Σήμερον, την 18ην Αὐγούστου, ἡ Ἐκκλησία μνημονεύει μιὰν ἰδιαιτέρως σεβάσμιαν μορφὴν τῆς νεωτέρας ἱστορίας τῶν Ἁγίων Τόπων· τὸν Πατριάρχην Ἱεροσολύμων Κύριλλον Β΄ (1790–1877), τὸν Σάμιον.

Σήμερον, την 18ην Αὐγούστου, ἡ Ἐκκλησία μνημονεύει μιὰν ἰδιαιτέρως σεβάσμιαν μορφὴν τῆς νεωτέρας ἱστορίας τῶν Ἁγίων Τόπων· τὸν Πατριάρχην Ἱεροσολύμων Κύριλλον Β΄ (1790–1877), τὸν Σάμιον ἐκεῖνον Ἱεράρχην ποὺ ἔγραψε μὲ τὴν ζωήν καὶ τὴν ὁμολογίαν του ἕνα ξεχωριστὸ κεφάλαιον στὴν πορείαν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τῶν Ἱεροσολύμων.

Ὁ Κύριλλος, κατὰ κόσμον Κωνσταντῖνος Κρητικός, ἐγεννήθη στὴν ἡρωοτόκον Σάμον γύρω στὸ 1790. Ἀπὸ νεανικὴν ἡλικίαν ἀφιερώθη στὸν Θεόν, ἐκγυμναζόμενος μὲ προσευχήν, νηστείαν καὶ μελέτην. Ἀναδείχθηκε ἔντιμος κληρικός, διακονῶν ἀρχικῶς ἐν Σάμῳ καὶ ἔπειτα εἰς τὴν ἁγιωτάτην γῆν τῆς Παλαιστίνης, ὅπου ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ τὸν ὁδήγησε νὰ ἀναρριχηθῇ στὸν θρόνον τῶν Πατριαρχῶν τῶν Ἱεροσολύμων τὸ 1846.

Ἡ πατριαρχικὴ του πορεία διήρκεσε 26 ὁλόκληρα χρόνια. Ἦταν ἐποχὴ δυσχερῶν συνθηκῶν, καθὼς οἱ Ἅγιοι Τόποι εἶχον ἀεὶ ὑπὸ τὴν πίεσιν τῶν ξένων δυνάμεων καὶ τῶν ἀνταγωνιστικῶν ἐπιδιώξεων τῶν ἑτεροδόξων. Ὁ Κύριλλος Β΄ ἀπεδείχθη φύλαξ ἄγρυπνος τῆς Ὀρθοδοξίας· ἀγωνίσθη γιὰ τὰ δικαιώματα τοῦ Παναγίου Τάφου, διεκδίκησε τὴν ἐλευθερίαν τῆς  Σιωνίτιδος  Ἐκκλησίας νὰ ἐκλέγῃ αὐτὴ τὸν Προκαθήμενόν της, καὶ στάθηκε πατήρ στοργικὸς καὶ γνήσιος ποιμὴν διὰ τοὺς πιστοὺς τῆς Ἁγιοτάτης Σιωνίτιδος Ἐκκλησίας .

Ἀλλὰ τὸ πλέον συγκλονιστικὸ κεφάλαιον τῆς ζωῆς του ἀφορᾷ τὴν Μεγάλην Σύνοδον τῆς Κωνσταντινουπόλεως (1872), ἡ ὁποία ἀνεκήρυξεν τὴν Βουλγαρικὴν Ἐξαρχίαν ὡς σχισματικήν. Ὁ Κύριλλος Β΄, μολονότι ἀνεγνώριζε τὴν ἀπειλὴν τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ, ἠρνήθη νὰ συνυπογράψῃ τὴν συνοδικὴν καταδίκην. Ὄχι διότι ἤτο ἐπιεικὴς ἢ ἀδιάφορος, ἀλλὰ διότι ὡς γνήσιος πατέρας ἔβλεπε πρῶτα τὴν σωτηρίαν τῶν ψυχῶν. Ἐφοβήθη μὴν ἐγκλωβισθοῦν χιλιάδες πιστῶν σὲ σχίσμα ἀθεράπευτον, καὶ ἐπεθύμησε δρόμον ἐπανενώσεως. Ἡ στάσις του αὐτὴ τοῦ ἐστοίχισε τὸν θρόνον· καθαιρέθη καὶ ἐτέθη εἰς ἀπόσυρσιν. Ὅμως ἡ Ἱστορία καὶ ἡ συνείδησις τῆς Ἐκκλησίας τὸν ἀναγνωρίζουν ὡς μάρτυρα τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ἀληθείας, ὡς ἄνδρα ποὺ ἐτόλμησε νὰ ὀρθώσῃ τὴν φωνὴν τῆς συνειδήσεως ἔναντι τῆς ῥοῆς τῶν γεγονότων.

Ἐκοιμήθη ὡς σήμερον, τὴν 18ην Αὐγούστου 1877, ἐν ἡλικίᾳ προχωρημένῃ, παραδίδων τὴν ψυχὴν του εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Κυρίου, ἀφού εἶχεν ἀγωνίσθη μέχρι τέλους «τὸν καλὸν ἀγῶνα».

Καὶ ἐδῶ, ἐπιτρέψατέ μοι, νὰ καταθέσω μίαν προσωπικὴν μαρτυρίαν. Τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίλλου Β΄ δὲν ἀποτελεῖ δι᾿ ἐμὲ μόνον μίαν ἱστορικὴν μνήμην, ἀλλὰ καὶ προσωπικὴν κληρονομίαν· διότι τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίλλου μοι ἐδόθη ἐκ χειρὸς τοῦ μακαριστοῦ Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Εἰρηναίου, ὃς ὑπῆρξε ὁμογενὴς καὶ συμπατριώτης τοῦ Κυρίλλου Β΄, ὡς Σαμιώτης. Ἐκείνος, μὲ εὐαισθησίαν καὶ σεβασμὸν, ἐχάρισε εἰς ἐμὲ τὸ ὄνομα τοῦ μεγάλου προκατόχου του, ὡς ζῶσαν παρακαταθήκην ὅτι ἡ κληρονομιά τῆς πίστεως καὶ τῆς θυσίας συνεχίζεται καὶ μεταδίδεται.

Σήμερον, λοιπόν, ὅχι μόνον ἀνακαλοῦμεν τὴν μορφὴν ἑνὸς μεγάλου Πατριάρχου, ἀλλὰ καὶ ἀνανεοῦμεν τὴν ἀπόφασιν ὅτι καὶ ἐμεῖς ὀφείλομεν νὰ μείνωμεν πιστοὶ ὄχι εἰς τὸ γράμμα τῶν νόμων μόνον, ἀλλὰ κυρίως εἰς τὸ πνεῦμα τῆς ἀγάπης καὶ τῆς ἐνότητος.

Ἡ μνήμη τοῦ Κυρίλλου Β΄ εἶναι ὁδοδείκτης· διδάσκει ὅτι ὁ ἀληθινὸς ἡγέτης τῆς Ἐκκλησίας δὲν φοβεῖται νὰ ἀδικηθῇ, ἀλλὰ προτιμᾷ νὰ ἀκολουθήσῃ τὴν φωνὴν τῆς συνειδήσεως, ἔστω καὶ ἐὰν ἐπιφέρει πρόσκαιρον σταύρωσιν.

Ἀς ἀναπαύσῃ ὁ Κύριος τὴν ψυχὴν τοῦ Πατριάρχου ἐν χώρα ζώντων· καὶ ἡ μνήμη του νὰ μένῃ ἀείφωτος φάρος διὰ τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὸ Γένος.

Αἰωνία αὐτοῦ ἡ μνήμη!