ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΣ.: Περίγραψε μου τον σωστό τρόπο ασκήσεως της προσευχής του Ιησού.

ΓΕΡ.: Ή σωστή άσκηση της προσευχής του Ιησού είναι συνέπεια της ορθής αντιλήψεως για τον Θεό και για το πανάγιο Όνομα του Κυρίου Ιησού, καθώς και της ορθής σχέσεως του άνθρωπου με τον Θεό.

Ό Θεός είναι ύπαρξη άπειρη και απόλυτη, ό Πλάστης και Άναπλάστης των ανθρώπων, ό παντοδύναμος Κύριος των ανθρώπων, των αγγέλων, των δαιμόνων, Όλης της κτίσεως, ορατής και αόρατης. Γνωρίζοντας τα αυτά για τον Θεό, αντιλαμβανόμαστε πώς, όταν προσευχόμαστε, πρέπει να στεκόμαστε μπροστά Του με πολύ βαθιά ευλάβεια, με πολύ μεγάλο φόβο και τρόμο, προσηλώνοντας σ' Αυτόν όλη την προσοχή μας, συγκεντρώνοντας στην προσευχή όλες τις δυνάμεις του νου, της καρδιάς, της ψυχής μας, αποδιώχνοντας κάθε περισπασμό και ρεμβασμό, πού αποστρέφουν την προσοχή, ψυχραίνουν την ευλάβεια και αλλοιώνουν την ορθή παράσταση ενώπιον του Θεού, παράσταση αναγκαία λόγω του μεγαλείου του Θεού.

 Ό άββάς Ισαάκ ό Σύρος εκφράζεται σχετικά με τρόπο υπέροχο: «Όταν έρθεις μπροστά στον Θεό με την προσευχή, γίνε με τον λογισμό σου σαν το μυρμήγκι και σαν τα ερπετά της γής, σαν τη βδέλλα και σαν το παιδί πού ψελλίζει. Μην πεις μπροστά Του τίποτα το σοφό. Με νηπιακό φρόνημα προσέγγισε τον Θεό». 

Όσοι απέκτησαν την αληθινή προσευχή, νιώθουν ανέκφραστη πνευματική πτωχεία, όταν στέκονται μπροστά στον Θεό, όταν Τον δοξολογούν, όταν Του εξομολογούνται, όταν Του υποβάλλουν τα αιτήματα τους. Νιώθουν μηδενισμένοι, ανύπαρκτοι! Κι αυτό είναι φυσικό, όταν ό προσευχόμενος άνθρωπος αισθάνεται πληθωρικά την παρουσία του Θεού, την παρουσία της Αύτοζωής, της Ζωής της αχώρητης και ακατάληπτης. Τότε ή δική του ζωή του φαίνεται σαν μια μικρή σταγόνα απέναντι σ' έναν απέραντο ωκεανό. Σ' αυτή την κατάσταση ήρθε ό δίκαιος και πολύαθλος Ίώβ, πού αξιώθηκε να φτάσει σε υψηλά πνευματικά μέτρα. Ένιωσε να λιώνει, όπως λιώνει και αφανίζεται το χιόνι, όταν πέσουν επάνω του οι ακτίνες του ζεστού ήλιου.

Το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού είναι όνομα θειο. Ή δύναμη και ή ενέργεια αυτού του ονόματος είναι θείες είναι παντοδύναμες και σωτήριες είναι ακατάληπτες και απρόσιτες. Με πίστη, με ελπίδα, με ζήλο, με βαθιά ευλάβεια και με φόβο ας επιτελούμε το μεγάλο έργο του Θεού, το έργο πού μάς παραδόθηκε από τον Ίδιο. Ας ασκηθούμε στην προσευχή με το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. «Ή αδιάλειπτη μνήμη (του ονόματος) του Θεού», λέει ό Μέγας Βαρσανούφιος, «είναι φάρμακο αναιρετικό όχι μόνο όλων των παθών αλλά και αυτής της ίδιας της πράξεως. Όπως, δηλαδή, ό γιατρός βάζει το φάρμακο ή το έμπλαστρο πάνω στο τραύμα του άρρωστου, και αυτό ενεργεί, χωρίς να συνειδητοποιεί ό άρρωστος πώς γίνεται, έτσι και το όνομα του Θεού, όταν το αναφέρουμε, καταργεί όλα τα πάθη, χωρίς εμείς να καταλαβαίνουμε με ποιόν τρόπο».

Ή συνήθης κατάσταση μας, ή κατάσταση όλης της ανθρωπότητας, είναι κατάσταση πτώσεως, πλάνης, καταστροφής. Αφού παραδεχθούμε και, κατά το μέτρο της παραδοχής, συναισθανθούμε αύτη την κατάσταση, ας μην πάψουμε να προσευχόμαστε με' συντριμμένο πνεύμα, να προσευχόμαστε θρηνώντας και στενάζοντας, να προσευχόμαστε ζητώντας έλεος. Ας μην επιζητούμε καμιά πνευματική ικανοποίηση, καμιάν υψηλή προσευχητική κατάσταση, όντας ανάξιοι και ανίκανοι για τέτοιες καταστάσεις. Δεν μπορούμε «να ψάλουμε την ωδή τού Κυρίου σε ξένη γή»', σε καρδιά κυριευμένη από τα πάθη. Κι αν μας ζητήσουν κάποιοι να την ψάλουμε, ας ξέρουμε με βεβαιότητα Ότι μας το ζητούν εκείνοι πού μας αιχμαλώτισαν. Στης Βαβυλώνας τα ποτάμια δεν μπορούμε και δεν πρέπει παρά μόνο να κλαίμε.

Αυτή είναι ή γενική διδασκαλία για την άσκηση της προσευχής τού Ιησού, διδασκαλία πού απορρέει από την Άγια Γραφή, από τα συγγράμματα των αγίων πατέρων και από ευάριθμες συζητήσεις μου με γνήσιους ανθρώπους της προσευχής. Από τις δικές μου νουθεσίες, προς τους αρχαρίους κυρίως, θεωρώ ωφέλιμο να υπενθυμίσω τα έξης:

Ό Όσιος Ιωάννης ό Σιναΐτης συστήνει να κλείνουμε τη σκέψη μας μέσα στα λόγια της προσευχής και, αν ξεφεύγει, να τη συμμαζεύουμε πάλι. Πρόκειται για έναν μηχανισμό ιδιαίτερα ωφέλιμο και ιδιαίτερα πρόσφορο. Όταν ο νους θα βρίσκεται μ' αυτόν τον τρόπο σε κατάσταση προσοχής, τότε και ή καρδιά θα συντρέχει τον νου με την κατάνυξη. Έτσι ή προσευχή θα επιτελείται ταυτόχρονα με τον νου και με την καρδιά. Τα λόγια της προσευχής πρέπει να προφέρονται πολύ αργά, ακόμα και μακρόσυρτα, για να έχει ό νους τη δυνατότητα να κλείνεται σ' αυτά.

Παρηγορώντας και νουθετώντας τούς κοινοβιάτες μοναχούς, πού καταγίνονται στα μοναστηριακά διακονήματα, αλλά και ενθαρρύνοντας τους στην πρόθυμη και επιμελή άσκηση της προσευχής, λέει πάλι ό όσιος Ιωάννης ό Σιναΐτης: «Ό Θεός δεν ζητάει από τούς υποτακτικούς τού κοινοβίου (όπως από τούς ησυχαστές) προσευχή άρέμβαστη. ΓΓ αυτό να μην αθυμείς, επειδή ξεφεύγει ό νους σου. Απεναντίας, να χαίρεσαι πού πάντοτε τον επαναφέρεις. Άλλωστε, μόνο των αγγέλων ό νους δεν ξεφεύγει (από τη δοξολογία τού Θεού)».

Εμείς, οι κατακυριευμένοι από τα πάθη, ας προσευχόμαστε στον Κύριο ακατάπαυστα και επίμονα. Γιατί όλοι οι απαθείς με τέτοια προσευχή πέρασαν από την κατάσταση της εμπάθειας στην κατάσταση της απάθειας. «Αν γυμνάζεις πάντοτε τον νου σου να μην απομακρύνεται» από τα λόγια της προσευχής, «τότε και την ώρα τού φαγητού θα βρίσκεται κοντά σου. Αν, όμως, συνηθίζει να περιπλανιέται ελεύθερα, ποτέ δεν θα μπορέσει να μένει κοντά σου». «Ό μεγάλος εργάτης της μεγάλης και τέλειας προσευχής είπε: "Θέλω να λέω πέντε λόγια με τον νου μου... παρά μύρια λόγια με τη γλώσσα", πράγμα πού είναι ξένο στους νηπίους και τούς αρχαρίους». 

Δηλαδή μια τέτοια προσευχή, ή μακάρια προσευχή τού νου μέσα στην καρδιά, είναι ξένη στον μετεωρισμό. «Γι` αυτό κι εμείς, ως ατελείς, εκτός από την ποιότητα», δηλαδή την προσοχή μέσω της συγκεντρώσεως τού νου στα λόγια, «έχουμε ανάγκη και από την ποσότητα της προσευχής. Ή δεύτερη, άλλωστε, είναι αιτία της πρώτης. Ό Θεός, βλέπετε, δίνει προσευχή καθαρή σ' εκείνον πού προσεύχεται έστω και ρυπαρά, αλλά χωρίς να υπολογίζει κόπο και πόνο», καταλήγει ό όσιος Ιωάννης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΣΚΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ  Α  ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ.