ALAIN DUREL. Ο ΔΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΣΑΛΟΣ.

Πριν αναχωρήσω, πήγα στη Μονή Ιβήρων να χαιρετήσω εκείνον πού πρώτος με είχε υποδεχτεί στο 'Άγιο Όρος. Καθισμένος στο αρχονταρίκι, πού εκείνη την πολύ πρωινή ώρα ήταν έρημο, κι ενώ ό ήλιος είχε μόλις ανατείλει, εξήγησα στον γίγαντα Κρητικό το νόημα της απόφασής μου. Με άκουγε με προσοχή, ακίνητος, μέχρι τη στιγμή πού μία μου λέξη τον έκανε να τιναχτεί:

—     Δεν έχω ρίζες εδώ, είπα. Είμαι ξένος.

Ό Βασίλειος ξαφνικά σηκώθηκε και βγήκε χωρίς να πει λέξη. Περίμενα μερικά λεπτά ανήσυχος, φοβούμενος ότι δε θα ξαναρχόταν. Αλλά ξαναγύρισε με ένα μικρό πακέτο και ένα βιβλιαράκι της Μεγάλης Εβδομάδας. Το ξεφύλλισε γρήγορα και βρήκε μια σελίδα πού την είχε σημαδέψει με σελιδοδείκτη. Ύστερα γύρισε το βιβλίο προς το μέρος μου:

—     Έχεις προσέξει πώς ονομάζει τον Ιησού ό Ιωσήφ ό από Άριμαθαίας; Ζητά από τον Πιλάτο να τού δώσει το σώμα εκείνου τού ξένου! Δεν είσαι λοιπόν ό μόνος ξένος, φίλε μου! Και ό Χριστός ήταν ξένος σ’ αυτή τη γη, ένας περιπλανώμενος Ιουδαίος! Όπου και να πάς, πάντα θα συναντάς αυτόν τον ξένο στους δρόμους σου, σαν ζητιάνο

της αγάπης. Κι επειδή ξέρεις και θέλεις να γράφεις, δέξου αυτό το μικρό δώρο.

Ό Βασίλειος μου έδωσε το πακετάκι. Το άνοιξα αμέσως ήταν ένα ωραίο τετράδιο με λευκές σελίδες κι ένα στυλό με πέννα.

—     Δεν έχεις παρά να το γεμίσεις. Πορεύου εν ειρήνη.

Επιστρέφοντας στη Σταυρονικήτα, ανάγγειλα στον πατέρα Τύχωνα την απόφαση μου να φύγω από τον ’Άθωνα.

—     ’Αν επιστρέφεις στη Γαλλία, μείνε στην πνευματική καθοδήγηση του πατρός Πλακίδα, με συμβούλεψε εκείνος.

Πήρα την άδεια να χρησιμοποιήσω το τηλέφωνο της μονής, το όποιο φύλαγε ως κόρην οφθαλμού ό οικονόμος της μονής, μια σπάνια συσκευή ή οποία φαινόταν τόσο πολύ μυστηριώδης πού ή νεωτερικότητά της, σε απόλυτη διάσταση με τον αρχαϊσμό του Άθωνα, δεν είχε πια κανένα νόημα. Αυτό το τηλέφωνο μου φάνηκε τόσο παράξενο όσο αν μου έλεγαν να μιλήσω σ’ ένα κοχύλι ή να διαβάσω μια κρυστάλλινη σφαίρα. Ήταν το παλιό μοντέλο με το καντράν πού γυρίζει. Δεν το είχα ξαναδεί. Κάπως έτσι πρέπει να ένιωσαν οι Ινδιάνοι του Αμαζόνιου όταν είδαν για πρώτη φορά ένα ρολόι χειρός. Σχημάτισα το νούμερο στο μαγικό αυτό αντικείμενο. Ή αγωνία μου κορυφώθηκε καθώς άκουγα τον ήχο της κλήσης και ήξερα ότι σε λίγο θα ακουστεί μια μακρινή φωνή, λες από άλλον κόσμο. Το σήκωσε ό πατήρ Πλακίδας. Ή φωνή του μου φάνηκε τόσο οικεία λες και βρισκόταν στο διπλανό δωμάτιο. Επέμεινα στον αδιαπραγμάτευτο χαρακτήρα της απόφασης μου. Εκείνος με ενθάρρυνε να παραμείνω στο Όρος, αλλά μπροστά στην επιμονή μου, μου πρότεινε να γραφτώ στο

Ινστιτούτο Ορθόδοξης Θεολογίας του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι.

Λίγο πριν αναχωρήσω, συνάντησα στη Μονή Σταυρονικήτα ένα παράξενο πρόσωπο. Είχα πάει να αποχαιρετήσω τον παπά-Ισαάκ, και έμεινα λίγο παραπάνω στο ερημητήριό του. Επέστρεψα μετά το δείπνο και έτρωγα εκείνο το βράδυ τη σούπα μου μόνος μέσα στην τραπεζαρία, όταν μπήκε μέσα ένας ψηλός ξερακιανός καλόγερος με αποστεωμένο πρόσωπο. Το ράσο του ήταν ξεσκισμένο, τα μακριά του μαλλιά έφταναν μέχρι τούς ώμους του. Ό άρχοντάρης έβαλε τον περιπλανώμενο μοναχό με τη δασιά γενειάδα και τα φλογερά μάτια να κάτσει στο τραπέζι ακριβώς απέναντι μου. Ήταν κάτι σαν ουράνιος άστεγος, ένας πλάνης πού περιπλανιόταν από μοναστήρι σε μοναστήρι και ζητούσε λίγο φαγητό, προφητεύοντας ή και βρίζοντας αυτούς πού συναντούσε, ανάλογα τη στιγμή. Μού έκανε μεγάλη εντύπωση ή υποδοχή πού επιφύλαξαν σ’ ένα μοναχό με συμπεριφορά τουλάχιστον παράδοξη. Αυτόν στον κόσμο, χωρίς καμιά αμφιβολία, θα τον είχαν κλείσει μέσα, εδώ τον θεωρούσαν άγιο.

Τότε δε γνώριζα τίποτε γι’ αυτή την τόσο ιδιαίτερη μορφή αγιότητας, ίσως την ανώτερη μέσα στην ορθόδοξη πνευματικότητα, την «διά Χριστόν σαλότητα». Κατ’ αρχήν πρόκειται για «στημένη» τρέλα, πού προστατεύει τον άγιο, τού χρησιμεύει ως κελί και ως μοναξιά καταμεσής των ανθρώπων. 

Πολλοί εκπλήσσονται με μια τέτοια συμπεριφορά. Μπορούμε βέβαια να θυμίσουμε στους κατά κόσμον «σοφούς» το λόγο του Αποστόλου Παύλου: «Ημείς μωροί διά Χριστόν» (:Επιστολή Προς Κορινθίους Α', κεφ. δ', 10). Εκείνος πού, για την αγάπη του Χριστού, περνά για τρελός στα μάτια των ανθρώπων, είναι ανώτερος από τούς σοφούς και συνετούς του αιώνος τούτου. Ή τρέλα αυτή εμφανίζεται στην πνευματική ζωή ως ακραία μορφή του πνεύματος παιδικότητας. Ένας από τούς καρπούς αυτής της φοβερής άσκησης είναι ή ελευθερία του λόγου. Ό διά Χριστόν σαλός ως αποστολή του έχει να καταγγέλλει την τρέλα του κόσμου, με κίνδυνο της ίδιας του της ζωής. Έτσι, στη Ρωσία του 14ου αιώνα, ό διά Χριστόν σαλός Νικόλας σταμάτησε τον Ιβάν τον Τρομερό, πού επρόκειτο να αιματοκυλίσει την πόλη Πσκώφ.

 Τον προσκάλεσε στο σπίτι του και του πρόσφερε κρέας ωμό πού ήταν γεμάτο αίμα. Ό Τσάρος παρατήρησε ότι ήταν Σαρακοστή και δεν μπορούσε να γευτεί κρέας. Ό διά Χριστόν σαλός του απάντησε: «Το αίμα των χριστιανών δε σε πειράζει;» Ό τρομερός Ιβάν ματαίωσε τη σφαγή.

Ρουφώντας τη σούπα μου, ένιωθα την ακατανίκητη επιθυμία να σηκώσω τα μάτια μου προς τη μεριά του συνδαιτυμόνα μου. Από τη στιγμή που το βλέμμα μου δια-σταυρώθηκε με το δικό του, είδα τα μάτια του να βγάζουν φωτιές, θαμπώθηκα. Ξανάβαλα τη μύτη μου στο πιάτο μου, σαν δαρμένος σκύλος πού χώνει το μουσούδι στη γαβάθα του. Ασφαλώς το πιο συνετό εκ μέρους μου ήταν να φάω φρόνιμα φρόνιμα. Δεν επρόκειτο όμως να ξεφύγω από τέτοιο απροσδόκητο συναπάντημα. Ό άνθρωπος μασούσε ένα πιάτο μαύρες ελιές και έφτυνε τα κουκούτσια στο πιάτο μου. Προσπάθησα για μείνω απαθής, αλλά μετά δεν άντεξα:

—     Πάτερ, είπα, πετάτε τα κουκούτσια στο πιάτο με τη σούπα μου. Έχετε τρελαθεί τελείως;

Ό μοναχός πού ονομαζόταν Πορφύριος είχε, καταπώς έλεγαν, πολλά χαρίσματα, κυρίως όμως μπορούσε να δια-βάζει μέσα στην καρδιά. Με κοίταξε παρατεταμένα μες στα μάτια με μυστηριώδες ύφος, φωτεινό και συγχρόνως γεμάτο συμπάθεια, και μετά μου είπε αυτά τα απλά λόγια πού με συγκλόνισαν:

—     Και ποιος δεν είναι κωμικός; Μόνο οι άγιοι δεν είναι κωμικοί! 

 ALAIN  DUREL. Η ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΤΕΡΜΟΝ