Για τις αμαρτίες των άλλων και για τις αμαρτίες τις δικές μαςΟΤΑΝ λοιπόν με τον τρόπο αυτόν κατορθώσεις να διεισδύσεις στην αθλιότητα σου, στην ανεπάρκεια σου, στην αμαρτωλότητά σου, επικαλέσου τον Κύριο, όπως έκανε και ό τελώνης: «Ό Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» {Λουκά ιη' 13). Και πρόσθεσε: «Κύριε, είμαι χειρότερος και από τον τελώνη. Γιατί δεν μπορώ να μη δω με την άκρη του ματιού μου το φαρισαίο και να μην πω, σε ευχαριστώ, γιατί δεν είμαι σαν αυτόν».
ΟΜΩΣ λένε οι άγιοι: κοίτα το σκοτάδι πού υπάρχει στην καρδιά σου και την αδυναμία πού κατοικεί στα μέλη σου και απόβαλε κάθε διάθεση κατάκρισης του πλησίον σου. Από το σκοτάδι, όπου βρίσκεσαι, βλέπεις το ουράνιο φως να αντικατοπτρίζεται πιο καθαρά στα άλλα δημιουργήματα. Δε σου επιτρέπεται όμως να αποκαλύπτεις τα αμαρτήματα των άλλων, διότι τα δικά σου είναι εξίσου μεγάλα. Μόνο όταν ασχοληθείς με επιμέλεια και στα σοβαρά για την τελειοποίηση σου θα παρατηρήσεις την ατέλεια σου. Και όταν αντιληφθείς την ατέλεια σου μπορείς να τελειοποιηθείς. Με τον τρόπο αυτό ή τελειότητα προέρχεται από την αδυναμία και την ατέλεια. Τώρα κυρίους σου δωρίζεται ή κατάσταση εκείνη, για την οποία μιλά ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος: και ό εχθρός σου το βάζει στα πόδια όσο πιο γρήγορα τον πλησιάζεις.
ΓΙΑ ποιόν όμως εχθρό μας μιλάει ό όσιος; Φυσικά για τον ίδιο εχθρό πού πήρε μια φορά τη μορφή του όφεως και πού μας προκαλεί τη δυσαρέσκεια, την ανυπομονησία, τη βιαιότητα, την οργή, το φθόνο, το φόβο, την αγωνία, την ανησυχία, το μίσος, την τεμπελιά, την αποθάρρυνση, την απιστία και γενικά ότι εξερεθίζει την ύπαρξη μας και πού έχει τις ρίζες του στη φιλαυτία μας και την εγωπάθεια μας.
ΠΟΙΑ απαίτηση, αλήθεια, θα μπορούσε να έχει κανείς να υπακούουν σ' αυτόν τυφλά οι άλλοι, όταν με πόνο ψυχής αναγνωρίζει, -όταν αναγνωρίζει,- ότι ό ίδιος ποτέ δεν υπακούει στον Κύριο του; Και πώς δικαιούται, λοιπόν, αυτός ό άνθρωπος να ταράσσεται, να είναι ανυπόμονος και βίαιος, όταν δεν πάνε όλα σύμφωνα με τις επιθυμίες του; Με συνεχή άσκηση συνήθισε να μην έχεις «ιδίας επιθυμίας». Γι' αυτόν πού δεν έχει καμιά εμπαθή επιθυμία, πάνε όλα τα πράγματα, όπως επιθυμεί, εξηγεί ό αββάς Δωρόθεος. Ή θέληση του συμπίπτει με τη θέληση του Θεού και καθετί πού θα ζητήσει προσευχόμενος «έσται αυτώ» (Μαρκ. ια' 24).
ΕΙΝΑΙ δυνατόν ποτέ να έχει φθόνο στην καρδιά του ό άνθρωπος πού δεν υψώνει τον εαυτό του, αλλά βλέπει τη δική του κατάσταση και διαπιστώνει πώς όλοι οι άλλοι είναι περισσότερο άξιοι τιμής και εκτίμησης απ' αυτόν τον ίδιο; Είναι δυνατόν να φοβάται, να αγωνιά και να ανησυχεί εκείνος, πού οτιδήποτε του συμβεί, το υπομένει σαν τον ληστή πάνω στο σταυρό πού έλεγε «άξια γαρ ων επράξαμεν απολαμβάνομεν» (Λουκά κγ' 41); Ή ραθυμία φεύγει απ' αυτόν, γιατί την ξεσκεπάζει διαρκώς μέσα του. Δε φοβάται μήπως πέσει, γιατί βρίσκεται ήδη κάτω, αντίθετα από τον υψηλόφρονα πού κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή να πέσει από τα φανταστικά ύψη του στη σκληρή πραγματικότητα. Το μίσος του κατευθύνεται εναντίον κάθε κακού πού διαπιστώνει στη ζωή του. «Μισεί την εαυτού ψυχήν (ζωήν)» (Λουκά ιδ' 26). Ή απιστία δε βρίσκει καθόλου έδαφος μέσα του πια, «έγεύθη και ειδεν, ότι χρηστός ό Κύριος» (Ψαλμ. λγ' 9). Τον οδηγεί ό Κύριος. Ή αγάπη του μεγαλώνει αδιάκοπα. Το ίδιο και ή πίστη του. Έχει εγκαταστήσει μέσα του, λέγει ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος, την ειρήνη με τον εαυτό του και γι' αυτό ό ουρανός και ή γη έχουν ειρήνη μαζί του. Συνάγει τον καρπό της ταπείνωσης. Αυτό όμως πραγματοποιείται μόνο όταν ακολουθήσει κανείς «την στενήν και τεθλιμμένην οδόν και ολίγοι εισίν οι ευρίσκοντες αυτήν» (Ματθ. ζ' 14).
ΟΜΩΣ λένε οι άγιοι: κοίτα το σκοτάδι πού υπάρχει στην καρδιά σου και την αδυναμία πού κατοικεί στα μέλη σου και απόβαλε κάθε διάθεση κατάκρισης του πλησίον σου. Από το σκοτάδι, όπου βρίσκεσαι, βλέπεις το ουράνιο φως να αντικατοπτρίζεται πιο καθαρά στα άλλα δημιουργήματα. Δε σου επιτρέπεται όμως να αποκαλύπτεις τα αμαρτήματα των άλλων, διότι τα δικά σου είναι εξίσου μεγάλα. Μόνο όταν ασχοληθείς με επιμέλεια και στα σοβαρά για την τελειοποίηση σου θα παρατηρήσεις την ατέλεια σου. Και όταν αντιληφθείς την ατέλεια σου μπορείς να τελειοποιηθείς. Με τον τρόπο αυτό ή τελειότητα προέρχεται από την αδυναμία και την ατέλεια. Τώρα κυρίους σου δωρίζεται ή κατάσταση εκείνη, για την οποία μιλά ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος: και ό εχθρός σου το βάζει στα πόδια όσο πιο γρήγορα τον πλησιάζεις.
ΓΙΑ ποιόν όμως εχθρό μας μιλάει ό όσιος; Φυσικά για τον ίδιο εχθρό πού πήρε μια φορά τη μορφή του όφεως και πού μας προκαλεί τη δυσαρέσκεια, την ανυπομονησία, τη βιαιότητα, την οργή, το φθόνο, το φόβο, την αγωνία, την ανησυχία, το μίσος, την τεμπελιά, την αποθάρρυνση, την απιστία και γενικά ότι εξερεθίζει την ύπαρξη μας και πού έχει τις ρίζες του στη φιλαυτία μας και την εγωπάθεια μας.
ΠΟΙΑ απαίτηση, αλήθεια, θα μπορούσε να έχει κανείς να υπακούουν σ' αυτόν τυφλά οι άλλοι, όταν με πόνο ψυχής αναγνωρίζει, -όταν αναγνωρίζει,- ότι ό ίδιος ποτέ δεν υπακούει στον Κύριο του; Και πώς δικαιούται, λοιπόν, αυτός ό άνθρωπος να ταράσσεται, να είναι ανυπόμονος και βίαιος, όταν δεν πάνε όλα σύμφωνα με τις επιθυμίες του; Με συνεχή άσκηση συνήθισε να μην έχεις «ιδίας επιθυμίας». Γι' αυτόν πού δεν έχει καμιά εμπαθή επιθυμία, πάνε όλα τα πράγματα, όπως επιθυμεί, εξηγεί ό αββάς Δωρόθεος. Ή θέληση του συμπίπτει με τη θέληση του Θεού και καθετί πού θα ζητήσει προσευχόμενος «έσται αυτώ» (Μαρκ. ια' 24).
ΕΙΝΑΙ δυνατόν ποτέ να έχει φθόνο στην καρδιά του ό άνθρωπος πού δεν υψώνει τον εαυτό του, αλλά βλέπει τη δική του κατάσταση και διαπιστώνει πώς όλοι οι άλλοι είναι περισσότερο άξιοι τιμής και εκτίμησης απ' αυτόν τον ίδιο; Είναι δυνατόν να φοβάται, να αγωνιά και να ανησυχεί εκείνος, πού οτιδήποτε του συμβεί, το υπομένει σαν τον ληστή πάνω στο σταυρό πού έλεγε «άξια γαρ ων επράξαμεν απολαμβάνομεν» (Λουκά κγ' 41); Ή ραθυμία φεύγει απ' αυτόν, γιατί την ξεσκεπάζει διαρκώς μέσα του. Δε φοβάται μήπως πέσει, γιατί βρίσκεται ήδη κάτω, αντίθετα από τον υψηλόφρονα πού κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή να πέσει από τα φανταστικά ύψη του στη σκληρή πραγματικότητα. Το μίσος του κατευθύνεται εναντίον κάθε κακού πού διαπιστώνει στη ζωή του. «Μισεί την εαυτού ψυχήν (ζωήν)» (Λουκά ιδ' 26). Ή απιστία δε βρίσκει καθόλου έδαφος μέσα του πια, «έγεύθη και ειδεν, ότι χρηστός ό Κύριος» (Ψαλμ. λγ' 9). Τον οδηγεί ό Κύριος. Ή αγάπη του μεγαλώνει αδιάκοπα. Το ίδιο και ή πίστη του. Έχει εγκαταστήσει μέσα του, λέγει ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος, την ειρήνη με τον εαυτό του και γι' αυτό ό ουρανός και ή γη έχουν ειρήνη μαζί του. Συνάγει τον καρπό της ταπείνωσης. Αυτό όμως πραγματοποιείται μόνο όταν ακολουθήσει κανείς «την στενήν και τεθλιμμένην οδόν και ολίγοι εισίν οι ευρίσκοντες αυτήν» (Ματθ. ζ' 14).
Ό εσωτερικός αγώνας μέσο μόνο για την επίτευξη ενός σκοπού
ΌΣΟ κανένας απαλλάσσεται από τα εξωτερικά δεσμά, τόσο απελευθερώνεται εσωτερικά. Όταν αποφορτίζεται από τις εξωτερικές φροντίδες, ελευθερώνει την καρδιά του από αγωνίες πού την τυραννούν. Απ' αυτό προκύπτει ότι ό σκληρός εσωτερικός αγώνας πού είσαι υποχρεωμένος να κάνεις εναντίον του ίδιου του εαυτού σου, είναι αποκλειστικά ένα μέσον. Και σαν τέτοιος δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός. Οι άγιοι τον παρομοιάζουν συχνά με μια κούρα πού κάνει κανείς σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού του. Είναι δυνατό να υποφέρει κατά τη διάρκεια της· όμως αποτελεί αναμφισβήτητα το μέσο για να ξαναποκτήσει την υγεία του.
ΠΡΕΠΕΙ να θυμάσαι πάντοτε τούτο: δεν κάνεις τίποτε το εξαιρετικό με την εγκράτεια σου. Μπορείς να πεις ότι κάνει μια πράξη ενάρετη, εκείνος πού παίρνει τον κασμά και το φτυάρι και δουλεύει εντατικά για να βγει από τα βάθη κάποιου μεταλλείου όπου αποκλείστηκε
από αμέλεια του; Δεν είναι αντίθετα πολύ φυσικό να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία πού του δόθηκαν, για να γλιτώσει από την ασφυκτική ατμόσφαιρα και το σκοτάδι πού βρίσκεται; Το αντίθετο δε θα ήταν μια τρέλα;
Η εικόνα αυτή είναι πολύ διδακτική. Τα κατάλληλα εργαλεία για την απελευθέρωση μας είναι το ιερό Ευαγγέλιο και τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας, και μας δόθηκαν όταν βαφτιστήκαμε. Αν μείνουν αχρησιμοποίητα δεν έχουν καμιά αποτελεσματικότητα. Αν όμως τα χρησιμοποιήσουμε σωστά, μπορεί να ανοίξει και για μας ό δρόμος προς την ελευθερία και το φως.
« ΔΙΑ πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού» (Πραξ. ιδ' 22). Έχουμε χρέος σαν τον αποκλεισμένο εκείνο πού είδαμε παραπάνω, να θυσιάσουμε ευκαιρίες πού έχουμε για ξεκούραση, ύπνο ή διασκέδαση. Πρέπει, όπως ακριβώς και εκείνος, να εκμεταλλευτούμε κάθε στιγμή, την ώρα πού οι άλλοι κοιμούνται ή απασχολούνται με αδιάφορα πράγματα. Δεν πρέπει να αφήσουμε τον κασμά και το φτυάρι απ' τα χέρια μας, δηλαδή προσευχή, αγρύπνια, νηστεία, προσπάθεια «τηρείν πάντα όσα ενετείλατο ημίν ό Κύριος» (Ματθ. κη' 20). Κι αν ή καρδιά μας δυσκολεύεται να βρει τον εαυτό της σε μια τέτοια τακτοποίηση των εσωτερικών μας ζητημάτων, πρέπει με όλη τη δύναμη της θέλησης μας να την υποχρεώσουμε να υποταχτεί, αν θέλουμε να απελευθερωθούμε από τα εσωτερικά μας δεσμά.
ΠΟΙΟ μισθό θα πάρει ό αποκλεισμένος; Ή αλλιώς· του οφείλεται καμιά ανταμοιβή για ότι έκανε;
ΜΕΣΑ στον ίδιο τον κόπο περιέχεται και ή ανταμοιβή. Μέσα στην αγάπη προς την ελευθερία, μέσα στην ελπίδα και την πίστη πού έχει σαν εργαλεία στα χέρια του, υπάρχει ήδη και ή αμοιβή. Όσο κανείς εργάζεται πιο πολύ, τόσο περισσότερο μεγαλώνει ή ελπίδα, ή αγάπη και ή πίστη. Όσο επιμελέστερος είναι, όσο λιγότερο λυπάται τον εαυτό του, τόσο μεγαλύτερη αμοιβή παίρνει. Στα μάτια του φαίνεται ό εαυτός του πώς είναι ένας αιχμάλωτος ανάμεσα σε άλλους αιχμαλώτους, ένας αμαρτωλός ανάμεσα σε άλλους αμαρτωλούς εδώ στα έγκατα της αμαρτωλής μας γης, χωρίς κανένα διακριτικό σημάδι. Ενώ όμως οι άλλοι το ρίχνουν στο ύπνο ή παίζουν χαρτιά για να σκοτώσουν την ώρα τους, αυτός προχωρεί στο έργο του. Βρήκε ένα θησαυρό «ον εύρων έκρυψε» (Ματθ. ιγ' 44). Έχει μέσα του τη βασιλεία των ουρανών, δηλαδή την αγάπη, την ελπίδα, την πίστη. Έτσι μπορεί να απολαύσει τον καθαρό αέρα, έξω από τη φυλακή του. Φυσικά απολαμβάνει ακόμα την αληθινή ελευθερία όχι σε απόλυτο βαθμό, άλλα μόνο «δι' εσόπτρου, εν αινίγματι» (Α' Κορ. ιγ' 12), άλλα είναι ήδη ελεύθερος «επ' ελπίδι, τη γαρ ελπίδι εσώθημεν» (Ρωμ. η' 24). 'Αλλά προσθέτει στη συνέχεια ό απόστολος Παύλος: «ελπίς βλεπομένη ουκ εστίν ελπίς», για να καταλάβουμε τι σημαίνει το πράγμα. Όταν όμως δοκιμάσει μια φορά ό φυλακισμένος την ελευθερία αληθινά και τη δει «πρόσωπον προς πρόσωπον», τότε πια δεν είναι φυλακισμένος ανάμεσα σε φυλακισμένους. Ήδη βρίσκεται στον κόσμο της ελευθερίας. Αυτής της ελευθερίας, για την όποια δημιουργήθηκε ό Αδάμ και μας ξαναδόθηκε δια του Χριστού.
ΣΑΝ τον αποκλεισμένο είμαστε ήδη ελεύθεροι «έπ' ελπίδι», άλλα ή τελείωση της σωτηρίας δε βρίσκεται σ' αυτό τον κόσμο. Μόνο εκεί θα μπορέσουμε να πούμε τελικά: είμαι ελεύθερος! Γιατί ή εντολή: «έσεσθε ουν υμείς
τέλειοι, ώσπερ ό πατήρ υμών ό εν τοις ουρανοίς τέλειος εστίν» (Ματθ. ε' 48) είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί από τους ανθρώπους πάνω σε τούτη τη γη. Τότε όμως γιατί μας δόθηκε; Οι άγιοι απαντούν: για να αρχίσουμε από εδώ το έργο της τελειοποίησης μας, άλλα πάντοτε με το όραμα της αιωνιότητας μπροστά στα μάτια μας.
Ο σκοπός της ελευθερίας του ανθρώπου δε βρίσκεται μέσα στον εαυτό του ή μέσα στους συνανθρώπους του. Ό σκοπός της ελευθερίας μας είναι ό ίδιος ό θεός, λέει ό επίσκοπος Θεοφάνης.
Η κλήση της ελευθερίας είναι: Γίνετε καλύτεροι. Και ή πρόσκληση έχει ήδη γίνει : «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι» (Ματθ. ια' 28). Κοπιώντες γιατί; Μήπως για κάποια πρόσκαιρα αγαθά; Πεφορτισμένοι από τί; Μήπως από γήινες φροντίδες και ανησυχίες; Καθόλου, λένε οι άγιοι. Γιατί τί προσθέτει στη συνέχεια ό Κύριος; «Άρατε τον ζυγόν μου εφ' υμάς και μάθετε απ' εμού», ό όποιος ποτέ δε σκεφτόμουν τα πρόσκαιρα αγαθά και ποτέ δεν επιβαρύνθηκα από γήινες φροντίδες, όσο καιρό βάδιζα στη γη.
ΚΑΙ τί έχουν να πάρουν λοιπόν όλοι αυτοί, πού εργάζονται για τη σωτηρία τους, και έχουν αναλάβει την αντίσταση εναντίον του κόσμου και μέσα στα βάθη τους και έξω, και πού «αίρουν τον ζυγόν» του Χριστού επάνω τους και ζουν όπως ό ίδιος ζούσε; Τί έχουν να κερδίσουν αυτοί πού μαθαίνουν όχι από αγγέλους ή από ανθρώπους ή από βιβλία, άλλ' «απ' Εμού», από Αυτόν τον ίδιο, από τη ζωή του, το φως του και την ενέργεια του μέσα μας, «ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία» και δεν υψηλοφρονώ, ούτε για τον εαυτό μου, ούτε για ότι κάμνω ή λέγω ή μπορώ; Τί έχουν λοιπόν να κερδίσουν αυτοί οι άνθρωποι; Θα βρουν «ανάπαυσιν ταις ψυχαίς
αυτών». Ό ίδιος ό Κύριος θα τους αναπαύσει, θα γαληνεύσουν από την αναταραχή των πειρασμών, των φροντίδων, των ταπεινώσεων, της μνησικακίας, του φόβου, της αγωνίας και από καθετί πού ταράσσει την καρδιά του ανθρώπου. Έτσι εξηγεί ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακας τα λόγια αυτά του Κυρίου. Και έτσι τα νιώθουν οι Χριστιανοί από γενιά σε γενιά. Γιατί ή εμπειρία αποκαλύπτει ξανά και ξανά πάλι σε καινούργιες καρδιές την αλήθεια «ότι ό ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρόν εστί» για κείνον πού με αγαπά, λέγει ό Κύριος. Όμως, μόνο «ό υπομείνας εις τέλος, ούτος σωθήσεται» (Ματθ. ι' 22), όχι εκείνος πού λιποτακτεί και είναι χασομέρης. Γι' αυτόν δεν ισχύει ή υπόθεση.
ΝΑ λοιπόν γιατί δεν πρέπει να αποκάμνουμε. Πρέπει να είμαστε «εδραίοι, αμετακίνητοι, περισσεύοντες εν τω έργω του Κυρίου πάντοτε, ειδότες ότι ό κόπος ημών ουκ εστί κενός εν Κυρίω» (Α' Κορ. ιε' 58). Μια πού αρχίσαμε, δεν πρέπει να πάψουμε «άξια της μετανοίας έργα πράσειν». (Πραξ, κστ' 20). Ή ανάπαυλα σ' αυτή την περιοχή σημαίνει οπισθοδρόμηση.
ΌΣΟ κανένας απαλλάσσεται από τα εξωτερικά δεσμά, τόσο απελευθερώνεται εσωτερικά. Όταν αποφορτίζεται από τις εξωτερικές φροντίδες, ελευθερώνει την καρδιά του από αγωνίες πού την τυραννούν. Απ' αυτό προκύπτει ότι ό σκληρός εσωτερικός αγώνας πού είσαι υποχρεωμένος να κάνεις εναντίον του ίδιου του εαυτού σου, είναι αποκλειστικά ένα μέσον. Και σαν τέτοιος δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός. Οι άγιοι τον παρομοιάζουν συχνά με μια κούρα πού κάνει κανείς σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού του. Είναι δυνατό να υποφέρει κατά τη διάρκεια της· όμως αποτελεί αναμφισβήτητα το μέσο για να ξαναποκτήσει την υγεία του.
ΠΡΕΠΕΙ να θυμάσαι πάντοτε τούτο: δεν κάνεις τίποτε το εξαιρετικό με την εγκράτεια σου. Μπορείς να πεις ότι κάνει μια πράξη ενάρετη, εκείνος πού παίρνει τον κασμά και το φτυάρι και δουλεύει εντατικά για να βγει από τα βάθη κάποιου μεταλλείου όπου αποκλείστηκε
από αμέλεια του; Δεν είναι αντίθετα πολύ φυσικό να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία πού του δόθηκαν, για να γλιτώσει από την ασφυκτική ατμόσφαιρα και το σκοτάδι πού βρίσκεται; Το αντίθετο δε θα ήταν μια τρέλα;
Η εικόνα αυτή είναι πολύ διδακτική. Τα κατάλληλα εργαλεία για την απελευθέρωση μας είναι το ιερό Ευαγγέλιο και τα Μυστήρια της Εκκλησίας μας, και μας δόθηκαν όταν βαφτιστήκαμε. Αν μείνουν αχρησιμοποίητα δεν έχουν καμιά αποτελεσματικότητα. Αν όμως τα χρησιμοποιήσουμε σωστά, μπορεί να ανοίξει και για μας ό δρόμος προς την ελευθερία και το φως.
« ΔΙΑ πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού» (Πραξ. ιδ' 22). Έχουμε χρέος σαν τον αποκλεισμένο εκείνο πού είδαμε παραπάνω, να θυσιάσουμε ευκαιρίες πού έχουμε για ξεκούραση, ύπνο ή διασκέδαση. Πρέπει, όπως ακριβώς και εκείνος, να εκμεταλλευτούμε κάθε στιγμή, την ώρα πού οι άλλοι κοιμούνται ή απασχολούνται με αδιάφορα πράγματα. Δεν πρέπει να αφήσουμε τον κασμά και το φτυάρι απ' τα χέρια μας, δηλαδή προσευχή, αγρύπνια, νηστεία, προσπάθεια «τηρείν πάντα όσα ενετείλατο ημίν ό Κύριος» (Ματθ. κη' 20). Κι αν ή καρδιά μας δυσκολεύεται να βρει τον εαυτό της σε μια τέτοια τακτοποίηση των εσωτερικών μας ζητημάτων, πρέπει με όλη τη δύναμη της θέλησης μας να την υποχρεώσουμε να υποταχτεί, αν θέλουμε να απελευθερωθούμε από τα εσωτερικά μας δεσμά.
ΠΟΙΟ μισθό θα πάρει ό αποκλεισμένος; Ή αλλιώς· του οφείλεται καμιά ανταμοιβή για ότι έκανε;
ΜΕΣΑ στον ίδιο τον κόπο περιέχεται και ή ανταμοιβή. Μέσα στην αγάπη προς την ελευθερία, μέσα στην ελπίδα και την πίστη πού έχει σαν εργαλεία στα χέρια του, υπάρχει ήδη και ή αμοιβή. Όσο κανείς εργάζεται πιο πολύ, τόσο περισσότερο μεγαλώνει ή ελπίδα, ή αγάπη και ή πίστη. Όσο επιμελέστερος είναι, όσο λιγότερο λυπάται τον εαυτό του, τόσο μεγαλύτερη αμοιβή παίρνει. Στα μάτια του φαίνεται ό εαυτός του πώς είναι ένας αιχμάλωτος ανάμεσα σε άλλους αιχμαλώτους, ένας αμαρτωλός ανάμεσα σε άλλους αμαρτωλούς εδώ στα έγκατα της αμαρτωλής μας γης, χωρίς κανένα διακριτικό σημάδι. Ενώ όμως οι άλλοι το ρίχνουν στο ύπνο ή παίζουν χαρτιά για να σκοτώσουν την ώρα τους, αυτός προχωρεί στο έργο του. Βρήκε ένα θησαυρό «ον εύρων έκρυψε» (Ματθ. ιγ' 44). Έχει μέσα του τη βασιλεία των ουρανών, δηλαδή την αγάπη, την ελπίδα, την πίστη. Έτσι μπορεί να απολαύσει τον καθαρό αέρα, έξω από τη φυλακή του. Φυσικά απολαμβάνει ακόμα την αληθινή ελευθερία όχι σε απόλυτο βαθμό, άλλα μόνο «δι' εσόπτρου, εν αινίγματι» (Α' Κορ. ιγ' 12), άλλα είναι ήδη ελεύθερος «επ' ελπίδι, τη γαρ ελπίδι εσώθημεν» (Ρωμ. η' 24). 'Αλλά προσθέτει στη συνέχεια ό απόστολος Παύλος: «ελπίς βλεπομένη ουκ εστίν ελπίς», για να καταλάβουμε τι σημαίνει το πράγμα. Όταν όμως δοκιμάσει μια φορά ό φυλακισμένος την ελευθερία αληθινά και τη δει «πρόσωπον προς πρόσωπον», τότε πια δεν είναι φυλακισμένος ανάμεσα σε φυλακισμένους. Ήδη βρίσκεται στον κόσμο της ελευθερίας. Αυτής της ελευθερίας, για την όποια δημιουργήθηκε ό Αδάμ και μας ξαναδόθηκε δια του Χριστού.
ΣΑΝ τον αποκλεισμένο είμαστε ήδη ελεύθεροι «έπ' ελπίδι», άλλα ή τελείωση της σωτηρίας δε βρίσκεται σ' αυτό τον κόσμο. Μόνο εκεί θα μπορέσουμε να πούμε τελικά: είμαι ελεύθερος! Γιατί ή εντολή: «έσεσθε ουν υμείς
τέλειοι, ώσπερ ό πατήρ υμών ό εν τοις ουρανοίς τέλειος εστίν» (Ματθ. ε' 48) είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί από τους ανθρώπους πάνω σε τούτη τη γη. Τότε όμως γιατί μας δόθηκε; Οι άγιοι απαντούν: για να αρχίσουμε από εδώ το έργο της τελειοποίησης μας, άλλα πάντοτε με το όραμα της αιωνιότητας μπροστά στα μάτια μας.
Ο σκοπός της ελευθερίας του ανθρώπου δε βρίσκεται μέσα στον εαυτό του ή μέσα στους συνανθρώπους του. Ό σκοπός της ελευθερίας μας είναι ό ίδιος ό θεός, λέει ό επίσκοπος Θεοφάνης.
Η κλήση της ελευθερίας είναι: Γίνετε καλύτεροι. Και ή πρόσκληση έχει ήδη γίνει : «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι» (Ματθ. ια' 28). Κοπιώντες γιατί; Μήπως για κάποια πρόσκαιρα αγαθά; Πεφορτισμένοι από τί; Μήπως από γήινες φροντίδες και ανησυχίες; Καθόλου, λένε οι άγιοι. Γιατί τί προσθέτει στη συνέχεια ό Κύριος; «Άρατε τον ζυγόν μου εφ' υμάς και μάθετε απ' εμού», ό όποιος ποτέ δε σκεφτόμουν τα πρόσκαιρα αγαθά και ποτέ δεν επιβαρύνθηκα από γήινες φροντίδες, όσο καιρό βάδιζα στη γη.
ΚΑΙ τί έχουν να πάρουν λοιπόν όλοι αυτοί, πού εργάζονται για τη σωτηρία τους, και έχουν αναλάβει την αντίσταση εναντίον του κόσμου και μέσα στα βάθη τους και έξω, και πού «αίρουν τον ζυγόν» του Χριστού επάνω τους και ζουν όπως ό ίδιος ζούσε; Τί έχουν να κερδίσουν αυτοί πού μαθαίνουν όχι από αγγέλους ή από ανθρώπους ή από βιβλία, άλλ' «απ' Εμού», από Αυτόν τον ίδιο, από τη ζωή του, το φως του και την ενέργεια του μέσα μας, «ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία» και δεν υψηλοφρονώ, ούτε για τον εαυτό μου, ούτε για ότι κάμνω ή λέγω ή μπορώ; Τί έχουν λοιπόν να κερδίσουν αυτοί οι άνθρωποι; Θα βρουν «ανάπαυσιν ταις ψυχαίς
αυτών». Ό ίδιος ό Κύριος θα τους αναπαύσει, θα γαληνεύσουν από την αναταραχή των πειρασμών, των φροντίδων, των ταπεινώσεων, της μνησικακίας, του φόβου, της αγωνίας και από καθετί πού ταράσσει την καρδιά του ανθρώπου. Έτσι εξηγεί ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακας τα λόγια αυτά του Κυρίου. Και έτσι τα νιώθουν οι Χριστιανοί από γενιά σε γενιά. Γιατί ή εμπειρία αποκαλύπτει ξανά και ξανά πάλι σε καινούργιες καρδιές την αλήθεια «ότι ό ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρόν εστί» για κείνον πού με αγαπά, λέγει ό Κύριος. Όμως, μόνο «ό υπομείνας εις τέλος, ούτος σωθήσεται» (Ματθ. ι' 22), όχι εκείνος πού λιποτακτεί και είναι χασομέρης. Γι' αυτόν δεν ισχύει ή υπόθεση.
ΝΑ λοιπόν γιατί δεν πρέπει να αποκάμνουμε. Πρέπει να είμαστε «εδραίοι, αμετακίνητοι, περισσεύοντες εν τω έργω του Κυρίου πάντοτε, ειδότες ότι ό κόπος ημών ουκ εστί κενός εν Κυρίω» (Α' Κορ. ιε' 58). Μια πού αρχίσαμε, δεν πρέπει να πάψουμε «άξια της μετανοίας έργα πράσειν». (Πραξ, κστ' 20). Ή ανάπαυλα σ' αυτή την περιοχή σημαίνει οπισθοδρόμηση.
Ταπείνωση και επαγρύπνηση
ΑΥΤΟΣ πού αναλαμβάνει τον εσωτερικό αγώνα έχει ανάγκη κάθε στιγμή από τέσσερα πράγματα: ταπείνωση, επαγρύπνηση, διάθεση αντιστάσεως και προσευχή. Και με τη βοήθεια του θεού μπορούμε να συλλάβουμε «τους μαύρους αιθίοπες» των κακών σκέψεων στη θύρα της ψυχής μας και να τους σταυρώσουμε «εδαφίζοντες αυτούς ως νήπια έτη την πέτραν» (Ψαλμ. ρλστ' 9).
Η ταπείνωση είναι απαραίτητη προϋπόθεση γιατί ό υπερήφανος άνθρωπος αποκλείεται μια για πάντα. Ή επαγρύπνηση είναι αναγκαία για να αναγνωρίζουμε τους εχθρούς και να απελευθερώνουμε την καρδιά από τα πάθη. Ή διάθεση αντιστάσεως πρέπει να προβάλλει την ίδια ακριβώς στιγμή πού ό εχθρός αναγνωρίστηκε και αρχίζει την επίθεση του. Άλλα, ας το ξέρουμε αυτό, «χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν» (Ίωάν. ιδ' 5). Γι' αυτό και ή προσευχή είναι ή βάση στην όποια θεμελιώνεται όλος ό πνευματικός μας αγώνας.
ΕΝΑ μικρό παράδειγμα θα μπορούσε να σου χρησιμεύσει σαν οδηγός.
ΜΕ την επαγρύπνηση σου ανακαλύπτεις έναν εχθρό πού πλησιάζει τη θύρα της καρδιάς σου, π.χ. τον πειρασμό να κατακρίνεις ένα συνάνθρωπο σου. Αμέσως ξυπνάει ή διάθεση αντιστάσεως και αποκλείεις την είσοδο του πειρασμού. Όμως, ύστερα από λίγο κινδυνεύεις να πέσεις σε μια άλλη ενέδρα πού έχει τη μορφή μιας αυτοϊκανοποίησης. Πρόσεξε, λες μέσα σου, πόσο είμαι προσεκτικός. Ή νίκη πού είχες πραγματοποιήσει έγινε με τον τρόπο αυτόν μια μυστική πτώση. Σού έλειπε ή ταπεινοφροσύνη.
ΑΝ όμως αναθέσεις τον πνευματικό σου αγώνα στον Κύριο και αποδώσεις σ' αυτόν τη νίκη, δε θα κινδυνεύσεις να πέσεις στην αυτό ικανοποίηση και μπορείς να σταθείς ελεύθερος. Θα διαπιστώσεις μάλιστα πολύ γρήγορα πώς δεν υπάρχει κανένα όπλο τόσο ισχυρό, όσο το όνομα του Κυρίου.
ΤΟ παράδειγμα πού αναφέραμε παραπάνω, δείχνει ακόμα πόσο αδιάκοπος είναι ό αγώνας πού αναλαμβάνουμε. Οι κακές σκέψεις ρέουν μέσα μας σαν ορμητικό ποτάμι πού πρέπει όμως να σταματήσει όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Αυτά είναι «τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα», για τα όποια μιλάει ό Απόστολος {Έφεσ. στ' 16) και πού έρχονται συνεχώς, χωρίς διακοπή. Αδιάκοπη πρέπει γι' αυτό να είναι επίσης και ή επίκληση του Κυρίου. Ό αγώνας μας δεν είναι αγώνας «προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς και εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις» (Έφεσ. στ' 12).
Η σκέψη είναι ή αρχή, εξηγούν οι άγιοι. Έπειτα επακολουθεί ή συντροφιά και ή συσχέτιση μ' αυτό πού αποτελεί το περιεχόμενο της αρχικής σκέψης. Το τρίτο σκαλοπάτι είναι ή συγκατάθεση και το τέταρτο είναι ή εκτέλεση της αμαρτίας. Αυτά τα τέσσερα στάδια μπορούν να έρθουν το ένα μετά το άλλο αστραπιαία, μπορεί όμως να έρθουν και χωριστά ένα, ένα, ώστε να μπορεί κανείς να τα διακρίνει μεταξύ τους. Ή σκέψη έρχεται και χτυπάει την πόρτα μας σαν τον πλανόδιο έμπορο. Αν κανείς φανεί χαλαρός, αρχίζει μια ψιλοκουβέντα γύρω απ' τα εμπορεύματα πού έχει για πούλημα. Και τότε είναι λίγο δύσκολο να τη διώξει — έστω κι αν διακρίνει υστέρα απ' αυτή την ευχάριστη συζήτηση πώς τα εμπορεύματα δεν είναι καθόλου καλά. Έτσι επακολουθεί ή συγκατάθεση και τελικά ή αγορά, συχνά μάλιστα χωρίς να το πολυθέλει ό αγοραστής. Ό άνθρωπος άφησε τον εαυτό του να παραπλανηθεί απ' την υποβολή του πονηρού.
Ο προφήτης και βασιλιάς Δαβίδ λέει για τις κακές ιδέες: «Εις τας πρωίας απέκτεινον πάντας τους αμαρτωλούς της γης» (Ψαλμ. ρ' 8) και «ου κατώκει εν μέσω της οικίας μου ποιών υπερηφανίαν, λάλων άδικα ου κατηύθυνεν ενώπιον των οφθαλμών μου» {αυτ. στ. 7). Και ό Μωυσής λέει για τη συγκατάθεση· «ου συγκαταθήση αυτοίς και τοις θεοίς αυτών διαθήκην» ('Εξ. κγ' 32). Ό πρώτος στίχος στον πρώτο ψαλμό κάνει λόγο για το ίδιο πράγμα καθώς λένε οι πατέρες: «Μακάριος ανήρ ος ουκ επορεύθη εν βουλή ασεβών». Είναι λοιπόν πολύ σπουδαίο πράγμα για τους πιστούς ανθρώπους, «όταν λαλώσι τοις εχθροίς αυτών εν πύλαις» (Ψαλμ. ρκστ' 5), να τους διακρίνουν και να αποφεύγουν τη φθοροποιό ενέργεια τους.
ΟΤΑΝ όμως ή πίεση στη θύρα της ψυχής μας είναι πολύ μεγάλη και γνωρίζουμε, ότι «αυτός ό σατανάς μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός» (Β' Κορ. ια' 14) τότε, μας συμβουλεύουν οι άγιοι πατέρες, να καθαρίζουμε την καρδιά μας από κάθε λογής σκέψεις, συναισθήματα και φαντασίες. Γιατί τότε είναι για τον άνθρωπο αδύνατο να ξεχωρίσει τις κακές από τις καλές παρορμήσεις. Μόνον ό Κύριος μπορεί να το κάνει αυτό. Ας εμπιστευτούμε λοιπόν την υπόθεση στα χέρια του Κυρίου με τη σκέψη, ότι «εάν μη Κύριος φύλαξη πόλιν εις μάτην ηγρύπνησεν ό φυλάσσων» (Ψαλμ. ρηστ' 1).
ΓΙΑ αυτό ταιριάζει λοιπόν να εφαρμόζεις το παράγγελμα της Άγιας Γραφής: «Πρόσεχε σεαυτώ, μη γένηται ρήμα κρυπτόν εν τη καρδία σου ανόμημα» (Δευτ. ιε' 9). Πρόσεχε να μη γίνει ή καρδιά σου αγορά, όπου τόσοι και τόσοι συναντιούνται σαν κύματα πού έρχονται το ένα ύστερα από τ' άλλο και χάνει κανείς από μπροστά του τη θέα των γεγονότων. Και είναι δυνατόν έτσι να έχεις κλέφτες και ληστές στο καταφύγιο της καρδιάς σου και φυσικά όχι τον άγγελο της ειρήνης πού χρειάζεσαι. Ή ειρήνη και μαζί της ό Κύριος της ειρήνης φεύγει από τέτοιους τόπους.
ΓΙΑ αυτό μας λέει με το στόμα του Αποστόλου του: «Άγνίσατε καρδίας» (Ιακώβ, δ' 8). Άλλα και ό ίδιος μας προτρέπει: «Βλέπετε, αγρυπνείτε» (Μαρκ. ιγ' 33). Γιατί αν έρθει και βρει την καρδιά μας ακάθαρτη και εμάς να κοιμόμαστε, τότε θα μας πει «ουκ οίδα ημάς» (Ματθ. κε' 12). Και ή στιγμή πού θα γίνει αυτό, όπου να' ναι έρχεται. Κι αν δε συμβεί τώρα, θα συμβεί αργότερα. Κι αν όχι, ακόμα υστερότερα. Όπως ή βασιλεία των ουρανών, έτσι και ή ώρα της κρίσης πάντα είναι παρούσα στην καρδιά μας.
ΣΥΝΕΠΩΣ αν ό φύλακας δεν αγρυπνεί, δεν αγρυπνεί και ό Κύριος. Αν όμως δεν αγρυπνεί ό Κύριος άδικα αγρυπνεί ό φύλακας. Ας αγρυπνούμε στη θύρα της καρδιάς μας λοιπόν και ας επικαλούμαστε συνεχώς την βοήθεια του Κυρίου.
ΔΕΝ χρειάζεται να αντιμετωπίσεις τον εχθρό σου κατ' ευθείαν. Ούτε χρειάζεται να φιλονικήσεις μαζί του, γιατί δεν έχεις την δύναμη να του αντισταθείς κατά μέτωπο. Με την πείρα πού έχει αποκτήσει εδώ και χιλιάδες χρόνια, είναι τόσο πονηρός, ώστε μπορεί να σε κάνει ανίκανο για αντίσταση. Όχι! Μην το κάνεις αυτό. Αντίθετα στάσου στη μέση της καρδιάς σου και ρίξε σταθερά τα βλέμματα σου ψηλά στον ουρανό. Έτσι θα προφυλαχτείς συγχρόνως από όλες τις πλευρές. Ό ίδιος ό Κύριος στέλνει τους αγγέλους του να αγρυπνούν επάνω σου και να σε φυλάγουν και από τα δεξιά και από τα αριστερά και από πίσω και από παντού.
ΟΛΑ αυτά πού αναφέρθηκαν έχουν τούτο το νόημα: όταν βρεθείς σε κατάσταση πειρασμού μην τον θεωρήσεις σαν αντικείμενο έρευνας και μελέτης, ούτε να αρχίσεις να υπολογίζεις τα υπέρ και τα κατά πού θα μπορούσε να έχει για την πνευματική σου ζωή, ή υποχώρηση σ' αυτόν. Με τον τρόπο αυτό μολύνεις την καρδιά σου και χάνεις καιρό. Και ήδη αυτό αποτελεί κέρδος του εχθρού. Αντίθετα στρέψε το βλέμμα χωρίς την παραμικρή καθυστέρηση προς τον Κύριο και πες: «Κύριε, ιλασθητί μοι τω αμαρτωλώ». Όσο πιο γρήγορα απομακρύνεις τη σκέψη σου από τον πειρασμό, τόσο πιο γρήγορα έρχεται ή βοήθεια.
ΝΑ μην είσαι ποτέ σου βέβαιος για τον εαυτό σου. Μην παίρνεις ποτέ αποφάσεις και μη λες: τώρα έχω πια απαλλαγεί από αυτά. Μην εμπιστεύεσαι στις δικές σου δυνάμεις και στην ιδέα, ότι μπορείς να αντισταθείς μόνος σου στον πειρασμό, όποιος και να 'ναι, μικρός ή μεγάλος. Σκέψου το αντίθετο: είναι απόλυτα βέβαιο πώς πέφτω αμέσως μόλις με προσβάλει ό πειρασμός. Ή αυτοπεποίθηση είναι επικίνδυνος σύντροφος. Όσο πιο μικρή σημασία δίνεις στις δικές σου δυνάμεις τόσο πιο ασφαλισμένος είσαι. Όσο πιο αδύνατο νιώθεις τον εαυτό σου τόσο πιο εύκολα θα νικάς τον πονηρό. Θα ανακαλύψεις με μεγάλη σου έκπληξη πώς δεν έχει καμιά δύναμη επάνω σου. «Τον Υψιστον, εθου καταφυγήν σου»; θα διαπιστώσεις αμέσως, ότι «ου προσελεύσεται προς σε κακά» (Ψαλμ. η' 9). Το μόνο κακό πού μπορεί να συμβεί στο Χριστιανό είναι το να αμαρτήσει. Λυπάσαι αν πέσεις και επιτιμάς τον εαυτό σου και αποφασίζεις «να μην το ξανακάνεις πια αυτό» πού έκανες. Αυτό όμως δεν είναι ασφαλές. Έχει απλά πληγωθεί ή ιδέα πού είχες για τον εαυτό σου και ή περιποίηση στις δυνάμεις σου και γι' αυτό γυρεύεις την επανόρθωση.
ΟΠΟΙΟΣ δεν εμπιστεύεται στον εαυτό του, αναρωτιέται με ευγνωμοσύνη και έκπληξη πώς δεν έπεσε βαθύτερα. Ευλογεί το Θεό γιατί τον βοήθησε έγκαιρα, γιατί θα είχε πέσει ακόμα πιο χαμηλά. Σηκώνεται επάνω χωρίς να χάσει στιγμή και αρχίζει να προσεύχεται με ένα θερμότατο «Ευλογητός ει Κύριε!»
ΕΝΑ παραχαϊδεμένο παιδί, όταν πέσει, μένει πεσμένο και θρηνολογεί. Αναζητάει συμπάθεια και χάδια, για να παρηγορηθεί. Μην κάνεις το ίδιο, έστω κι αν πονάς πολύ. Σήκω αμέσως και συνέχισε τον αγώνα. Όποιος αγωνίζεται, είναι φυσικό να πληγωθεί. Μόνο οι άγγελοι δεν πέφτουν. Συγχρόνως όμως παρακάλεσε τον Κύριο να σε συγχωρέσει και προσπάθησε να είσαι προσεκτικότερος.
ΤΙ ακολουθείς το παράδειγμα του Αδάμ, πού έριχνε το βάρος της ένοχης στην Εύα. Μη δικαιολογείς
τον εαυτό σου θεωρώντας ένοχη τη γυναίκα, το διάβολο ή οποιαδήποτε άλλη εξωτερική περίσταση. Ή αιτία για την πτώση σου βρίσκεται μέσα σου. Τη στιγμή πού εξαιτίας σου απομακρύνεται ό Κύριος της καρδιάς σου, επιτρέπεις στους κλέφτες και τους ληστές να μπουν μέσα της και να προκαλέσουν φοβερές καταστροφές. Παρακάλεσε το Θεό να μη ξαναγίνει αυτό από τώρα και στο εξής.
ΤΙ κάνετε εδώ στο μοναστήρι; Ρώτησαν κάποτε ένα μοναχό. Και αυτός αποκρίθηκε: πέφτουμε και σηκωνόμαστε, και πάλι πέφτουμε και πάλι σηκωνόμαστε και ξαναπέφτουμε και ξανασηκωνόμαστε. Γιατί δεν περνούν πολλά λεπτά της ζωής σου χωρίς να πέσεις τουλάχιστο μια φορά. Παρακάλεσε λοιπόν τον Κύριο να δείξει το έλεος και την ευσπλαχνία του σε όλους μας. Ζήτησε συγχώρηση και χάρη, Όπως ζητάει ένας θανατοποινίτης, και να έχεις πάντα υπόψη σου πώς «χάριτι εσμέν σεσωσμένοι» (Έφεσ. β' 5). Δεν μπορείς να 'χεις καμιά απαίτηση για απελευθέρωση και χάρη. Σκέψου πώς μοιάζεις μ' ένα σκλάβο δραπέτη που είναι πεσμένος μπροστά στον αφέντη του και ζητάει το έλεος του. Τέτοια πρέπει να 'ναι ή προσευχή σου, αν θέλεις να ακολουθήσεις τον άγιο Ισαάκ το Σύρο και να ξεφορτώσεις την καρδιά σου από το βάρος της αμαρτίας, για να βρεις έτσι τη σκάλα πού θα σε βοηθήσει να ανεβείς ψηλά.
ΑΥΤΟΣ πού αναλαμβάνει τον εσωτερικό αγώνα έχει ανάγκη κάθε στιγμή από τέσσερα πράγματα: ταπείνωση, επαγρύπνηση, διάθεση αντιστάσεως και προσευχή. Και με τη βοήθεια του θεού μπορούμε να συλλάβουμε «τους μαύρους αιθίοπες» των κακών σκέψεων στη θύρα της ψυχής μας και να τους σταυρώσουμε «εδαφίζοντες αυτούς ως νήπια έτη την πέτραν» (Ψαλμ. ρλστ' 9).
Η ταπείνωση είναι απαραίτητη προϋπόθεση γιατί ό υπερήφανος άνθρωπος αποκλείεται μια για πάντα. Ή επαγρύπνηση είναι αναγκαία για να αναγνωρίζουμε τους εχθρούς και να απελευθερώνουμε την καρδιά από τα πάθη. Ή διάθεση αντιστάσεως πρέπει να προβάλλει την ίδια ακριβώς στιγμή πού ό εχθρός αναγνωρίστηκε και αρχίζει την επίθεση του. Άλλα, ας το ξέρουμε αυτό, «χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν» (Ίωάν. ιδ' 5). Γι' αυτό και ή προσευχή είναι ή βάση στην όποια θεμελιώνεται όλος ό πνευματικός μας αγώνας.
ΕΝΑ μικρό παράδειγμα θα μπορούσε να σου χρησιμεύσει σαν οδηγός.
ΜΕ την επαγρύπνηση σου ανακαλύπτεις έναν εχθρό πού πλησιάζει τη θύρα της καρδιάς σου, π.χ. τον πειρασμό να κατακρίνεις ένα συνάνθρωπο σου. Αμέσως ξυπνάει ή διάθεση αντιστάσεως και αποκλείεις την είσοδο του πειρασμού. Όμως, ύστερα από λίγο κινδυνεύεις να πέσεις σε μια άλλη ενέδρα πού έχει τη μορφή μιας αυτοϊκανοποίησης. Πρόσεξε, λες μέσα σου, πόσο είμαι προσεκτικός. Ή νίκη πού είχες πραγματοποιήσει έγινε με τον τρόπο αυτόν μια μυστική πτώση. Σού έλειπε ή ταπεινοφροσύνη.
ΑΝ όμως αναθέσεις τον πνευματικό σου αγώνα στον Κύριο και αποδώσεις σ' αυτόν τη νίκη, δε θα κινδυνεύσεις να πέσεις στην αυτό ικανοποίηση και μπορείς να σταθείς ελεύθερος. Θα διαπιστώσεις μάλιστα πολύ γρήγορα πώς δεν υπάρχει κανένα όπλο τόσο ισχυρό, όσο το όνομα του Κυρίου.
ΤΟ παράδειγμα πού αναφέραμε παραπάνω, δείχνει ακόμα πόσο αδιάκοπος είναι ό αγώνας πού αναλαμβάνουμε. Οι κακές σκέψεις ρέουν μέσα μας σαν ορμητικό ποτάμι πού πρέπει όμως να σταματήσει όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Αυτά είναι «τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα», για τα όποια μιλάει ό Απόστολος {Έφεσ. στ' 16) και πού έρχονται συνεχώς, χωρίς διακοπή. Αδιάκοπη πρέπει γι' αυτό να είναι επίσης και ή επίκληση του Κυρίου. Ό αγώνας μας δεν είναι αγώνας «προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς και εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις» (Έφεσ. στ' 12).
Η σκέψη είναι ή αρχή, εξηγούν οι άγιοι. Έπειτα επακολουθεί ή συντροφιά και ή συσχέτιση μ' αυτό πού αποτελεί το περιεχόμενο της αρχικής σκέψης. Το τρίτο σκαλοπάτι είναι ή συγκατάθεση και το τέταρτο είναι ή εκτέλεση της αμαρτίας. Αυτά τα τέσσερα στάδια μπορούν να έρθουν το ένα μετά το άλλο αστραπιαία, μπορεί όμως να έρθουν και χωριστά ένα, ένα, ώστε να μπορεί κανείς να τα διακρίνει μεταξύ τους. Ή σκέψη έρχεται και χτυπάει την πόρτα μας σαν τον πλανόδιο έμπορο. Αν κανείς φανεί χαλαρός, αρχίζει μια ψιλοκουβέντα γύρω απ' τα εμπορεύματα πού έχει για πούλημα. Και τότε είναι λίγο δύσκολο να τη διώξει — έστω κι αν διακρίνει υστέρα απ' αυτή την ευχάριστη συζήτηση πώς τα εμπορεύματα δεν είναι καθόλου καλά. Έτσι επακολουθεί ή συγκατάθεση και τελικά ή αγορά, συχνά μάλιστα χωρίς να το πολυθέλει ό αγοραστής. Ό άνθρωπος άφησε τον εαυτό του να παραπλανηθεί απ' την υποβολή του πονηρού.
Ο προφήτης και βασιλιάς Δαβίδ λέει για τις κακές ιδέες: «Εις τας πρωίας απέκτεινον πάντας τους αμαρτωλούς της γης» (Ψαλμ. ρ' 8) και «ου κατώκει εν μέσω της οικίας μου ποιών υπερηφανίαν, λάλων άδικα ου κατηύθυνεν ενώπιον των οφθαλμών μου» {αυτ. στ. 7). Και ό Μωυσής λέει για τη συγκατάθεση· «ου συγκαταθήση αυτοίς και τοις θεοίς αυτών διαθήκην» ('Εξ. κγ' 32). Ό πρώτος στίχος στον πρώτο ψαλμό κάνει λόγο για το ίδιο πράγμα καθώς λένε οι πατέρες: «Μακάριος ανήρ ος ουκ επορεύθη εν βουλή ασεβών». Είναι λοιπόν πολύ σπουδαίο πράγμα για τους πιστούς ανθρώπους, «όταν λαλώσι τοις εχθροίς αυτών εν πύλαις» (Ψαλμ. ρκστ' 5), να τους διακρίνουν και να αποφεύγουν τη φθοροποιό ενέργεια τους.
ΟΤΑΝ όμως ή πίεση στη θύρα της ψυχής μας είναι πολύ μεγάλη και γνωρίζουμε, ότι «αυτός ό σατανάς μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός» (Β' Κορ. ια' 14) τότε, μας συμβουλεύουν οι άγιοι πατέρες, να καθαρίζουμε την καρδιά μας από κάθε λογής σκέψεις, συναισθήματα και φαντασίες. Γιατί τότε είναι για τον άνθρωπο αδύνατο να ξεχωρίσει τις κακές από τις καλές παρορμήσεις. Μόνον ό Κύριος μπορεί να το κάνει αυτό. Ας εμπιστευτούμε λοιπόν την υπόθεση στα χέρια του Κυρίου με τη σκέψη, ότι «εάν μη Κύριος φύλαξη πόλιν εις μάτην ηγρύπνησεν ό φυλάσσων» (Ψαλμ. ρηστ' 1).
ΓΙΑ αυτό ταιριάζει λοιπόν να εφαρμόζεις το παράγγελμα της Άγιας Γραφής: «Πρόσεχε σεαυτώ, μη γένηται ρήμα κρυπτόν εν τη καρδία σου ανόμημα» (Δευτ. ιε' 9). Πρόσεχε να μη γίνει ή καρδιά σου αγορά, όπου τόσοι και τόσοι συναντιούνται σαν κύματα πού έρχονται το ένα ύστερα από τ' άλλο και χάνει κανείς από μπροστά του τη θέα των γεγονότων. Και είναι δυνατόν έτσι να έχεις κλέφτες και ληστές στο καταφύγιο της καρδιάς σου και φυσικά όχι τον άγγελο της ειρήνης πού χρειάζεσαι. Ή ειρήνη και μαζί της ό Κύριος της ειρήνης φεύγει από τέτοιους τόπους.
ΓΙΑ αυτό μας λέει με το στόμα του Αποστόλου του: «Άγνίσατε καρδίας» (Ιακώβ, δ' 8). Άλλα και ό ίδιος μας προτρέπει: «Βλέπετε, αγρυπνείτε» (Μαρκ. ιγ' 33). Γιατί αν έρθει και βρει την καρδιά μας ακάθαρτη και εμάς να κοιμόμαστε, τότε θα μας πει «ουκ οίδα ημάς» (Ματθ. κε' 12). Και ή στιγμή πού θα γίνει αυτό, όπου να' ναι έρχεται. Κι αν δε συμβεί τώρα, θα συμβεί αργότερα. Κι αν όχι, ακόμα υστερότερα. Όπως ή βασιλεία των ουρανών, έτσι και ή ώρα της κρίσης πάντα είναι παρούσα στην καρδιά μας.
ΣΥΝΕΠΩΣ αν ό φύλακας δεν αγρυπνεί, δεν αγρυπνεί και ό Κύριος. Αν όμως δεν αγρυπνεί ό Κύριος άδικα αγρυπνεί ό φύλακας. Ας αγρυπνούμε στη θύρα της καρδιάς μας λοιπόν και ας επικαλούμαστε συνεχώς την βοήθεια του Κυρίου.
ΔΕΝ χρειάζεται να αντιμετωπίσεις τον εχθρό σου κατ' ευθείαν. Ούτε χρειάζεται να φιλονικήσεις μαζί του, γιατί δεν έχεις την δύναμη να του αντισταθείς κατά μέτωπο. Με την πείρα πού έχει αποκτήσει εδώ και χιλιάδες χρόνια, είναι τόσο πονηρός, ώστε μπορεί να σε κάνει ανίκανο για αντίσταση. Όχι! Μην το κάνεις αυτό. Αντίθετα στάσου στη μέση της καρδιάς σου και ρίξε σταθερά τα βλέμματα σου ψηλά στον ουρανό. Έτσι θα προφυλαχτείς συγχρόνως από όλες τις πλευρές. Ό ίδιος ό Κύριος στέλνει τους αγγέλους του να αγρυπνούν επάνω σου και να σε φυλάγουν και από τα δεξιά και από τα αριστερά και από πίσω και από παντού.
ΟΛΑ αυτά πού αναφέρθηκαν έχουν τούτο το νόημα: όταν βρεθείς σε κατάσταση πειρασμού μην τον θεωρήσεις σαν αντικείμενο έρευνας και μελέτης, ούτε να αρχίσεις να υπολογίζεις τα υπέρ και τα κατά πού θα μπορούσε να έχει για την πνευματική σου ζωή, ή υποχώρηση σ' αυτόν. Με τον τρόπο αυτό μολύνεις την καρδιά σου και χάνεις καιρό. Και ήδη αυτό αποτελεί κέρδος του εχθρού. Αντίθετα στρέψε το βλέμμα χωρίς την παραμικρή καθυστέρηση προς τον Κύριο και πες: «Κύριε, ιλασθητί μοι τω αμαρτωλώ». Όσο πιο γρήγορα απομακρύνεις τη σκέψη σου από τον πειρασμό, τόσο πιο γρήγορα έρχεται ή βοήθεια.
ΝΑ μην είσαι ποτέ σου βέβαιος για τον εαυτό σου. Μην παίρνεις ποτέ αποφάσεις και μη λες: τώρα έχω πια απαλλαγεί από αυτά. Μην εμπιστεύεσαι στις δικές σου δυνάμεις και στην ιδέα, ότι μπορείς να αντισταθείς μόνος σου στον πειρασμό, όποιος και να 'ναι, μικρός ή μεγάλος. Σκέψου το αντίθετο: είναι απόλυτα βέβαιο πώς πέφτω αμέσως μόλις με προσβάλει ό πειρασμός. Ή αυτοπεποίθηση είναι επικίνδυνος σύντροφος. Όσο πιο μικρή σημασία δίνεις στις δικές σου δυνάμεις τόσο πιο ασφαλισμένος είσαι. Όσο πιο αδύνατο νιώθεις τον εαυτό σου τόσο πιο εύκολα θα νικάς τον πονηρό. Θα ανακαλύψεις με μεγάλη σου έκπληξη πώς δεν έχει καμιά δύναμη επάνω σου. «Τον Υψιστον, εθου καταφυγήν σου»; θα διαπιστώσεις αμέσως, ότι «ου προσελεύσεται προς σε κακά» (Ψαλμ. η' 9). Το μόνο κακό πού μπορεί να συμβεί στο Χριστιανό είναι το να αμαρτήσει. Λυπάσαι αν πέσεις και επιτιμάς τον εαυτό σου και αποφασίζεις «να μην το ξανακάνεις πια αυτό» πού έκανες. Αυτό όμως δεν είναι ασφαλές. Έχει απλά πληγωθεί ή ιδέα πού είχες για τον εαυτό σου και ή περιποίηση στις δυνάμεις σου και γι' αυτό γυρεύεις την επανόρθωση.
ΟΠΟΙΟΣ δεν εμπιστεύεται στον εαυτό του, αναρωτιέται με ευγνωμοσύνη και έκπληξη πώς δεν έπεσε βαθύτερα. Ευλογεί το Θεό γιατί τον βοήθησε έγκαιρα, γιατί θα είχε πέσει ακόμα πιο χαμηλά. Σηκώνεται επάνω χωρίς να χάσει στιγμή και αρχίζει να προσεύχεται με ένα θερμότατο «Ευλογητός ει Κύριε!»
ΕΝΑ παραχαϊδεμένο παιδί, όταν πέσει, μένει πεσμένο και θρηνολογεί. Αναζητάει συμπάθεια και χάδια, για να παρηγορηθεί. Μην κάνεις το ίδιο, έστω κι αν πονάς πολύ. Σήκω αμέσως και συνέχισε τον αγώνα. Όποιος αγωνίζεται, είναι φυσικό να πληγωθεί. Μόνο οι άγγελοι δεν πέφτουν. Συγχρόνως όμως παρακάλεσε τον Κύριο να σε συγχωρέσει και προσπάθησε να είσαι προσεκτικότερος.
ΤΙ ακολουθείς το παράδειγμα του Αδάμ, πού έριχνε το βάρος της ένοχης στην Εύα. Μη δικαιολογείς
τον εαυτό σου θεωρώντας ένοχη τη γυναίκα, το διάβολο ή οποιαδήποτε άλλη εξωτερική περίσταση. Ή αιτία για την πτώση σου βρίσκεται μέσα σου. Τη στιγμή πού εξαιτίας σου απομακρύνεται ό Κύριος της καρδιάς σου, επιτρέπεις στους κλέφτες και τους ληστές να μπουν μέσα της και να προκαλέσουν φοβερές καταστροφές. Παρακάλεσε το Θεό να μη ξαναγίνει αυτό από τώρα και στο εξής.
ΤΙ κάνετε εδώ στο μοναστήρι; Ρώτησαν κάποτε ένα μοναχό. Και αυτός αποκρίθηκε: πέφτουμε και σηκωνόμαστε, και πάλι πέφτουμε και πάλι σηκωνόμαστε και ξαναπέφτουμε και ξανασηκωνόμαστε. Γιατί δεν περνούν πολλά λεπτά της ζωής σου χωρίς να πέσεις τουλάχιστο μια φορά. Παρακάλεσε λοιπόν τον Κύριο να δείξει το έλεος και την ευσπλαχνία του σε όλους μας. Ζήτησε συγχώρηση και χάρη, Όπως ζητάει ένας θανατοποινίτης, και να έχεις πάντα υπόψη σου πώς «χάριτι εσμέν σεσωσμένοι» (Έφεσ. β' 5). Δεν μπορείς να 'χεις καμιά απαίτηση για απελευθέρωση και χάρη. Σκέψου πώς μοιάζεις μ' ένα σκλάβο δραπέτη που είναι πεσμένος μπροστά στον αφέντη του και ζητάει το έλεος του. Τέτοια πρέπει να 'ναι ή προσευχή σου, αν θέλεις να ακολουθήσεις τον άγιο Ισαάκ το Σύρο και να ξεφορτώσεις την καρδιά σου από το βάρος της αμαρτίας, για να βρεις έτσι τη σκάλα πού θα σε βοηθήσει να ανεβείς ψηλά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου