Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου
Παρασκευή 31 Δεκεμβρίου 2021
Αναφέρει προσκυνητής για τό χρόνο.
Γαβριήλ μοναχός.Εὔχομαι προσέτι νά χαρίσει ὁ Θεός σέ ὅλους μας μετάνοια.
Άναρχε Τρισήλιε Βασιλεύ, ο καιρών και χρόνων, τας ελίξεις περισκοπών, ευλόγησον τον κύκλον, της νέας περιόδου, τας αγαθάς Σου δόσεις, πάσι δωρούμενος.
Φθάσαμε μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ στήν "μεθόριο" τῶν ἐτῶν!
ΠΑΤΕΡΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΠΑΠΑΔΌΠΟΥΛΟΣ. ΚΑΛΉ ΧΡΟΝΙΆ
ΕΊΠΕ ΓΈΡΩΝ:Η σκέψη μου πηγαίνει φέτος σε όλους εκείνους που αφήσαν μια κενή καρέκλα.
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΒΡΥΟΥΛΩΝ ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ
Ἰανουάριος,ἒχων ἡμέρας λα'ἡ ἡμέρα ἒχει ὣρας ι'καί ἡ νύξ ὣρας ιδ'
Καλή Πρωτοχρονιά με την προτροπή του αγίου Εφραίμ του Κατουνακιώτη:
ΔΙ’ ΥΔΑΤΟΣ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΠΡΕΒΕΖΗΣ
16. ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ ΕΠΤΑΗΜΕΡΟ (2-8 ΙΑΝ. 2022)
ΔΙ’ ΥΔΑΤΟΣ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ
π. Δημητρίου Μπόκου
Και εμείς βέβαια βαπτιζόμαστε για να γεννηθούμε ξανά σε μια νέα, αθάνατη ζωή, μια και η αμαρτία μας είχε οδηγήσει στον θάνατο. Γι’ αυτό και είναι για μας «αρχή ζωής το βάπτισμα» και «πρώτη ημερών», δηλαδή τα γενέθλιά μας (Μέγας Βασίλειος). Ο Χριστός όμως γιατί βαπτίζεται; Ήταν αναμάρτητος. Τί του χρειαζόταν το βάπτισμα;
Ο Χριστός βαπτίζεται όχι για να καθαρισθεί, αλλά για να καθάρει. Όχι για να αγιασθεί, αλλά για να αγιάσει. Να αγιάσει τον άνθρωπο και όλη την κτίση. «Ενίησι τον αγιασμόν τω ύδατι». Όντας ο ίδιος αυτοαγιασμός, η πηγή της αγιότητας, «ὁ πάσης επέκεινα καθαρότητος», εισέρχεται στον Ιορδάνη, για να εμβάλει στο ύδωρ (και συνεκδοχικά σε όλη τη δημιουργία του) τον αγιασμό.
«Ψυχών τούτο καθάρσιον γίνεται». Κάνει μια δραστική πνευματική ένεση, καθαρτική και ιαματική, για να εκδιώξει τη φθορά, την αρρώστια της αμαρτίας, απ’ την οποία έχει νοσήσει η πλάση ολόκληρη. Συνεχίζοντας την αγιαστική αυτή ενέργεια της Θείας Χάριτος, ρίχνουμε κάθε χρόνο, την ημέρα της Βαπτίσεως του Χριστού, τον Τίμιο Σταυρό στα ύδατα, για να αγιασθεί ο τετραπέρατος κόσμος, βορράς-νότος-ανατολή-δύση της οικουμένης.
Βαπτίζεται ο Χριστός για να εγκαινιάσει το δικό μας βάπτισμα. Στο εξής, όσοι είναι του Χριστού, θα βαπτίζονται. «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Βαπτίζεται πρώτος ο Χριστός, επειδή ποτέ δεν μας καλεί να κάνουμε κάτι που δεν έκανε Εκείνος. Ο Χριστός είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων. Ως Υιός του ανθρώπου, έδειξε στο πρόσωπό του τον αληθινό, τον τέλειο άνθρωπο. Έθεσε τον εαυτό του ως «υπογραμμόν», για να ακολουθήσουμε «τοις ίχνεσιν αυτού». Ομοιωνόμαστε με Εκείνον, μόνο όταν μιμούμαστε τις δικές του πράξεις.
Και όπως με τον Μυστικό Δείπνο έκανε απαρχή του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, έτσι και με τη Βάπτισή του έκανε απαρχή, εγκαινιασμό, καθιέρωση του δικού μας βαπτίσματος.
Καλό άγιο Δωδεκαήμερο! Καλή Χρονιά! Χρόνια πολλά!
ΘΕΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ (2-8 ΙΑΝ. 2022) (για τους εντοπίους)
1. Την Κυριακή, προ των Φώτων,2-1-2022, εορτή των αγίωνΣιλβέστρου Ρώμης και Σεραφείμ του Σάρωφ,ώρα 7.00-10.00 π.μ.
2. Την Τρίτη, 4-1-2022,εορτή του νέου αγίουΝικηφόρου του Λεπρού,ώρα 7.00-9.30 π. μ.
3. Την Τετάρτη, 5-1-2022,παραμονήτων Φώτων, Όρθρος-Μεγάλες Ώρες Θεοφανείων-Εσπερινός-Θεία Λειτουργία(Μεγ. Βασιλείου)και Μέγας Αγιασμός, ώρα 5.30-10.00 π. μ.
4. Την Πέμπτη, 6-1-2022,εορτήτων Θεοφανείων (Φώτων), Θεία Λειτουργία καιΜέγας Αγιασμός, ώρα 6.45-10.30 π. μ.Αγιασμός υδάτων στην παραλία, ώρα 11.00 π. μ.
5. Την Παρασκευή, 7-1-2022,Σύναξις του αγίουΙωάννου Προδρόμου,ώρα 7.00-9.30 π. μ.
6. Το Σάββατο, μετά τα Φώτα, 8-1-2022, εορτή του αγίουΓεωργίου του Χοζεβίτου,ώρα 7.00-9.30 π. μ.
7. Κάθε απόγευμα, ώρα 5.15-6.30 μ. μ., Εσπερινός-Μικρό Απόδειπνο-Χαιρετισμοί.
«Αντιύλη». Ι. Ν. Αγ. Βασιλείου, Πρέβεζα. Τηλ. 26820 23075/25861/6980 898 504
E-mail:antiyli.gr@gmail.com
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΓΙΑΣΜΟΥ
Ο Μέγας Αγιασμός τελείται μόνο κατά την εορτή των Φώτων (και την παραμονή. Επίσης κάθε φορά που γίνεται βάπτισμα). Τις δύο αυτές ημέρες η χρήση του για ραντισμό και μετάληψη είναι ελεύθερη. Ραντίζουμε τα πάντα, «πάσα η κτίσις αρδεύεται». Κατά τη ζώσα παράδοση της Εκκλησίας, πίνουμε τον Μεγάλο Αγιασμό συνήθως ανήμερα της εορτής των Φώτων, αφού πρώτα κοινωνήσουμε. Και μετά τον Αγιασμό τρώμε το αντίδωρο.
Από τη δύση του ηλίου της 6ης Ιαν. η χρήση του παύει. Επιστρέφουμε (πριν τη δύση του ηλίου) τον Αγιασμό που τυχόν μας έχει περισσέψει στον ναό, ή, καλύτερα, τον φυλάσσουμε για ευλογία στο σπίτι μας, τοποθετώντας τον συνήθως στα εικονίσματα, μέσα σε ασφαλώς κλεισμένο δοχείο ή φιαλίδιο. Στο εξής η χρήση του γίνεται όχι σε καθημερινή βάση (όπως του Μικρού Αγιασμού), αλλά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις (σε κίνδυνο μεγάλο, φυσική καταστροφή, ασθένεια, σε περίπτωση αποχής από τη Θεία Κοινωνία λόγω επιτιμίων κ.λ.π.). Όπου είναι δυνατόν, καλό είναι να γίνεται και αυτό με γνώμη του πνευματικού.
Επειδή πίνουμε τον Μεγάλο Αγιασμό συνήθως την ημέρα των Θεοφανείων, έχει συνδυασθεί η χρήση του με τη νηστεία της παραμονής (5 Ιαν.).
Οι ειδικοί λειτουργιολόγοι διατείνονται, ότι η νηστεία αυτή δεν έχει σχέση με τον Μεγάλο Αγιασμό, αλλά με την μεγάλη δεσποτική εορτή των Φώτων και τη Θεία Μετάληψη. Ίσως δεν έχουν άδικο σε αυτό, αλλά η πάνδημη συνείδηση του χριστιανικού πληρώματος έχει συνδέσει και τη χρήση του Μεγάλου Αγιασμού με τη νηστεία. Η άτυπη αυτή παράδοση (που θέλει διαφορά μεταξύ Μικρού και Μεγάλου Αγιασμού) έχει διατηρηθεί ζώσα μέχρι των ημερών μας και φρονούμε ότι δεν συντρέχει λόγος να αλλάξει,εφόσον η διατήρησή της δεν παραβλάπτει σε τίποτε την ευσέβεια του πιστού, αλλά αντιθέτως την ενισχύει.
Η σύνδεση της χρήσης του Μεγάλου Αγιασμού με μικρή νηστεία φαίνεται επίσης και στην περίπτωση των εν επιτιμίοις όντων. Παραλάβαμε διά ζώσης από τους προ ημών πατέρες,να επιτρέπουμε σε όσους για κάποιο λόγο έχουν επιτίμιο (κανόνα) από τον πνευματικό τους και κωλύονται να κοινωνήσουν, να πίνουν Μεγάλο Αγιασμό κάποιες φορές, αφού κάμουν μια μικρή νηστεία. Όπως χαρακτηριστικά παραδίδει η ζώσα παράδοση (που περιφρονείται συχνά από την ακαδημαϊκή θεολογία), ο Μέγας Αγιασμός εξισούται σε ευλογία και δύναμη με το ήμισυ της Θείας Κοινωνίας. Σεβόμαστε ιδιαιτέρως και την παράδοση αυτή και όλες τιςάλλες, που διαπνέουν στη συνείδηση των πιστών σεβασμό και ευλάβεια προς τα θεία και δεν έχουμε κανένα λόγο να τις καταργήσουμε. «Ευλαβείς γαρ έσεσθαι τους υιούς Ισραήλ, το ιερόν εδίδαξε λόγιον». Η ποικιλία των εθών ευνοείται, εφόσον δεν θίγεται ο κανόνας της πίστεως.
Πληθώρα παρομοίων περιπτώσεωνμας δίνει η άγραφη κατά τόπους και κατ’ έθος παράδοση. Π. χ. στην29η Αυγ. επεκτείνουν μερικοί την αυστηρή νηστεία (ξηροφαγία) και σε αποχή από καθετί κόκκινο (ντομάτα, καρπούζι, σταφύλι, βατόμουρο κ.λ.π.). Επίσης στα χωριά μας τηρούνταν από 1ης έως 8ης Σεπτ.το λεγόμενο «οχτωήμερο», νηστεία προς τιμήν της Παναγίας (8 Σεπτ.), κάτι αντίστοιχο προς τον δεκαπενταύγουστο. Κάποιοι άλλοι παύουν την ιχθυοφαγία στις 12 και όχι στις 17 Δεκ. κ. ο. κ.
Τί θα πούμε; Θα αποτρέψουμε εκείνους που θέλουν να τα τηρούν, επειδή κάποια τέτοια εκκλησιαστικά έθη δεν είναι γραμμένα ρητώς στο επίσημο νηστειολόγιο της Εκκλησίας; Όχι βέβαια! Δεν διαγράφουμε τους αγαπητούς μας λειτουργιολόγους, αλλά αφουγκραζόμαστε, όπου δει, και τον παλμό της ζώσας Εκκλησίας. Είναι απολύτως σεβαστή και η άγραφη παράδοση, αρκεί να μην παραβλάπτει τα της ευσεβείας δόγματα και την κατά Χριστόν ζωή. Η Εκκλησία παραλαμβάνει άλλα εκ της εγγράφου και άλλα εκ της αγράφου παραδόσεως, «άπερ αμφότερα την αυτήν ισχύν έχει προς την ευσέβειαν».
Άλλωστε και οι θεολόγοι για κάποια πράγματα μιλούν μόνο συμπερασματικά, γνώμη δίδουν απλώς, μια και ελλείπουν οι ρητές μαρτυρίες για όλα. Έχει τον λόγο της λοιπόν και η ακόμη διασωζόμενη άγραφη παράδοση. Δεν είναι πάντα σκουριά που πρέπει να φύγει.
ΑΓΑΠΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ, ΑΜΑΡΤΩΛΩΝ ΣΩΤΗΡΙΑ
Στο
Πεντηκοστάριο τη Παρασκευή της διακαινησίμου διαβάζουμε ότι ένας πλούσιος
άνθρωπος ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη με ευλάβεια, προκειμένου να υπάγει στην
Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στην Κωνσταντινούπολη να προσκυνήσει, ακούγοντας τα
εξαίσια θαύματα που επιτελούσε η παντοδύναμος Θεοτόκος με το ύδωρ εκείνο, από το οποίο είχε πόθο να
πιεί προς αγιασμό της ψυχής του.
Παίρνοντας
αρκετά χρήματα για τα έξοδα, και για να δώσει στον Ναό, μπήκε σ΄ ένα καράβι και
ταξιδεύοντας στην θάλασσα ασθένησε. Κατανοώντας ότι πεθαίνει είπε στον ναύκληρο
: «νομίζω ότι δεν ήμουν άξιος να προσκυνήσω τον Ναό της Υπεραγίας ούτε να πιώ
από εκείνο το ύδωρ το αγιότατον. και επειδή οι αμαρτίες μου με εμπόδισαν να πάω
ζωντανός, σε ορκίζω στον όνομα της Δεσποίνης Θεοτόκου, να μην με ρίψεις στην
θάλασσα, αλλά να με βάλεις σε ένα σεντούκι, να με πας σ΄ εκείνο τον άγιο Ναό,
να με ενταφιάσεις εκεί, και έτσι θα έχεις βοηθό την Θεοτόκο. Σου αφήνω για τον
κόπο σου 100 χρυσά άσπρα και τα υπόλοιπα χρήματά μου να τα δώσεις στον Ναό
εκείνο για μνημόσυνο της ψυχής μου. Λέγοντας αυτά ο ασθενής, όρκισε ο
καραβοκύρης τον ναύκληρο να κάνει το θέλημά του και κατόπιν παρέδωσε το πνεύμα
του από την ασθένειά του.
Ο ναύκληρος,
φύλαξε το λείψανό του, και τρεις ημέρες αργότερα όταν έφτασαν στην
Κωνσταντινούπολη, έβγαλε τον νεκρό από το καράβι και προσκάλεσε τους ιερείς να
τον ψάλλουν και να τον ενταφιάσουν στον ναό της Ζωοδόχου Πηγής. Καθώς έψαλλαν
οι ιερείς, ένας εφημέριος άνοιξε το σεντούκι διότι δεν μύριζε ο κοιμηθείς ως οι
άλλοι νεκροί. Έριξαν πάνω στο λείψανο πηλό σταυροειδώς κατά το σύνηθες και τότε
παίρνοντας ένας σύντροφος του καραβιού λίγο ύδωρ της Ζωοδόχου Πηγής, το έριξε
στο λείψανο λέγοντας : «Ω πτωχέ, πόθο είχες να πιείς από τούτο το ύδωρ και δεν
πρόφθασες, και τώρα αν και είσαι νεκρός αποδέξου του». Κι αμέσως – ω των
υπερφυών θαυμασίων σου ζωοπάροχε Δέσποινα – αναστήθηκε ο νεκρός και κάθισε
δοξάζοντας τον Κύριο και την Μακαρία Παρθένο.
Ευχαρίστησε
ικανώς την Υπεραγία Θεοτόκο και με ευγνωμοσύνη έμεινε ως τα τέλη της ζωής του
στον Ναό, υπηρετών με προθυμία, λαμβάνοντας το αγγελικό σχήμα. Έρχονταν από
διαφόρους τόπους και τον ρωτούσαν για τον Άδη, αλλ΄ αυτός όπως και ο Λάζαρος
δεν έλεγε τίποτα. Έζησε θεάρεστα και με θαυμαστό τρόπο ακόμη είκοσι έτη και
αναπαύθηκε εν Κυρίω.
ΠΗΓΗ : ΑΓΑΠΙΟΥ
ΜΟΝΑΧΟΥ, ΑΜΑΡΤΩΛΩΝ ΣΩΤΗΡΙΑ,
Κάποιοι έρχονται στο μοναστήρι για να μείνουν και άλλοι έρχονται για να σωθούν Συζήτηση με τη γερόντισσα Γεωργία (Σούκινα), καθηγουμένη της Ρωσικής γυναικείας Ιεράς Μονής Γκόρνενσκι, στους Αγίους Τόπους. Μέρος Β.
– Είπατε ότι
ήταν δύσκολο να απολυθείτε από τη δουλειά στο Αρχείο. Ωστόσο, φύγατε από κει;
– Από το Αρχείο
ήταν δύσκολο να φύγω, αλλά τελικά έφυγα. Όταν υπέβαλα την αίτηση για απόλυση
και τους ενημέρωσα ότι εγκαταλείπω το Λένινγκραντ, δεν ήθελαν να με αφήσουν, με
τίποτα. Η βασική αιτία ήταν η άρνηση της θείας μου. Είχε προλάβει να ενημερώσει
τη διεύθυνσή μου ότι σκοπεύω να πάω σε μοναστήρι και ζήτησε να μην εγκρίνουν
την απόλυσή μου. Χρειάστηκε, στη συνέχεια, να κάνω ακόμα και τη σαλή. Αλλά, ο
Κύριος τα τακτοποίησε όλα. Ο διευθυντής του Αρχείου είχε πάει κάπου για τρείς
μέρες εκτός έδρας και έμεινε ο αναπληρωτής του. Σε αυτό το διάστημα της
απουσίας του, θεωρώ ότι τελέστηκε το θαύμα. Ζήτησα από μια άλλη μου θεία, την
Ειρήνη, η οποία δεν ήταν αντίθετη με την απόφασή μου να πάω στο μοναστήρι, να
με βοηθήσει:
– Αγαπημένη μου
θεία Ειρήνη, βοήθησέ με. Πρέπει να έρθεις μαζί μου στο Αρχείο και να καταθέσεις
στη διεύθυνση και σε όλους τους εργαζόμενους ότι δε πάω σε μοναστήρι αλλά
πηγαίνω για να φροντίζω μια πολύ ηλικιωμένη και άρρωστη γιαγιά μου που είχε
ανάγκη από φροντίδα.
Ναι, αναγκάστηκα
να χρησιμοποιήσω και το ψέμα. Πήγαμε στο Αρχείο, και εκεί μαζεύτηκαν όλοι οι
εργαζόμενοι και άρχισαν να με ρωτάνε:
– Πού
ετοιμάζεσαι να πας, Βάλια; Σε μοναστήρι; Η θεία σου μας επισκέφτηκε και μας το
είπε.
Και εγώ έκανα τη
σαλή και τους λέω:
.
– Δεν ξέρω και
δεν καταλαβαίνω, τι σημαίνει η λέξη «μοναστήρι». Τι είναι αυτό, ίδρυμα ή
ινστιτούτο; Σχολείο ή εργοστάσιο; Πόσο πρέπει να σπουδάσει κανείς εκεί και για
ποιο επάγγελμα; Δεν καταλαβαίνω τι είναι «μοναστήρι». Πηγαίνω να βοηθήσω τη
γιαγιά μου, και η θεία μου δε μου επιτρέπει να πάω, επειδή με λυπάται.
Και τα έλεγα
αυτά πειστικά. Οπότε, όλοι πίστεψαν ότι εγκαταλείπω το Λένινγκραντ με σκοπό να
φροντίζω τη βαριά άρρωστη γιαγιά μου. Η θεία Ειρήνη, πολύ πειστική, επιβεβαίωσε
όλα τα λόγια μου. Υπέγραψε και την αίτησή μου για την απόλυση, επιβεβαιώνοντας
ότι δεν πάω σε μοναστήρι, αλλά πηγαίνω σε έναν πολύ βαριά άρρωστο άνθρωπο.
Έτσι πήρα το
χαρτί της απόλυσης από το Αρχείο. Βεβαίως, όταν είχα μπει, πλέον, στη Μονή
Πιούχτιτσκιϊ, στο Αρχείο έμαθαν που βρίσκομαι. Ωστόσο, ήταν αργά να αλλάξει
κάτι.
Έτσι με αξίωσε ο
Θεός ώστε, την άνοιξη του 1949, να πάω στην Ιερά Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου
Πιούχτιτσκιϊ. Δεν πήγα μόνη μου, αλλά με την ξαδέλφη μου τη Νίνα, η οποία έγινε
εκεί η μοναχή Αρσενία.
– Σε αυτό το
μοναστήρι πήγατε με την ευλογία και με τις προσευχές του Οσίου Σεραφείμ της
Βίριτσα, αλλά την Ιερά πόλη της Ιερουσαλήμ, ως τόπος της μετέπειτα διακονίας
σας, σας το είχε προφητεύσει ο ιερέας Νικόλαος Γκουριάνοβ…
– Αγαπούσα πολύ
τη Μονή Πιούχτιτσκιϊ. Το μέρος που βρίσκεται είχε επιλεγεί από την Ίδια την
Βασίλισσα των Ουρανών, και είχε κτιστεί με την ευλογία του Δικαίου Ιωάννη της
Κρονστάνδης. Η Μονή μας, ακόμα και στα σοβιετικά χρόνια, δεν έχει κλείσει ποτέ.
Στο μοναστήρι, βοηθούσα την ηγουμένη Βαρβάρα, ήμουν χωράρχης, ταμίας της Μονής.
Από τη δική μας
Μονη Πιούχτιτσκιϊ, ήδη τη δεκαετία του 1980 έστελναν αδελφές στην Ιερά Μονή
Γκόρνενσκιϊ, στα Ιεροσόλυμα. Οι πρώτες δέκα αδελφές πήγαν στους Αγίους Τόπους,
το 1983.
Μια φορά, στη Μονή
Πιούχτιτσκιϊ ήρθε ο παππούλης Νικόλαος Γκουριάνοβ, με τον οποίον είχα γνωριστεί
ήδη το 1955, στη Λιθουανία. Η ηγουμένη μας ευλόγησε να δείξουμε στον παππούλη
τα εργαστήριά μας. Πηγαίνω μπροστά και τα δείχνω στον αγαπητό φιλοξενούμενο. Η
μια από τις αδελφές ομολόγησε στον παππούλη ότι νιώθει πολύ ευτυχισμένη που θα
πάει στα Ιεροσόλυμα. Και αμέσως τον ρώτησε ποια θα είναι εκεί η ηγουμένη; Στη
Μονή Γκόρνενσκιϊ για πέντε χρόνια δεν είχαν ηγουμένη. Και αυτός έδειξε εμένα,
πίσω από την πλάτη μου, και είπε σιγανά ότι εκεί «ηγουμένη θα είναι η Γεωργία
από τη Μονή Πιούχτιτσκιϊ». Δεν το είχα δει ούτε το είχα ακούσει. Μου το
διηγήθηκαν πολύ αργότερα οι αδελφές.
Ο παππούλης,
πολύ πριν το 1991, μου προφήτευε την Ιερή πόλη των Ιεροσολύμων. Θυμάμαι που
πολλές φορές τραγουδούσε μπροστά μου «Ιερουσαλήμ, Ιερουσαλήμ…». Και ο ίδιος με
είχε ευλογήσει με ιδιαίτερο τρόπο για το σταυρό της ηγουμένης.
Κάποτε, το 1990,
πήγα να τον επισκεφτώ. Από το σπιτάκι του με προσκάλεσε να προσευχηθούμε στη
Μητέρα του Θεού στο Ναό. Προσκυνήσαμε την εικόνα της Παναγίας της «Οδηγήτριας»,
και μετά με πήρε από το χέρι και με πήγε, ντροπαλή, στο ιερό. Είχα εκπλαγεί που
με πήγαινε στο ιερό! Δεν υπήρχε ακολουθία. Εξάλλου, είμαι μοναχή και όχι
μοναχός… Έβγαλα, παρόλα αυτά, τα παπούτσια, μπήκα στο ιερό, άρχισα να κάνω το
σταυρό μου, και στην τρίτη μετάνοια, αυτός από πίσω, χωρίς να το δω, έβγαλε
πίσω από τη σόμπα έναν μεγάλο σταυρό και μου τον έβαλε στην πλάτη. Ένιωσα ότι
δεν μπορούσα να τον σηκώσω. Έτσι, στην μετάνοια, με μεταλλικό σταυρό στην πλάτη,
πάγωσα. Ύστερα, πήρε το σταυρό και με σήκωσε:
– Γεωργιούλα
μου, είναι ο σταυρός σου. Ο σταυρός των Ιεροσολύμων. Να τον κουβαλάς. Και ο
Κύριος θα σε βοηθήσει.
Μόνο αργότερα
κατάλαβα ότι εννούσε το σταυρό της ηγουμένης.
– Πότε και κάτω
από ποιες συνθήκες, σας είχε ανατεθεί η διακονία να είστε επεύθυνη αδελφή στη
Μονή της οδού Κάρποβκα, στην Αγία Πετρούπολη;
– Πριν πάω στα
Ιεροσόλυμα, ήμουν μοναχή στη Μονή Πιούχτιτσκιϊ. Κάποια φορά, με έστειλαν να
αναστηλώνουμε την Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη στην οδό Κάρποβκα της Αγίας
Πετρούπολης.
Αυτό έγινε ως
εξής. Το 1989, ο μακαριστός Αγιώτατος Πατριάρχης Αλέξιος, όταν ήταν τότε
Μητροπολίτης, μας κάλεσε με τη μητερούλα Βαρβάρα, στο διαμέρισμά του στη Μόσχα,
για γεύμα. Τότε, μας πρότεινε να στήσουμε μετόχι της Μονής Πιούχτιτσκιϊ στην
Αγία Πετρούπολη και μας έδωσε τα κλειδιά από το Ναό της οδού Κάρποβκα, ο οποίος
τώρα ανήκει στην Μονή του Αγίου Ιωάννη. Εκεί φυλάσσονται τα λείψανα του Δικαίου
Ιωάννη της Κρονστάνδης.
Η αδελφή Βαρβάρα
και εγώ αναχωρήσαμε αμέσως με το βραδινό τρένο από τη Μόσχα για την Αγία
Πετρούπολη. Βρήκαμε τον Ναό στην οδό Κάρποβκα, και μπαίνοντας μέσα, αντικρίσαμε
καταστροφή και εγκατάλειψη. Ήταν απλά ένας αχυρώνας. Δεν ξέραμε από πού να
ξεκινήσουμε για να το καθαρίσουμε. Μάθαμε από γείτονες ότι, για ένα διάστημα,
στο ναό γίνονταν μαθήματα πολιτικής προστασίας. Στη συνέχεια, για μεγάλο
χρονικό διάστημα, έμεινε παρατημένο. Μετά από δύο εβδομάδες, όμως, έπρεπε να
γίνει ο καθαγιασμός του Ναού!
Αμέσως,
δεκαπέντε αδελφές από τη Μονή Πιούχτιτσκιϊ ήρθαν για να βοηθήσουν στις εργασίες
αποκατάστασης. Βοηθούσαν όλοι οι συγγενείς μου, οι παλαιοί γνωστοί, όπως επίσης
και οι σπουδαστές της Ιερατικής Σχολής, τους οποίους εναλλάξ μας έστελνε ο
πρύτανης, ο πατήρ Βλαδίμηρος Σορόκιν.
Καθαρίσαμε τις
κολώνες, βγάλαμε κάμποσα φορτηγά με διάφορα σκουπίδια, πολλά παλαιά θρανία,
ακόμα και τηλεφωνικούς θαλάμους και εκατοντάδες μάσκες αερίων. Όταν καθαρίσαμε
το πάτωμα από τα σκουπίδια, βρεθήκαμε μπροστά σε τόσο όμορφα ψηφιδωτά που
εκπλαγήκαμε όλοι. Ανακαλύψαμε και ένα σπασμένο κρυστάλλινο πολυέλαιο, αλλά δεν
καταφέραμε να τον επισκευάσουμε. Σε αυτό το ψηφιδωτό πάτωμα δε χρειαζόταν να
βάλεις χαλιά. Τόσο καλά είχε διατηρηθεί. Όλοι δουλεύαμε μέρα και νύχτα,
γι΄αυτό, μέσα σε δύο βδομάδες προλάβαμε να ετοιμαστούμε για τον καθαγισμό του
Ναού. Το Ναό τον στολίσαμε, μέσα και έξω, με λουλούδια που μας έφεραν.
– Σε αυτό το Ναό
αργότερα βρήκατε και τον τάφο του Δικαίου Ιωάννη της Κρονστάνδης;
– Ο τάφος του
είχε βρεθεί στον κάτω Ναό. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, προσκυνούσαμε ένα
μέρος, που ήταν σημαδεμένο με ένα σταυρό. Νομίζαμε ότι εκεί είναι ο αγαπητός
μας παππούλης. Κάποια στιγμή καθαρίσαμε το πάτωμα, βγάλαμε τα παλαιά έπιπλα που
ήταν εκεί, βγάλαμε τα σανίδια και το πλαστικό δάπεδο. Ξαφνικά, εκεί εντοπίσαμε
ένα τμήμα του πατώματος που ήταν τσιμεντωμένο. Τότε, θυμηθήκαμε τη διήγηση μιας
ενορίτισσας που έλεγε ότι, στα σοβιετικά τα χρόνια, εδώ προσπαθούσαν να
παραβιάσουν τον τάφο του παππούλη Ιωάννη. Ωστόσο, ένας από αυτούς, τον οποίον
είχαν στείλει να το κάνει, λένε ότι τρελάθηκε, και ότι ο συνεργάτης του ξαφνικά
πέθανε. Μετά από αυτά, έδωσαν διαταγή να καλύψουν αυτόν τον τάφο με τσιμέντο.
Το μνήμα του αγαπητού μας παππούλη το βάλαμε σε αυτό το σημείο.
– Και πότε σας
έδωσαν εντολή να διακονείτε στους Αγίους Τόπους;
– Στα Ιεροσόλυμα
αναγκάστηκα να πάω στις 27 Μαρτίου του 1991, με εντολή του Αγιώτατου Πατριάρχη
Αλέξιου. Εκείνη τη χρονιά, τα Χριστούγεννα, με πήρε τηλέφωνο και με ρωτούσε για
το πώς πάμε με την επισκευή και τη συντήρηση στο Μετόχι μας, στη Μονή της οδού
Κάρποβκα. Του περιέγραψα με λεπτομέρεια ότι είχαμε επικευάσει τη σκεπή, ότι
είχαμε τοποθετήσει τους τρούλους και τους σταυρούς και ότι είχαμε αρχίσει να
αναστηλώνουμε τον πάνω Ναό. Τότε βιαζόμασταν να τελειώσουμε με τη συντήρηση στο
δωμάτιο του Αγίου Ιωάννη της Κρονστάνδης. Του είπα ότι θα τον υποδεχόμασταν με
χαρά, στη διάρκεια της επικείμενης Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Και ξαφνικά ακούω στο
τηλέφωνο:
– Σας ευχαριστώ,
μητέρα Γεωργία. Ωραία. Αλλά, τώρα πρέπει να εργαστείτε στους Αγίους Τόπους, στα
Ιεροσόλυμα. Εκεί πρέπει να αναστηλώσετε την Ιερά Μονή Γκόρνενσκιϊ. Η αποστολή
σας θα είναι το να υποδέχεστε τους προσκυνητές. Γι΄αυτό, θα πρέπει να τα
επισκευάσετε όλα και να αναστηλώσετε τη Μονή.
Εγώ αμέσως:
– Αγιώτατε, δε
θα μπορέσω. Δεν ταιριάζει στο χαρακτήρα μου.
Και αμέσως,
άρχισα να του προτείνω ως ενδεχόμενες υποψηφιότητες άλλες αδελφές.
– Μητερούλα
Γεωργία, σήμερα έχω μόνο μια υποψηφιότητα, τη δική σας. Θα είστε στη Μονή
Γκόρνενσκιϊ, για όσο μπορέσετε. Εκεί θα ετοιμάσετε την αντικαταστάτρια. Η
ενθρόνισή σας θα γίνει στον Ιερό Ναό Ελόχοβσκιϊ, στη Μόσχα, στις 24 Μαρτίου,
και μετά από τρείς μέρες θα πετάξουμε για τους Αγίους Τόπους.
Ως μοναχή, δεν
μπορούσα να αρνηθώ το διακόνημα το οποίο μου είχε αναθέσει ο Αγιώτατος
Πατριάρχης.
– Οπότε,
επαληθέυτηκε η προφητεία του πατέρα Νικολαόυ Γκουριάνοβ για τα Ιεροσόλυμα;
– Ναι, έτσι
είναι. Δεν ήξερα τίποτα ακόμα για αυτό το διακόνημα, που θα μου έδινε ο
Αγιώτατος, αλλά ο παππούλης Νικόλαος, αρκετούς μήνες πριν από αυτό, μου είχε
στείλει στη Μονή της οδού Κάρποβκα δύο φακέλους. Στον πρώτο έγραφε: «Προς την
ηγουμένη Γεωργία», και εκεί μέσα υπήρχε μόνο ένας μικρός παλαιός σταυρός.
Τίποτα άλλο, καμία σημείωση. Μετά από λίγο, πήρα έναν δεύτερο φάκελο. Εκεί ήταν
τρείς χιλιάδες ρούβλια. Αργότερα κατάλαβα ότι ήταν χρήματα για το δρόμο προς
τους Αγίους Τόπους. Ήταν το ακριβές ποσό που χρειαζόταν, τρείς χιλιάδες. Αφού
ήμουν τότε υπεύθυνη αδελφή στη Μονή, όχι η ηγουμένη. Σε αυτούς τους δύο
φακέλους, όμως, με το χέρι του ο παππούλης Νικόλαος δεν είχε γράψει «προς τη
μητερούλα Γεωργία», αλλά «προς την ηγουμένη Γεωργία», κάτι το οποίο μου είχε
προκαλέσει έκπληξη.
Να σας μιλήσω
για το πώς αποχαιρέτησα τον παππούλη Νικόλαο και πώς με παρηγόρησε.
Μερικές
εβδομάδες πριν από την αναχώρησή μου στους Αγίους Τόπους, με εντολή του
Αγιωτάτου Πατριάρχη, επισκέφτηκα την Ιερά Μονή των Σπηλαίων του Πσκοφ. Τότε, το
χειμώνα κατάφερα με θαυμαστό τρόπο να πάω στο νησί Ζάλιτ, όπου ζούσε ο
παππούλης Νικόλαος, για να τον αποχαιρητήσω. Εκείνες τις κρύες μέρες, στη λίμνη
είχε πάγο και με βάρκα δεν μπορούσε να πάει κανείς στο νησί. Ο πατήρ Βαρνάβας,
που εκτελούσε το διακόνημα του οικονόμου, όταν έμαθε για την επιθυμία μου,
ζήτησε την ευλογία να αποχωρήσει για λίγα λεπτά. Εκείνη την ώρα, όπως
αποδείχτηκε, τηλεφώνησε στο Τμήμα Αεροπορίας Στρατού. Επέστρεψε με χαρμόσυνη
είδηση: εμάς, που ήμασταν επτά άτομα, θα μας πήγαινε στο νησί Ζάλιτ στρατιωτικό
αεροπλάνο. Εκείνα τα χρόνια, η Μονή είχε πολύ καλές σχέσεις με τους
στρατιωτικούς. Η πτήση δεν κράτησε πολλή ώρα, και όταν προσγειωνόμασταν, βλέπω
από το παράθυρο ότι ο παππούλης στέκεται στην είσοδο της εκκλησίας και φιλόξενα
μας χαιρετάει με το χέρι. Στη συνάντηση μαζί του δάκρυσα. Άρχισα να του
διηγούμαι τα πάντα. Του λέω ότι στους Αγίους Τόπους πρέπει όχι μόνο να
αναστηλώνω τη Μονή, αλλά και να είμαι… «διπλωμάτης». Φοβάμαι, του λέω, ότι το
μυαλό μου δε φτάνει για αυτό το έργο. Και τον ακούω να μου απαντάει:
– Μη φοβάσαι,
Γεωργιούλα, θα σου φτάσουν και το μυαλό και η υγεία.
Εγώ στον
παππούλη έλεγα το ένα και ο αυτός μου έλεγε άλλο:
– Τι ευτυχισμένη
που είσαι, Γεωργιούλα, που πηγαίνεις στον Πανάγιο Τάφο και στον Άγιό σου, τον
Άγιο Γεώργιο! Εννοούσε τη Λύδδα, την πατρίδα του Αγίου Γεωργίου του
Τροπαιοφόρου.
Στη συνέχεια,
διηγούμαι στον παππούλη ότι ο Αγιώτατος μου υποσχέθηκε ότι θα παραμείνω στην
Αγία Γη μόνο για μερικά χρόνια, μέχρι να ετοιμάσω αντικαταστάτρια.
Και αυτός με
παρηγόρησε λέγοντας:
– Καλά θα ήταν,
Γεωργιούλα, στην Αγία Γη να μείνεις για πάντα. Εγώ θέλω εσύ εκεί … να πεθάνεις!
Έτσι με
παρηγόρησε. Στον αποχωρισμό, ζήτησα από τον παππούλη να προσεύχεται. Με τις
πρεσβείες του αγαπητού μας παππούλη Νικολάου Γκουριάνοβ, πάντα έπαιρνα βοήθεια.
Και στην δική μας Ιερά Μονή Γκόρνενσκιϊ κάπως τακτοποιούνταν τα πάντα, και
τότε, και τώρα.
– Πώς την είδατε
τη Μονή Γκόρνενσκιϊ, όταν φτάσατε στους Αγίους Τόπους και ποιες δουλειές σας
περίμεναν εκεί ως ηγουμένη;
– Όταν έφτασα
στην Ιερά Μονή Γκόρνενσκιϊ, εκεί για πέντε χρόνια δεν υπήρχε ηγουμένη. Η Μονή
δεν είχε επισκευαστεί, από την ίδρυσή της και μετά. Όλα τα σπιτάκια, όπου
ζούσαν οι αδελφές, ήταν παλαιά, και σε πολλά από αυτά δεν υπήρχαν τα
στοιχειώδη. Κάποια κτίσματα είχαν ερειπωθεί. Ούτε περίφραξη γύρω από το
μοναστήρι, ούτε ύδρευση, ούτε τηλέφωνα. Πολλά πράγματα δεν υπήρχαν. Για
παράδειγμα, δεν υπήρχαν καλά ξενοδοχεία για προσκυνητές.
Πρόλαβα,
βεβαίως, και τους ημιτελείς τοίχους του μεγαλοπρεπούς Ναού. Η ανέγερσή του είχε
αρχίσει ήδη το 1910. Είχε ανεγερθεί με χρήματα της αυτοκρατορικής οικογένειας
και απλών Ρώσων. Οι πρώτοι του κτίστες αποφάσισαν να τοποθετήσουν το Ναό σε
πολύ ψηλό σημείο, ώστε να φαίνεται από μακριά. Ήταν δύσκολο να φτάσεις εκεί.
Όλοι οι δρόμοι ήταν γεμάτοι βλάστηση. Δεν μπορούσες να περάσεις ούτε με όχημα
ούτε με τα πόδια. Μέσα στον Ναό, μάλιστα, είχαν φυτρώσει δέντρα. Στους τοίχους
είχαν ριζώσει διάφοροι θάμνοι. Όλο αυτό αναγκαστήκαμε τότε να ξεριζώσουμε.
Το 1997, μας
επισκέφτηκε ο Αγιώτατος Πατριάρχης Αλέξιος. Αυτός ευλόγησε τη συνέχιση της
ανέγερσης του Ναού. Τον Οκτώβριο του 2007, τελειώσαμε όλες τις οικοδομικές
εργασίες και αφιερώσαμε το Ναό προς τιμήν Πάντων των εν τη γη Ρωσίας
διαλαμψάντων Αγίων. Την πρώτη Θεία Λειτουργία σε αυτόν τον Ναό τέλεσε ο νυν
Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών κ.κ.Κύριλλος. Στην εορτή των εγκαινίων
του Ναού συμμετείχαν πάρα πολλοί επισκέπτες. Οι αδελφές μας τους υποδέχονταν όλους
με αγάπη.
– Πιθανόν,
κάποιοι από τους προσκυνητές και τους εργαζόμενους που έρχονται σε σας,
σκοπεύουν να μείνουν στη Μονή σας για πάντα. Τι τους απαντάτε στο κάλεσμα της
καρδιάς τους;
– Πρώτα από όλα,
τους λέω ότι χωρίς την ιδιαίτερη κλήση είναι πολύ δύσκολο να ζει κανείς στο
μοναστήρι. Πολλοί, όμως, το κάνουν αυτό. Κάποιοι έρχονται στο μοναστήρι για να
μείνουν και άλλοι για να σωθούν. Αυτά τα δύο είναι πολύ διαφορετικά πράγματα.
Αυτοί που έρχονται μόνο για να μείνουν, το κάνουν χωρίς εσωτερική κλήση. Σε
αυτή την περίπτωση, και το κελλί δεν τους αρέσει και το διακόνημα δεν μπορούν
να κάνουν. Σε όλα φέρνουν αντιρρήσεις. Ακόμα και η τράπεζα δεν είναι όπως
πρέπει. Έχουν και άλλους λόγους που δεν τους αρέσει το ένα ή το άλλο. Εκείνοι,
όμως, που έρχονται στο μοναστήρι με κλήση, δηλαδή για τον Κύριο και για τη
σωτηρία της ψυχής τους, αυτοί υπομένουν τα πάντα στο μοναστήρι. Είναι καλά
πάντα και παντού. Ανεξάρτητα από το πού τους στέλνεις και ποιο διακόνημα τους
αναθέτεις. Σε όποιο κελλί και να τους βάζεις και με όποιον να μένουν μαζί. Όταν
αναλαμβάνουν οποιοδήποτε διακόνημα, από το στόμα τους βγαίνει μόνο μια λέξη:
«Ευλογείτε!». Αυτό είναι. Ξέρουν το σκοπό της ζωής τους, ξέρουν για ποιο λόγο
ήρθαν, ξέρουν γιατί θέλουν να ζουν στο μοναστήρι.
– Στην αρχή της συζήτησής
μας, είπατε ότι για τρείς μήνες θα κάθεστε στο Ναό σε απλή καρέκλα και όχι στον
ηγουμενικό θρόνο, δίπλα στη θαυματουργή εικόνα του «Ευαγγελισμού της Υπεραγίας
Θεοτόκου». Δεξιά από αυτή την εικόνα βρίσκεται μια άλλη εικόνα, αυτή της
Παναγίας του Καζάν. Μπορείτε να μας μιλήσετε για την παράδοση που σχετίζεται με
αυτή την θαυματουργή εικόνα της Μονής;
– Ναι, αυτή τώρα
βρίσκεται σε ξύλινο πλαίσιο κοντά στο δεξιό χορό. Η ιστορία της εικόνας
σχετίζεται με ένα μεγάλο θαύμα που εγινε στη Μονή μας, το 1916. Οι αδελφές
εκείνη τη χρονιά, άρχισαν απροσδόκητα να αρρωσταίνουν. Είχε αρχίσει η επιδημία
της χολέρας. Αδελφές αρρώσταιναν και πέθαιναν η μια μετά την άλλη… Κάποια μέρα,
πέθαναν πολλές αδελφές μαζί. Έχουμε νεκροταφείο «της χολέρας», στο οποίο
αναπαύονται οι αδελφές που πέθαναν εξαιτίας αυτής της τρομερής ασθένειας.
Όλοι στη Μονή
άρχισαν να θρηνούν, να κλαίνε και να παρακαλάνε τη Μητέρα του Θεού να βοηθήσει.
Επειδή ο Ναός ήταν αφιερωμένος στην Παναγία του Καζάν, οι αδελφές άρχισαν να
διαβάζουν τους Χαιρετισμούς στην εικόνα της Παναγίας του Καζάν. Τους διάβασαν
μια φορά, δεύτερη, τρίτη φορά. Συνολικά, διάβασαν τους Χαιρετισμούς 12 φορές.
Και ξαφνικά, στη 12η φορά έγινε το θάυμα: η εικόνα που κρέμονταν στον τοίχο,
ξεκρεμάστηκε μόνη της και έκανε όλο το γύρο του Ναού. Οι αδελφές άκουσαν τη
φωνή που έλεγε ότι όλα τα δεινά θα σταματήσουν και ότι η Μονή θα προστατευτεί
από την επιδημία. Και μετά από αυτό, η τρομερή αυτή ασθένεια πράγματι
σταμάτησε.
Τώρα, στις ιερές
ακολουθίες, μετά την πρώτη ώρα, διαβάζουμε 12 φορές τους Χαιρετισμούς σε όλες
τις γιορτές αφιερωμένες στην εικόνα της Παναγίας του Καζάν. Αυτό γίνεται εις
ένδειξη ευχαριστίας στη Μητέρα του Θεού που απάλλαξε τις αδελφές της Μονής από
τη θανατηφόρα ασθένεια. Οι αδελφές κάνουν μεγάλο αγώνα προσευχής. Νιώθουν πάνω
τους τη χαρισματική βοήθεια και την παρουσία της Χάριτος του Θεού που βγαίνει
από αυτή την εικόνα. Και εμένα με βοηθάει να φέρω το σταυρό της Ηγουμένης.
– Πόσο βαρύς
είναι ο σταυρός της Ηγουμένης στους Αγίους Τόπους;
– Βεβαίως, είναι
πιο βαρύς εδώ, στην Αγία Γη, από όσο είναι, ας πούμε, στη Ρωσία, στην Ουκρανία
ή στη Λευκορωσία, όπου ο ηγούμενος ή η ηγουμένη είναι απόλυτα αφεντικά στα
μοναστήρια τους. Εδώ εμείς είμαστε υφιστάμενοι του Επικεφαλής της Ρωσικής
Ιεραποστολής στα Ιεροσόλυμα. Χωρίς την ευλογία του, δεν έχω δικαίωμα να κάνω
τίποτα: ούτε να πάω κάπου ούτε να δεχτώ κάποιον, εθελοντές, ακόμα και
προσκυνητές. Παίρνουμε εντολές από την Ιεραποστολή, τις οποίες πρέπει να
εκτελούμε. Και αυτό πρέπει να το δεχόμαστε και να εργαζόμαστε.
Με τη βοήθεια
του Θεού, φέρω τον Ιεροσολυμίτικο σταυρό μου. Εκτελώ και την εντολή του
μακαριστού Αγιωτάτου Πατριάρχη Αλέξιου: να δέχομαι με αγάπη τους προσκυνητές.
Δόξα τω Θεώ, τώρα είναι πολλοί, πάρα πολλοί οι προσκυνητές. Βεβαίως, στα δικά
μας παλαιά ξενοδοχεία, τα οποία παλαιότερα ήσαν γηροκομεία, δεν υπάρχουν
δωμάτια όπως αυτά της πόλης. Στην Ιερά Μονή Γκόρνενσκιϊ, παλαιότερα, δε
διανυκτέρευαν προσκυνητές. Ζούσαν μόνο αδελφές. Καμιά φορά αναγκαζόμαστε να
ακούμε και από τις αδελφές και από τους προσκυνητές διάφορα. Η Ηγουμένη πρέπει
να έχει ευθύνη για όλα όσα γίνονται στο μοναστήρι, για κάθε αδελφή, για τους
εθελοντές και για τους προσκυνητές. Ε, μερικές φορές συμβαίνει να αγχωθώ ή να
κουραστώ από το φόρτο που έχω. Ωστόσο, ο Κύριος και η Μητέρα του Θεού πάντα με
βοηθάνε. Δόξα τω Θεώ για όλα!
Με την Ηγουμένη
Γεωργία (Σούκινα)
συνομίλησε ο
Ανατόλιος Χολοντιούκ
Μετάφραση για
την πύλη gr.pravoslavie.ru: Αναστασία Νταβίντοβα
Pravoslavie.ru
12/30/2021