Β' μέρος. Ή Λειτουργία του μυστηρίου.

 Β' μέρος. Ή Λειτουργία του μυστηρίου

1.         Δεήσεις υπέρ των πιστών.

Έχουμε μιλήσει για τις βιοτικές μέριμνες προηγουμένως σέ άλλες δεήσεις. ’Εδώ οι δεήσεις είναι πιο εσωτερικές, πιο πνευματικές. Π.χ. ή δέηση για τα χριστιανά τέλη είναι συγκεκριμένη δέηση, αλλά δεν έχει να κάνει με τις βιοτικές ανάγκες, π.χ. με την οδοιπορία ενός ανθρώπου, με τον πλου ενός πλοίου, με την ευκαρπία της γης, να είναι ή σοδειά καλή κλπ. Πάμε σέ άλλη σφαίρα ας την ονομάσουμε προς το παρόν, ανώτερη σφαίρα αιτήσεων.

Και αμέσως μετά, για να δηλώσουμε ότι είμαστε υποψιασμένοι για αυτό πού αρχίζει να γίνεται, εξαγγέλλουμε και μια εγκατάλειψη των βιοτικών μας μεριμνών. Εφόσον πάμε σέ μια ανώτερη σφαίρα (για τα βιοτικά μιλήσαμε στο α' μέρος), τώρα παραδιδόμαστε, αυτή είναι ή κατάλληλη λέξη, στην επιφάνεια τού Λόγου.

2.         Χερουβικός  ύμνος.

Πρόκειται για εξαγγελία αυτής της παράδοσης. Κατάθεση μιας πρώτης εμπειρίας και εξαγγελία της προαιρέσεως. Καταθέτουμε την εμπειρία πού έχουμε αποκτήσει ήδη με το βάπτισμά μας, ότι εξεικονίζουμε μέσα στην ιστορία τον χορό των Αγγέλων, έχουμε κληθεί να γίνουμε αυτοί πού αγγέλλουν συνέχεια το θέλημα του Θεού, και συγχρόνως καταγγέλλουμε τη θέλησή μας, την προαίρεσή μας, ότι αυτό το θέλουμε. Συγχρόνως έχουμε μια προσφορά της δημιουργίας στον Θεό από τούς πιστούς, οι όποιοι απαρχής έχουν κληθεί να ανυψώσουν αυτή τη δημιουργία σέ Βασιλεία του Θεού.

 3.        Μεγάλη Είσοδος.

Αυτή ή μεγάλη Είσοδος ξεκινάει από την ιερά Πρόθεση, δηλαδή μια μικρή κόγχη ή μια μικρή Τράπεζα πού υπάρχει στο βόρειο τμήμα του ιερού, από όπου ό ιερέας παραλαμβάνει τα δώρα και τα φέρνει στην αγία Τράπεζα, εκεί πού θα γίνει ή θυσία. Παλαιότερα δεν γινόταν έτσι. Παλαιότερα υπήρχε ένα τραπέζι, ή λεγομένη Τράπεζα των προθέσεων, στην είσοδο του ναού, στον νάρθηκα. Εκεί κάθε πιστός έφερνε και έναπέθετε το δώρο του, το ψωμί του ή το κρασί του ή και τα δύο. Ό ιερέας πήγαινε στην τράπεζα των προθέσεων, έκανε την ευλογία, ή οποία σήμερα έχει μετατραπεί στη λεγόμενη «Προσκομιδή», έπαιρνε έναν από τούς άρτους και έπαιρνε και ένα μικρό δοχείο από το κρασί πού υπήρχε, και αυτά τα δύο τα έφερνε με λειτουργική πομπή και τα απέθετε στην αγία Τράπεζα. Σήμερα δεν γίνεται έτσι. Ή προσκομιδή γίνεται μυστικώς από τον ιερέα, δεν την παρακολουθούμε εμείς. Σήμερα τα δώρα, το ψωμί και το κρασί, τα προσφέρουμε στον ιερέα πού βρίσκεται στο ιερό βήμα, και από αυτά πάλι ό ιερέας διαλέγει έναν άρτο και μ’ αυτόν θα κάνει την προσκομιδή.

Ή μεγάλη Είσοδος, μπορούμε να πούμε, τουλάχιστον έτσι έχει θεολογηθεί από αρκετούς Πατέρες, ότι εικονίζει την αρχή της β' Παρουσίας. Είμαστε στο τρίτο βήμα και ήδη μπαίνουμε σιγά σιγά στα πιο ιερά της ιστορίας και της Βασιλείας. Γιατί ή μεγάλη Είσοδος εμπεριέχει τη Σταύρωση, την Ταφή, την Ανάσταση, και έκ της Αναλήψεως την είσοδο τού Χριστού στη Βασιλεία τού Πατρός, και την έπανείσοδό του ξανά μέσα στην ιστορία. Επομένως είναι ή αρχή της β' Παρουσίας.

4.         Αιτήσεις και Πληρωτικά.

Τα Πληρωτικά είναι συνδεδεμένα με τα έσχατα ως παρόντα. Ξεκινάει ή β' Παρουσία, την οποία, ενώ ξέρουμε ότι είναι των εσχάτων καιρών, αρχίζουμε να την κάνουμε παρούσα. Είμαστε τώρα στη Βασιλεία του Θεού - μπορεί να μην είμαστε στην καρδιά της, δεν έχουμε ενωθεί ακόμη με τον Χριστό, αλλά είμαστε στη Βασιλεία του Θεού. Το πρώτο στοιχείο πού πρέπει να φανερώσουμε είναι ή σχέση μας. Είμαστε τα διασκορπισμένα μέλη της δημιουργίας ή είμαστε τα μέλη τού σώματος του Χριστού; Αν είμαστε τα μέλη του σώματος του Χριστού, μεταξύ μας

μόνο Αγάπη υπάρχει, ή οποία φανερώνεται με τον κοινό ασπασμό. Παλαιότερα ό κοινός αυτός ασπασμός γινόταν πράγματι μεταξύ των πιστών. Σήμερα ό ασπασμός γίνεται μεταξύ των ίερουργούντων κληρικών όντος του Αγίου βήματος.

5.         Σύμβολο της Πίστεως.

Αμέσως μετά τον ασπασμό εξαγγέλλεται το Σύμβολο της Πίστεως, το όποιο δεν υπήρχε στα αρχαία κείμενα της Λειτουργίας. Εμφανίζεται μετά τον 9ο αι. και επικρατεί ολοκληρωτικά μετά το Σχίσμα των Εκκλησιών. Το λέω αυτό για να δικαιολογήσω γιατί στη θεία Λειτουργία υπάρχει ένα κείμενο σέ α' ενικό πρόσωπο. Κανένα άλλο κείμενο δεν υπάρχει σέ α' ενικό πρόσωπο, πλην της μυστικής ευχής του ιερέα πού αφορά τον εαυτό του και διά του οποίου παρακαλεί να τον ίκανώσει ό θεός να ιερουργήσει παρά τις αμαρτίες πού φέρει. Είναι μια μυστική ευχή πού αφορά μόνο τον ιερέα. Όλα τα άλλα κείμενα είναι σέ πληθυντικό αριθμό.

6.         Αγία Αναφορά.

Ή αγία Αναφορά είναι ένα εκτεταμένο κείμενο, έχει δικά του εσωτερικά μέρη, τα όποια μπορούμε να τα διακρίνουμε: α) Πρώτα πρώτα ξεκινάμε με έναν επινίκιο ύμνο, εφόσον μέσα στη Βασιλεία είμαστε ενθουσιασμένοι από αυτή την κατάσταση και υμνούμε σαν να έχουμε δώσει τη μάχη και να έχουμε νικήσει, β) Είναι ή Αναφορά- αναφέρουμε τα δώρα στον Πατέρα, γ) Είναι ή Επίκληση• ζητάμε να αγιαστούν αυτά τα δώρα, και δ) είναι ό Καθαγιασμός των δώρων. Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στον ιστορικό χρόνο, αλλά αφορούν τον σύμπαντα αιώνα. Στον σύμπαντα αιώνα περιλαμβανόμαστε εμείς, οι ζώντες, αλλά περιλαμβάνονται και όλοι οι κεκοιμημένοι. 

Τούς κεκοιμημένους τούς διαιρούμε σέ τάξεις. Μιλάμε για την κυρία Θεοτόκο, μιλάμε για τούς προφήτες, μιλάμε για τούς μάρτυρες, για τούς οσίους, για τον κλήρο, για τον λαό. Για όλους τελικά μιλάμε, αλλά θέλουμε να δείξουμε ότι υπάρχουν διακονήματα. Υπάρχουν δρόμοι πού συγκλίνουν. Αυτό φαίνεται από τα Δίπτυχα. Τα Δίπτυχα είναι μια καταληκτήρια ευχή όλης της αγίας Αναφοράς, πού θέλει να δείξει ότι αυτή ή θυσία δεν γίνεται μόνο για μάς, αλλά γίνεται για τούς πάντες. Γίνεται και για τούς νεκρούς μας, για τούς από αιώνων νεκρούς, γίνεται και για όλους τους ανθρώπους, για όλη δηλαδή τη δημιουργία. Σ’ αυτά τα Δίπτυχα φαίνεται ότι αποδεχόμαστε την πρώτη κλήση πού μιας έγινε, να διαχειριζόμαστε τη δημιουργία. Τα Δίπτυχα ξεκινούν πρώτα με το όνομα του επισκόπου, σέ ποιανού το όνομα έγινε αυτή ή Λειτουργία. Ή αναφορά αυτή στον επίσκοπο δεν έχει τιμητικό χαρακτήρα- είναι ουσιαστικό να ξέρουμε ότι είμαστε κοινότητα πού είναι σέ κοινωνία με όλες τις ορθόδοξες κοινότητες, και έχουμε κανονικό πρόεδρο, δηλαδή σύμφωνα με τούς κανόνες.

7.         Μικρή Εκτενής.

Πρόκειται για μια μικρή εκτενή πού υπάρχει πριν από το «Πάτερ ημών», ή οποία είναι πολύ νεώτερη, δεν υπήρχε στη λειτουργική μας παράδοση, δεν υπήρχε και λόγος να υπάρχει, και μάλιστα το περιεχόμενο αυτής της εκτενούς δεν φαίνεται να συνάδει με αυτό πού βιώσαμε στην αγία Αναφορά.

8.         Κυριακή προσευχή.

Πρόκειται για τη γνωστή προσευχή «Πάτερ ημών» πού δίδαξε ό Κύριος, γι’ αυτό και ονομάζεται Κυριακή, δηλαδή του Κυρίου. Την καταθέτουμε γιατί πρόκειται να κοινωνήσουμε σώμα και αίμα Χριστού. Το «Πάτερ ημών» είναι ή προσευχή πού δηλώνει αυτή την πράξη. Όταν αναφέρεται σέ «άρτον έπιούσιον», αναφέρεται σέ θεία κοινωνία, δεν αναφέρεται σέ βιοτικές μέριμνες. Γι’ αυτό και είναι πάντα συνδεδεμένη αυτή ή προσευχή με το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Και μάλιστα εξαγγέλλει την αγία Τριάδα στους πρώτους στίχους της, και επομένως ή Κυριακή προσευχή είναι ή διά της Τριάδος μετοχή μας στην αιώνιο ζωή.

9.         Κεφαλοκλισία.

Ή κεφαλοκλισία δείχνει την απόλυτη διά της προαιρέσεως παράδοσή μας σ’ αυτό πού συνέβη και πού περιμένουμε να γίνει δικό μας. Απόλυτη παράδοση.

10.       Προετοιμασία για τη θεία Κοινωνία.

Γίνεται πάνω στην αγία Τράπεζα. Εμείς δεν την βλέπουμε, γιατί ό ιερέας είναι στραμμένος προς την Ανατολή με τα νώτα του προς εμάς,

άλλα ξέρουμε τί συμβαίνει στην αγία Τράπεζα: Υψώνονται τα αγιασμένα δώρα προς τον Πατέρα, γίνεται ό μελισμός, δηλαδή ό τεμαχισμός του άρτου σέ μικρές μερίδες, και γίνεται και ή ένωση του άρτου με τον οίνο, μέσα στο ιερό Ποτήριο τοποθετείται ό άρτος.

11.       Μετάληψη.

Ονομάζεται και Κοινωνία, με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης: κοινωνία μελών - ενωνόμαστε και μεταξύ μας, γινόμαστε μέλη, κατά μυστικό τρόπο, μέσα στη σιγή, γινόμαστε μέλη ενός σώματος.

12.       Ευχαριστία.

Έχουμε ενωθεί και ευχαριστούμε τον Θεό για αυτό το δώρο πού μας έστειλε.

13.       ’Οπισθάμβωνος ευχή.

Είναι ευχή προς τον Πατέρα, όχι προς τον Υιό. Τον Πατέρα δοξολογούμε και ευχαριστούμε και παρακαλούμε. Κατά έναν παράδοξο τρόπο, ξεχνάμε συνήθως ότι όλη ή θεία Λειτουργία είναι μια προσευχή προς τον Πατέρα. Νομίζουμε πώς προσευχόμαστε στον Υιό, γι’ αυτό και βλέπετε τούς ιερείς να στρέφονται στην εικόνα του Χριστού. Ενώ ή Οπισθάμβωνος ευχή γινόταν στο κέντρο του ναού, πίσω από τον άμβωνα.

14.       Απόλυση.

Στη λειτουργία του άγιου Ιακώβου ή απόλυση είναι ευδιάκριτος, «άπολύεσθε εν ειρήνη». Το «Δι’ ευχών» δεν περιέχει καμία λέξη πού να αναφέρεται σέ απόλυση, το «Δι’ ευχών» είναι μετέωρη φράση, εντελώς μετέωρη, αφήνει ανοιχτό τα πάντα. Με το 

«Δι’ ευχών» ανοιγόμαστε πλέον στο μέλλον. Φεύγουμε από τον ναό να κάνουμε τί; Αυτό πού κλήθηκαν να κάνουν οι τρεις απόστολοι όταν έφυγαν από την κορυφή του ορούς Θαβώρ. Έζησαν κάτι αλλά δεν έμειναν εκεί. Κατέβηκαν και το έφεραν μέσα στην ιστορία. Ή λειτουργία συνεχίζεται και μετά το «Δι’ ευχών», συνεχίζεται στον οίκο μας, στη γειτονιά μας, στην πατρίδα μας, στον κόσμο όλο, στην οικουμένη.

’Εάν κάτι συνέβη στη θεία Λειτουργία, αυτό πρέπει να φανερωθεί και στην ιστορία. Ή αδυναμία μας δεν μάς το επιτρέπει. Ζήσαμε κάτι και λαχταρούμε να το ξαναζήσουμε, μήπως κάνουμε ένα βήμα παραπάνω,  και έτσι με λαχτάρα πάμε την επόμενη Κυριακή. Ή διαφορά ανάμεσα στις δύο Κυριακές είναι ο ενθουσιασμός για αυτό πού ζήσαμε και ή λαχτάρα για αυτό πού έρχεται.

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ. ΕΙΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΑΓΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΑΝ . ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΟΣ.