Αγία Φιλοθέη η Αθηναία | Ντοκιμαντέρ, Κυριακή 29.9.2019 8:00μμ

Αγία Φιλοθέη η Αθηναία | Ντοκιμαντέρ, Κυριακή 29.9.2019 8:00μμ

___

Νύχτες πρεμιέρας με την Αγία Φιλοθέη η Αθηναία – ντοκιμαντέρ στον κινηματογράφο Άστορ

Τον 16ο αιώνα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μια γυναίκα υψώνει το ανάστημά της στον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή. Ελευθερώνει άντρες και γυναίκες από τα σκλαβοπάζαρα, ιδρύει το πρώτο στην Ελλάδα και την Ευρώπη σχολείο γυναικών, χτίζει νοσοκομείο όπου νοσηλεύονται δωρεάν Έλληνες, Τούρκοι και Φράγκοι, προσφέρει καταφύγιο σε κακοποιημένες ή έγκυες γυναίκες, έκθετες σε λιθοβολισμό. Οι κατακτητές και το κατεστημένο θα τη φυλακίσουν, και θα βρει μαρτυρικό θάνατο το 1589. Μια επαναστάτρια πριν από την Επανάσταση του 1821, η Αγία Φιλοθέη των Αθηνών.

Το ντοκιμαντέρ «Φιλοθέη, η Αγία των Αθηνών» της Μαρίας Χατζημιχάλη-Παπαλιού θα συμμετάσχει στο 25^ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας. Πρόκειται για ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τη δράση της Αγίας Φιλοθέης, που συνδέεται με ένα ολόκληρο κεφάλαιο της ιστορίας της πόλης των Αθηνών. Παρά τη σπουδαιότητα του έργου της, η Αγία Φιλοθέη δεν είναι τόσο γνωστή στους Έλληνες, και η ταινία έρχεται να καλύψει αυτό το κενό.

Μετά την πρεμιέρα της στο 21^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η ταινία συνεχίζει την φεστιβαλική της πορεία με συμμετοχές σε διοργανώσεις τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, ενώ έλαβε το βραβείο “Special Mention for Documentary” στο London Greek Film Festival 2019.

Συναντηθήκαμε με την σκηνοθέτιδα του ντοκυμαντέρ, η οποία μιλώντας μας ζούσε στην εγρήγορση του ανθρώπου που δημιουργεί στην τέχνη και την χαίρεται.

Η συζήτηση έγινε σε μια ζεστή ατμόσφαιρα και απολαύσαμε την αφήγηση της καλλιτεχνικής πράξης από την βραβευμένη σκηνοθέτιδα και παραγωγό.

Η Μαρία Χατζημιχάλη-Παπαλιού έχει σκηνοθετήσει πολλά ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές σειρές, τα οποία έχουν αποσπάσει βραβεία στην Ελλάδα (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών κ.ά.) και στο εξωτερικό (Βραβείο Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου-FIPRESCI, Βραβείο Henry Ford κ.ά.). Έχουν επίσης προβληθεί σε διεθνή φεστιβάλ και μουσεία, έχουν μεταδοθεί από διεθνή τηλεοπτικά κανάλια και βρίσκονται σε περισσότερες από 500 βιβλιοθήκες πανεπιστημίων στην Αμερική και στην Ευρώπη. Είναι μέλος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO, ενώ διετέλεσε καλλιτεχνική διευθύντρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ με θέμα την Aναπηρία «EMOTION PICTURES» (2007-2011).

Πώς προχωρήσετε στη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τη δράση της Αγίας Φιλοθέης; 

Πάντα στις ταινίες μου με ελκύει η ιστορία. Διαβάζοντας για τη ζωή της Αγίας Φιλοθέης, με εντυπωσίασε η γενναιότητά της, η πίστη της και οι αγώνες της, αλλά και το ότι η δράση της αποτελεί για πολλούς μέχρι σήμερα ένα άγνωστο κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας. Ήταν η πρώτη γυναίκα που, εξήντα χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, τόλμησε να αντισταθεί στον ισχυρότερο Σουλτάνο, τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, στην σκληρότερη περίοδο της Τουρκοκρατίας, καθορίζοντας την πορεία της Αθήνας. Ήταν μια γυναίκα ανατρεπτική, μόνη της απέναντι σε όλους και όλα, που αγωνίστηκε να φέρει μια νέα πραγματικότητα.

Πόσος χρόνος χρειάστηκε για την ολοκλήρωση του ντοκυμαντέρ και τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε;

Η ταινία ολοκληρώθηκε μέσα σε ένα διάστημα σχεδόν 2 χρόνων. Δούλεψα με τον Δρ. Θεολογίας και συγγραφέα Γιώργο Τσούπρα εκτεταμένα στο κομμάτι της έρευνας και της αναζήτησης αρχειακού υλικού, παράλληλα με τα γυρίσματα. Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν ότι δυστυχώς δεν έχει διασωθεί σχεδόν κανένας από τους χώρους όπου είχε δημιουργήσει η Αγία Φιλοθέη, ούτε καν το μοναστήρι που είχε χτίσει στους πρόποδες της Ακρόπολης, τον Παρθενώνα της όπως η ίδια το ονόμαζε. Το μόνο που έχει διατηρηθεί είναι το πατρικό της σπίτι, το οποίο πρόσφατα ανακαινίστηκε και λειτουργεί ως μουσείο, και κάποια μετόχια. Κατά συνέπεια, σε πολλά σημεία έγινε χρήση ψηφιακών μεσών. Η ταινία ακολουθώντας το βίο της, συμπεριέλαβε γυρίσματα στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη και τη Βενετία. Επίσης στήθηκαν δραματοποιημένες σκηνές με τη συμμετοχή επαγγελματιών ηθοποιών, γυναικών από το Λύκειο των Ελληνίδων καθώς και ομάδας κατοίκων της Αταλάντης, όπου πραγματοποιήθηκε μέρος των γυρισμάτων στα αμπέλια του Κτήματος Χατζημιχάλη, που ήταν και χορηγός της ταινίας.

Τέσσερις αιώνες πριν μια γυναίκα αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των ανθρώπων και τα δικαιώματα των γυναικών. Ήταν μια επαναστάτρια της εποχής της;

Για μένα η Αγία Φιλοθέη ήταν η πρώτη επαναστάτρια. Οι προσωπικές, ηθικές και κοινωνικές της αξίες ξεπερνούν τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις της εποχής της. Πρώτη αυτή οραματίστηκε και πάλεψε για τη μόρφωση της γυναίκας, ιδρύοντας το πρώτο σχολείο γυναικών, κάτι που χρειάστηκε να περάσουν αιώνες στη Δύση μέχρι να πραγματωθεί. Τόλμησε να προσφέρει καταφύγιο σε γυναίκες κακοποιημένες ή έγκυες, έκθετες στον λιθοβολισμό, μέσα από τα υπόγεια αρχαία περάσματα της Αθήνας, φυγαδεύοντάς τες σε μετόχια της στα νησιά. Ελευθέρωσε άντρες και γυναίκες από τα σκλαβοπάζαρα, πληρώνοντας από την προσωπική της περιουσία, τους φυγάδεψε ή τους κράτησε ελεύθερους να ζήσουν από τη δική της γη, ανεξάρτητα από την θρησκεία και την εθνικότητά τους. Στην ελληνική κοινωνία του 16^ου αιώνα, έφερε μια κοινωνική ανατροπή απέναντι στην οθωμανική εξουσία, έχοντας σαν πρότυπό της τα κοινόβια της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας του 1^ου αιώνα.

Μέσα από τη ζωή της Αγίας, θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι το παρελθόν μοιάζει πολύ με το σήμερα;

Δυστυχώς ναι. Ακόμα και σήμερα καταπιέζονται άνθρωποι, υπάρχουν ακόμα τα ίδια προβλήματα για τα οποία πέντε αιώνες πριν πρωτοστάτησε: λιθοβολισμοί και κακοποίηση γυναικών, αγοραπωλησίες ανθρώπων σε σύγχρονα σκλαβοπάζαρα, δουλεία. Γι’ αυτό και ο αγώνας της Αγίας Φιλοθέης είναι επίκαιρος. Πώς θα αλλάξει η κοινωνία μας, αν ο κάθε ένας από μας μένει αμέτοχος; Οι μονάδες κάνουν το σύνολο. Η δράση της αποτελεί έμπνευση για το σήμερα στο να συνεχίζουμε αυτούς τους αγώνες. Για μένα είναι σημαντικό οι ταινίες να μην σταματούν στην μεγάλη οθόνη, αλλά να ξεκινούν έναν διάλογο με το κοινό και να αποτελούν απαρχή για δράση. Γι’ αυτό και η ταινία έχει την στήριξη της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την Unesco και του Κέντρου Unesco για τις Γυναίκες και την Ειρήνη στα Βαλκάνια.

Πιστεύετε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από έλλειψη συλλογικής μνήμης;

Με τρομάζει η ιστορία χωρίς μνήμη. Για μένα η συλλογική μνήμη είναι εξίσου πολύτιμη με την προσωπική. Μέσα από αυτήν, ίσως μπορούμε να εξηγήσουμε το ιστορικό μας παρόν, τον ίδιο μας τον εαυτό. Δεν είμαστε μόνοι. Υπάρχει το παρελθόν όσων αγωνίστηκαν για την ελευθερία, δηλαδή για το ωραίο και τον άνθρωπο.

Πώς αισθάνεστε για τη συμμετοχή σας στις Νύχτες Πρεμιέρας, και τι ακολουθεί;

Είναι μεγάλη χαρά για μένα να συμμετάσχει η ταινία μου στις Νύχτες Πρεμιέρας και να δοθεί η δυνατότητα και στο κοινό της Αθήνας να παρακολουθήσει την ταινία και να γνωρίσει τόσο αυτή τη γυναίκα όσο και ένα άγνωστο σε πολλούς κομμάτι της ιστορίας της πόλης μας. Το ντοκιμαντέρ συνεχίζει την φεστιβαλική του πορεία σε φεστιβάλ τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Τον Οκτώβριο θα συμμετάσχει στο New York Greek Film Festival, όπου αποτελεί μεγάλη τιμή για μένα να παρευρεθώ εκεί και να συνομιλήσω με το κοινό. Μαζί επίσης με την Unesco θα συνεργαστούμε για να οργανώσουμε διάφορες δράσεις.

Στην εποχή του αποχριστιανισμού του δυτικού κόσμου, κυριαρχεί η αποσύνδεση του πολιτισμού από τον χριστιανισμό. Στους καιρούς μας η τέχνη σπάνια έως καθόλου εμπνέεται από τον χριστιανισμό και αυτό είναι θανάσιμο για την μοίρα του πολιτισμού. Γι αυτό η προσπάθεια της αναγνώρισης της Αγίας Φιλοθέης ως ένα πρόσωπο που αγαπούσε τον Χριστό, αλλά και γι’ Αυτόν ήταν επαναστάτρια αποτελεί ένα καλοδεχούμενο νέο.

Το αθηναϊκό κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει την ταινία την Κυριακή, 29 Σεπτεμβρίου, στις 20:00, στον κινηματογράφο «ΑΣΤΟΡ» (Σταδίου 28, στοά Κοραή).

__________

Σοφία Χατζή