Η ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΧΑΜΕΝΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ
1. ΠΡΟΑΝΑΚΡΟΥΣΜΑ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΑΣ
Ποιός λοιπὸν θὰ μᾶς πεῖ σήμερα τί εἶναι ἀκόμη ἡ Ἐκκλησία;
Κατὰ τοὺς λόγους τοῦ Γέροντος Πορφυρίου, μαθαίνουμε στὴν Ἐκκλησία τοὺς τρόπους τῆς αἰωνιότητας καὶ ἐνδυόμεθα τὰ εἰσόδια σ'
αὐτὴν ἐνδύματα, ἤδη ἀπὸ τώρα. «Οὔτε φόβος, οὔτε θάνατος, οὔτε διάβολος, οὔτε κόλαση» ὑπάρχει γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς λοιπόν', οἱ ὁποῖοι συνειδητῶς ἀπραγμονοῦν περὶ τὸν «παλαιὸ ἄνθρωπο» καὶ μεταστρέφονται στὴ λατρεία τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ συνανθρώπου. Μὲ τὸν τρόπο ὅμως αὐτὸ τὸν λατρευτικὸ ἀρχίζει ἤδη ἡ
«ζωὴ στὸν Παράδεισο», ἤδη ἀπὸ τώρα: «Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ ἐπὶ γῆς Παράδεισος, ὁμοιότατος μὲ τὸν ἐν οὐρανοῖς». Διότι ἐκεῖ ὅπως κι
ἐδῶ ἡ ἀπόλυτη καὶ ἀδιάστατη ἑνότητα μεταξὺ τῶν προσώπων διαρκεῖ καὶ βασιλεύει.
Ἔτσι, «ὅποιος ζεῖ τὸ Χριστό, γίνεται ἕνα μαζί Του, μὲ τὴν Ἐκκλησία Του. Ζεῖ μιὰ τρέλα! Ἡ ζωὴ αὐτὴ εἶναι διαφορετικὴ ἀπ' τὴ
ζωὴ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Εἶναι χαρά, εἶναι φῶς, εἶναι ἀγαλλίαση, εἶναι ἀνάταση. Αὐτὴ εἶναι ἡ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ζωὴ τοῦ
Εὐαγγελίου, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. “Η Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ἡμῶν ἐστιν”. Ερχεται μέσα μας ὁ Χριστὸς κι ἐμεῖς εἴμαστε μέσα
Του. Καὶ συμβαίνει ὅπως μ' ἕνα κομμάτι σίδερο ποὺ τοποθετημένο
μέσ' στὴ φωτιὰ γίνεται φωτιὰ καὶ φῶς· ἔξω ἀπ' τὴ φωτιά, πάλι σίδηρος σκοτεινός, σκοτάδι. Στὴν Ἐκκλησία γίνεται ἡ θεία συνουσία,
γινόμαστε ἔνθεοι...».
Ἡ Ἐκκλησία συνεπῶς, στὴν φαινομενολογικὴ ἐμπειρική περιγραφή της ποὺ προηγήθηκε, φαίνεται, μὲ τὸν ρεαλιστικό τρόπο που
ἀναδεικνύει τὸ κείμενο τοῦ Γέροντος Πορφυρίου, ὡς ταυτὴ μὲ τὴν
θέωση (νά ἕνας ἀκόμη πολυχρησιμοποιημένος πιά, πλὴν ὅμως ἀκόμη ἀδιαφανής θεολογικὸς ὅρος) τοῦ ἀνθρώπου: «Στην Πεντηκοστή,
οἱ ἄνθρωποι βρέθηκαν ξαφνικὰ σὲ μιὰ τέτοια κατάσταση θεώσεως ποὺ τὰ χάσανε. Ἔτσι, ὅταν ἡ θεία Χάρις τοὺς ἐπεσκίαζε, τοὺς ἐτρέλαινε ὅλους μὲ τὴν καλὴ ἔννοια–, τοὺς ἐνθουσίαζε. Αὐτὸ μοῦ ἔχει κάνει μεγάλη ἐντύπωση. Ήτανε αὐτὸ ποὺ λέγω ἐγὼ καμμιὰ φορά
“κατάσταση”. Ενθουσιασμὸς ἦταν. Κατάσταση τρέλας πνευματικῆς».
Ηταν μιὰ τρέλα μὲ ἐνδιαφέροντες καρπούς: «Αὐτὸ ποὺ ζοῦσαν οἱ Ἀπόστολοι μεταξύ τους καὶ αἰσθανόντουσαν, ὅλη αὐτὴ ἡ χαρά,
στὴ συνέχεια ἔγινε μὲ ὅλους κάτω ἀπὸ τὸ ὑπερῶον. Δηλαδὴ ἀγαπιόντουσαν, χαίρονταν ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, ὁ ἕνας μὲ τὸν ἄλλον εἶχαν
ἑνωθεῖ. Ἀκτινοβολεῖ αὐτὸ τὸ βίωμα καὶ τὸ ζοῦνε κι ἄλλοι»...
Ἡ ἀξία τῶν παραπάνω κειμένων (ποὺ εἶναι κείμενα βαθύτατης θεολογικῆς μαρτυρίας γιὰ ὅσους ἀκόμη μποροῦν νὰ τὸ δοῦν), προκειμένου νὰ προσφερθεῖ μιὰ ἐμπειρικὴ πνευματικὴ βάση στὴν ἐκκλησιολογική συζήτηση ποὺ θὰ ἀκολουθήσει, εἶναι ἀνεκτίμητη. Δὲν
διστάζω λοιπὸν νὰ προτείνω, ὡς συστηματικὸς θεολόγος, νὰ ξεκινήσουμε ἀκριβῶς ἀπὸ αὐτὰ καὶ ἄλλα συναφῆ τὴ θεωρητική μας
κουβέντα· πιστεύω πὼς εἶναι ἄλλωστε κατ' ἐξοχὴν ἡ ἀπώλεια τῆς βαθειᾶς καὶ ἰσόρροπης πνευματικῆς αἴσθησης ἡ ὁποία χαρακτηρίζει
τὶς μαρτυρίες αὐτές, ποὺ προκαλεῖ τὴν ποικίλη ἀστοχία τῶν θεωρητικῶν ἐκκλησιολογικῶν σχημάτων, τὰ ὁποῖα (μὲ περισσότερη ἢ λιγότερη θεολογικὴ εὐφυΐα καὶ ἐπιστημοσύνη) ὡς «ειδικοί» κατα καιρούς προτείνουμε. Εἰδικὰ γιὰ τὴν τωρινή μας συζήτηση θὰ ἐπιθυμοῦσα νὰ σχολιάσω τὸν βαθὺ ἀνθρωπολογικό ρεαλισμὸ τῶν κειμένων ποὺ προηγήθηκαν. Πρόκειται, νομίζω, στὴν κυριολεξία γιὰ μια συναναπτυσσόμενη ἀνθρωπολογικὴ ἐκκλησιολογία, μιὰ ἐσωτερική, φαινομενολογικὴ καὶ στὴ συνέχεια ὀντολογικὴ ἐκδοχὴ τῆς
Εκκλησίας, χωρὶς διάσχιση. Τ' ἀνθρώπινα ὑποκείμενα συνίστανται καὶ συνυφαίνονται στὴν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας, διεκδικοῦν τὴν
Εκκλησία ὡς τόπο καὶ τρόπο τοῦ κατ' ἀλήθειαν Εἶναι τους. Πάσχουν
καὶ ἐκδραματίζουν τὴν Ἐκκλησία ὡς τὸ ἴδιο τὸ γίγνεσθαι
τῆς αὐθεντικῆς τους οὐσίας, ποὺ εἶναι ἀκριβῶς Χριστολογική· ἀσπαίρουν καὶ ὑπεραγάλλονται μέσα στὴν αὐτοσυνείδητη πείρα τῆς
γιγνόμενης μεταβολῆς τους σ' ἐνεργὰ τέκνα Θεοῦ. Ἡ Ἐκκλησία
διαδραματίζεται, δὲν «εἶναι» ἁπλῶς – τὸ Εἶναι της συνίσταται στὴν
«κατάσταση» τῆς Πεντηκοστῆς. Ἡ Πεντηκοστὴ ἐδῶ εἶναι ὅμως ἡ ἔσχατη ἀμοιβαιότητα Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Δὲν εἶναι ἔτσι ἡ Ἐκκλησία τὸ ὑπερφυὲς οἰκοδόμημα τὸ ὁποῖο ὑπερτίθεται ὡς μελλοντικὸ Καθίδρυμα Σωτηρίας, οὔτε ὅμως καὶ ἡ μυστικὴ ὑπερέξαρση (ἡ
μεταμφιεσμένη δηλαδὴ θέληση γιὰ δύναμη) τῶν Δασκάλων ἢ Ιεραρχῶν του. Αντίθετα εἶναι στὴν Πεντηκοστὴ ποὺ συναντῶνται ἡ
Πράξη τοῦ Θεοῦ καὶ μαζὶ ἡ Πράξη τοῦ συγκεκριμένου ἀνθρώπου ἐν
Ἁγίῳ, ἀκριβῶς, Πνεύματι...
Ποιά εἶναι ἡ σημασία ὅμως τῶν παραπάνω παρατηρήσεων; Υπάρχουν σήμερα πολλοί τρόποι γιὰ νὰ διερευνήσουμε τὰ διαχριστιανικὰ ἐκκλησιολογικά προβλήματα καὶ ἴσως ἕνας ἀπ᾿ τοὺς πλέον
ἀποδοτικοὺς εἶναι ἐκεῖνος ποὺ θὰ ἀναζητοῦσε προκαταρκτικὰ τὰ κοινὰ ἀκριβῶς προβλήματα μεταξὺ τῶν διαφόρων ὁμολογιακῶν ἐκ-
κλησιολογικών προσεγγίσεων, προκειμένου ἀφενὸς νὰ τὰ κατανοήσει καλύτερα καὶ ἀφετέρου νὰ διαβλέψει τὸ Ὀρθόδοξο θεολογικό
χρέος συμβολῆς γιὰ τὴ λύση τους. Αν μιὰ τέτοια προσέγγιση εἶναι
σωστή, θὰ τολμοῦσα τότε νὰ προτείνω ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ θεμελιωδέστερα σημερινὰ διαχριστιανικὰ ἐκκλησιολογικά προβλήματα τὸ
πρόβλημα τῶν σχέσεων ὑποκειμένου καὶ ἐκκλησιαστικῆς δομῆς,
πρόβλημα μὲ ἀπροσμέτρητες συνέπειες γιὰ τὸ μέλλον τῆς χριστιανικῆς θεολογίας.
Τί προηγεῖται λοιπὸν ἐκ τῶν δύο: τὸ ὑποκείμενο ἢ ἡ δομή; Πῶς σχετίζονται τὰ δύο καὶ ποῦ λαβαίνει χώρα ἡ μεταξύ τους σχέση:
ἐντὸς τοῦ πρώτου ἢ ἐντὸς τοῦ δευτέρου; Πῶς ἐπαληθεύεται ἑκατέρωθεν ἡ ἀλήθεια τῆς σχέσης; Πόσο καὶ πῶς τὸ καθένα ἐκ τῶν δύο
ἀφορᾶ στὴν ἀλήθεια καὶ τὴν πληρότητα τοῦ ἄλλου; Πῶς δημιουργήθηκε ἀντίθετα ἡ τυχόν μεταξύ τους ἀποσυσχέτιση; Ποιές δομές
τὴν συντηροῦν καὶ ποιές τὴν θεραπεύουν; Αὐτὰ εἶναι μερικὰ μόνον ἀπὸ τὰ ἐρωτήματα ἢ διλήμματα στὰ ὁποῖα ἀπολήγει ἕνα πρόβλημα
τὸ ὁποῖο, βεβαίως, ὅπως ὅλα τὰ οὐσιώδη πνευματικά ζητήματα,
ἔχει ρίζες στὴν ἐκκλησιαστικὴ θεολογικὴ ἀρχαιότητα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΤΉΡ ΝΙΚΌΛΑΟΣ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ. ΟΡΘΟΔΟΞΊΑ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΌΣ. ΕΚΔΌΣΕΙΣ ΑΡΜΌΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου