είναι δηλαδή πίστη σε αληθινό Θεό. Λέει ακριβώς ό Κύριλλος ό Αλεξανδρείας: «Το χρήμα είναι αθεότης».

Ή υπεραξία και θεοποίηση του πλούτου σε διάφορο βαθμό έχει μεγάλη διάδοση. Θυμίζω ένα σύγχρονο λαϊκό τραγούδι, πού λέει: «Ή δύναμη στον άνθρωπο είναι το πορτοφόλι» (αντί να πει: Ό Θεός —ή πίστη στο Θεό- είναι ή δύναμη του άνθρωπου). Κι ακόμη καταχωρίζω την «Προσευχή στο δολάριο», πού έγραψε ό Ισπανός ποιητής Ζοζέ Μανουέλ Καστανιόν. Ένα απ' τα βιβλία του έχει τον τίτλο: 

«Ή λατρεία τού δολαρίου». Το ποίημα αυτό είναι παραφθορά της Κυριακής Προσευχής:

«Πατέρα δολάριο,

Βασιλιά των αγαθών,

πού είσαι στις Τράπεζες,

ας είναι αγία ή παρουσία σου.

Κάνε μας μια επιταγή,

το δολάριο το επιούσιο

πού το ορέγονται

όλοι οι χριστιανοί

και οι μωαμεθανοί.

Μη μάς το δίνεις

σε μικρή ποσότητα

για να μπορέσουμε

να πληρώσουμε

ηδονές, βίτσια και γυναίκες.

Και μη μάς αφήνεις

να πέσουμε στη δυστυχία,

αλλά ελευθέρωσε μας

από την απουσία του. Αμήν».

3)        Ό πλούτος γίνεται υπηρέτης της κακίας. Ό Κύριλλος ό Αλεξανδρείας λέει πώς ό πλούτος «μάλλον υπηρέτης της κακίας» γίνεται. Λ.χ. ό πλούτος υπηρετεί την «υπεροψία» τού άνθρωπου. Γι' αυτό λέει ό Χρυσόστομος πώς ό πλούτος «οπλίζει ληστές εναντίον μας», δηλαδή προκαλεί και τούς άλλους (από ζήλεια ή από ανέχεια) να κάνουν το κακό.

4)        Ό πλούσιος είναι «ελεεινός», γιατί αδικεί τούς άλλους, προπάντων τούς φτωχούς, πού δεν μπορούν να αμυνθούν. «Αν ό πλούτος είναι όργανο για αδικία, είναι ελεεινός ό πλούσιος», λέει ό Μ. Βασίλειος. Ό Αστέριος επίσκοπος Άμασείας διερωτάται: «Πόσοι φτωχοί αδικήθηκαν» για ν' αποκτηθεί ή μεγάλη αυτή περιουσία;. Ό Δαβίδ παρακαλεί το Θεό να σώσει «πτωχό και πένητα από των διαρπαζόντων αυτόν». Ό Χρυσόστομος μιλάει για την εκμετάλλευση του φτωχού. Και ή Σύνοδος της Καρθαγένης (418 ή 419 μ.Χ.) ενδιαφέρθηκε «διά την των πενήτων κάκωσιν» απ' τούς πλουσίους. Ζητάει λοιπόν απ' την πολιτική εξουσία να βοηθήσει την Εκκλησία για να αμυνθεί «κατά της των πλουσίων τυραννίδος».

Οι πλούσιοι, έκτος απ' την άμεση εκμετάλλευση και καταπίεση των φτωχών, κατηγορούνται γιατί «παραβλέπουν τούς άλλους (ανθρώπους) πού πένονται», κατά το Χρυσόστομο, γιατί κι αυτό είναι μια εκμετάλλευση των δωρεών τού Θεού εις βάρος των φτωχών. «Εσείς οι πλούσιοι, πού κομπορρημονείτε για τον πλούτο σας, προσέξτε μήπως αυτοί πού στερούνται στενάξουν» εις βάρος σας, λέει ό Έρμάς. Και ό Απόστολος Ιάκωβος ό Άδελφόθεος λέει: «Οι πλούσιοι δεν σάς καταδυναστεύουν, κι αυτοί δεν είναι πού σάς σέρνουν στα δικαστήρια; Αυτοί δεν είναι πού με τη συμπεριφορά τους βλαστημάνε το τιμητικό όνομα» του χριστιανού;. «Τα ημερομίσθια των εργατών πού θέρισαν τα χωράφια σας, και οι βουές των θεριστών φθάσανε στ' αυτιά τού Κυρίου Σαβαώθ. Ζήσατε στη γη με πολυτέλεια και απολαύσεις, παχύνατε σαν τα ζώα πού θα τα σφάξουν. Καταδικάσατε και σκοτώσατε τον αθώο, πού δεν σάς αντιστάθηκε». Και συμπληρώνει ό Χρυσόστομος: «Αυτά ν' ακούσουν οι πλούσιοι, πού ανάβουν το καμίνι της φτώχειας». Γι' αυτό ό Χριστός χαρακτηρίζει τον πλούτο «μαμωνά της αδικίας», δηλαδή «ό πλούτος είναι άδικος, γιατί οι μεγάλες περιουσίες με αδικία δημιουργούνται και μεγάλη αδικία διαπράττει αυτός πού μόνο για τον εαυτό του κρατάει τα πλούτη».

5) Ό πλούτος με την ελεεινότητα του προκαλεί και καλλιεργεί την κακία και στους άλλους ανθρώπους, γίνεται ένας κοινωνικός κίνδυνος. Οι πλούσιοι αναγκάζουν τούς ανθρώπους να τούς επαινούν κι έτσι αυξάνουν την υπερηφάνεια τους («τύφος»), όπως λέει ό Κλήμης ό Αλεξανδρινός. Ή κολακεία στον πλούσιο καλλιεργεί τη δουλοπρέπεια των φτωχών, λέει ό Χρυσόστομος. Και συνεχίζει: οι φτωχοί κολακεύουν τον πλούσιο, αλλά και τον μισούν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την κοινωνική διαφθορά, πού καλλιεργείται με τις κακίες των πλουσίων είναι αυτό πού ό ίδιος ό αυτοκράτορας Ιουστινιανός περιγράφει σ' ένα του έγγραφο προς τον ανθύπατο της Καππαδοκίας (όπως ανέφερα σε προηγούμενο κεφάλαιο): «Οι πιο μεγάλοι ιδιοκτήτες, κοκκινίζουμε από ντροπή και πού το λέμε, με πόση απρέπεια τριγυρνάνε και πώς οι ακόλουθοι τους τούς περιποιούνται και τούς ακολουθεί ενοχλητικός (στους άλλους) όχλος και με αναίδεια όλους τούς ληστεύουν, και απορούμε, πώς μέχρι τώρα αντέχουν οι  υποτακτικοί τους... Κάθε μέρα προστίθενται κι άλλοι αδικούμενοι: πολλοί απ' αυτούς είναι ιερείς, γυναίκες δέ πάρα πολλές. Κι όλοι οδύρονται εξ αιτίας των πραγμάτων τους, πού τούς αφαίρεσαν, γιατί κανείς δεν είναι κοντά τους, πού να μπορεί να εμποδίσει την αρπαγή. "Όλη δέ σχεδόν ή κρατική περιουσία έχει γίνει τώρα ιδιωτική (των καταπατητών πλουσίων), αφού κόβεται και αρπάζεται (ή γη) μαζί με κοπάδια από άλογα. Κι αυτά χωρίς να υπάρχει ούτε καν ένας να τούς αντιμιλήσει, άλλ' όλα τα στόματα είναι βουλωμένα με το χρυσάφι» -τη δωροδοκία.

Αποτέλεσμα των χαρακτηριστικών αυτών του Μαμωνισμού είναι:

1)        «Οι αρρώστιες κάθε πολιτείας», όπως λέει ό Πλούταρχος, είναι «ή αλαζονεία, ό φθόνος και ή κακουργία» πού προκαλεί ό μεγάλος πλούτος. Γι' αυτό ό αυτοκράτορας Ιουστινιανός και άλλοι (όπως τον 10ο αιώνα) με νόμους ήθελαν «να προστατέψουν» ή να περιορίσουν τις μεγάλες ιδιοκτησίες. Οι βυζαντινοί αυτοκράτορες «επιχείρησαν ακόμη και πολέμους εναντίον» των πλουσίων, αλλά τίποτα δεν κατόρθωσαν. Όταν όμως κατέλαβαν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία οι Λατίνοι «ή τάση, πού είχαν οι φεουδάρχες να εξελιχθούν σε ημιανεξάρτητους (άρχοντες), διά μιας ολοκληρώθηκε».

2)        Το πνεύμα τού θησαυρισμού (Μαμωνισμού) προσπάθησε να επιβληθεί και θεωρητικά, με τις ευλογίες μερικών χριστιανών αιρετικών. Έτσι καλλιεργήθηκε και επιβλήθηκε ό καπιταλισμός (κεφαλαιοκρατία), πού έχει μπολιάσει όλο το σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό και όλους μας ψυχολογικά. Χαρακτηριστικοί νομίζω είναι οι στίχοι τού Άνδ. Λασκαράτου:

«Ώ Μούσα! Στον αιώνα πού βρεθήκαμε ή κοίτα για παράδες, ή χαθήκαμε».

Αποτέλεσμα αυτού (σαν αντίδραση) είναι ό κομμουνισμός, πού πολλές φορές παρουσιάζεται κι αυτός σαν κρατικός καπιταλισμός εκμετάλλευση δηλαδή τού άνθρωπου όχι απ' τον άλλον άνθρωπο, άλλ' απ' το κράτος.

Ό καπιταλισμός είναι το οικονομικό σύστημα πού προϋποθέτει μεγάλα ιδιωτικά κεφάλαια και βασίζεται σ' αυτά. Το οικονομικό αυτό σύστημα το ανέπτυξε ή θεωρία της φιλελεύθερης ατομιστικής σχολής της κλασικής οικονομίας. Υποστηρίζει δογματικά πώς ό απεριόριστος και ελεύθερος ανταγωνισμός στο οικονομικό επίπεδο είναι νόμος της φύσεως και θεωρεί φυσικό επακόλουθο την εξουθένωση τού οικονομικά αδύνατου. Οι οικονομικές όμως σχέσεις είναι σχέσεις των ανθρώπων (πού είναι όχι μόνο υλικά όντα, αλλά και πνευματικά), πού με τη θέληση τους μπορούν να ρυθμίσουν τις σχέσεις τους. Ό Χριστιανισμός λέει ακριβώς το αντίθετο απ' τον καπιταλισμό: «Οφείλουμε εμείς οι (οικονομικά) δυνατοί τα άσθενήματα των αδυνάτων βαστάζειν».

Ό ιδεώδης άνθρωπος, για την κεφαλαιοκρατία είναι ό HOMO OECONOMICUS, πού δεν δέχεται ηθικές αρχές, ενώ ό Χριστός είπε: «Πάντα γάρ ταύτα (το θησαυρισμό) τα έθνη επιζητεί... Ζητείτε δέ πρώτον την βασιλείαν τού θεού και την δικαιοσύνην Αυτού, και ταύτα πάντα προστεθήσεται ύμίν», γιατί «τί ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδίση, την δέ ψυχήν αυτού ζημιωθή;». Ό Χριστιανισμός όχι μόνον δεν δέχεται την εκμετάλλευση τού άνθρωπου από τον άνθρωπο (πού δέχεται ό καπιταλισμός), αλλά διδάσκει το «μακάριόν έστι μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν», και «όσον πλεονάζεις τω πλούτω τοσούτον ελλείπεις τη αγάπη» (Μ. Βασίλειος). Ή αλήθεια είναι πώς μερικά παρακλάδια τού Καλβινισμού (Κουάκεροι, Μεθοδιστές, δηλαδή αιρετικοί χριστιανοί) ύπεστήριξαν τον καπιταλισμό καθώς έχω αποδείξει σε ειδική μελέτη. 

Ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος λέει ότι «ό διάβολος επειδή ήθελε να πείσει τούς ανθρώπους πώς κάθε πλούτος προέρχεται απ' τον ουρανό κι είναι δωρεά τού θεού», διέστρεψε και τα κείμενα της Αγίας Γραφής. Τέλος κι ό Αλέξανδρος Τσιριντάνης λέει χαρακτηριστικά: «Ό καπιταλισμός είναι υλισμός με συνέπεια, πού κόβει κάθε πνευματική εκδήλωση στη ζωή».

3) Ό πόλεμος μεταξύ των ατόμων και ιδίως μεταξύ των κρατών είναι αποτέλεσμα συνήθως της επιθυμίας τού οικονομικού συναγωνισμού με τη μορφή της εδαφικής επεκτάσεως. Δηλαδή γενικά είναι μια επιθυμία θησαυρισμού (ή καπιταλισμού). Αυτή είναι μια αιτία τού πολέμου και κατά τον Μ. Βασίλειο. Ή «αθεότης» και ή αμαρτωλή ζωή πού προκαλεί ό θησαυρισμός είναι ή αιτία των πολέμων, γι' αυτό κι ό Μ. Βασίλειος λέει πώς, αν δεν υπήρχε ή αμαρτία, δεν θα υπήρχαν πόλεμοι.

Ν.Θ. ΜΠΟΥΓΑΤΣΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ.

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΠΟΨΗ.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ  ΚΟΡΑΛΙ 1982