Την εικοστή πέμπτη του ίδιου μήνα η Μνήμη της Οσίας Μητέρας μας Ευφροσύνης, θυγατέρας του Παφνουτίου του Αιγυπτίου.Ανάμνηση του μεγάλου σεισμού και της αρπαγής του παιδιού στον αέρα.

Την εικοστή πέμπτη του ίδιου μήνα η Μνήμη της Οσίας Μητέρας μας Ευφροσύνης, θυγατέρας του Παφνουτίου του Αιγυπτίου

Το θηλυκό φύλο κρύβεις με ανδρικό φρόνημα, Ευφροσύνη,

και κρυφά βλέπεις τον Δεσπότη που βλέπει τα πάντα.

Στις είκοσι πέντε του μηνός η Ευφροσύνη υπέστη το τέλος της.

Ο Όσιος Παφνούτιος, ο πατέρας της Οσίας Ευφροσύνης, τελειώνει εν ειρήνη

Αφήνοντας ο Παφνούτιος το σαρκικό,

ζει με το Πνεύμα και αντικρίζει φως μέγα.

Αυτή η Αγία Ευφροσύνη έζησε στα χρόνια του Θεοδοσίου του Μικρού, το έτος 410. Αφήνοντας τις χαρές του κόσμου τούτου, τη ματαιότητα και τη δόξα της παρούσας ζωής, έφυγε κρυφά από το σπίτι του πατέρα της και μεταμόρφωσε τον εαυτό της. Φόρεσε ανδρικά ρούχα και, αντί για Ευφροσύνη, ονομάστηκε Σμάραγδος. Επειδή αγάπησε τον μοναχικό βίο, πήγε σε ένα ανδρικό μοναστήρι, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως βασιλικό ευνούχο. Έκοψε τα μαλλιά της και φρόντιζε με κάθε τρόπο να κρύβεται, ώστε να μη μάθει ο πατέρας της Παφνούτιος πού βρισκόταν. Αφού πέτυχε τον σκοπό της, αγωνιζόταν με κόπους πολλούς και με αδιάλειπτες προσευχές, μέχρι που κατέβαλε το λεπτό και γυναικείο της σώμα σε τέτοιο βαθμό, ώστε όλοι οι αδελφοί του μοναστηριού έμεναν έκπληκτοι και θαύμαζαν την υπερβολική της κακοπάθεια.

Και πραγματικά ήταν κάτι παράδοξο, που ο λόγος δεν μπορεί να περιγράψει: να ζει μια όμορφη γυναίκα ανάμεσα σε άνδρες μοναχούς, καταφέρνοντας να κρύψει την ταυτότητά της, τόσο από τον πατέρα της, που την αναζητούσε επίμονα σε βουνά και λαγκάδια, παντού, τρέχοντας εδώ κι εκεί με στεναγμούς για τον μακρύ χωρισμό της, όσο και από τους μοναχούς με τους οποίους συγκατοικούσε. Και μάλιστα κατόρθωσε να λάμψει ανάμεσα στους άνδρες με τις αρετές της, όπως το πολύτιμο σμαράγδι αστράφτει ανάμεσα στους άλλους λίθους.

Πραγματικά, σαν σμαράγδι φάνηκε αυτή η μακαρία Ευφροσύνη, αφού έμεινε αγνώριστη όχι για έναν ή δύο ή τρεις χρόνους, αλλά για τριάντα οκτώ ολόκληρα χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής της. Μόνο τότε αποκάλυψε ότι ήταν γυναίκα και όχι άνδρας. Όταν ο πατέρας της Παφνούτιος επισκέφθηκε το μοναστήρι, την ώρα που η Οσία επρόκειτο να πεθάνει, εκείνη τον είδε και του είπε μόνο αυτήν την τελευταία της λέξη: «Ω πάτερ». Και αμέσως παρέδωσε το πνεύμα της στα χέρια του Θεού, χαρούμενη για τα αγαθά που επρόκειτο να απολαύσει ως καρπό των αγώνων και των κόπων της.

Ο πατέρας της, ακούγοντας αυτή τη λέξη, έμεινε κατάπληκτος. Από την υπερβολική χαρά που ένιωσε, επειδή αξιώθηκε να δει την κόρη του, έπεσε στη γη σαν νεκρός. Γιατί τι άλλο θα μπορούσε να πάθει εκείνη την ώρα, όταν άκουσε τέτοια χαροποιό λέξη και αξιώθηκε να δει την κόρη του που για τριάντα οκτώ χρόνια αναζητούσε και ποθούσε;

Αφού λοιπόν αξιώθηκε να δει το πολυπόθητο παιδί του, εγκατέλειψε πατρίδα και κόσμο και τα κοσμικά πράγματα. Με ζήλο και πόθο για τον ασκητικό αγώνα της κόρης του, έγινε κι εκείνος μοναχός. Έτσι φάνηκε διάδοχος και κληρονόμος τόσο του τόπου όσο και του τρόπου, δηλαδή του μοναστηριού και των αρετών της κόρης του. Και σαν πατέρας τέτοιου ευλογημένου παιδιού, χαρούμενος και ευφραινόμενος, αναχώρησε προς τον Κύριο.

(Δες τον αναλυτικό βίο της στον Παράδεισο¹.)

Σημείωση

¹ Σημείωσε ότι το Συναξάρι της Οσίας Ευφροσύνης συνετέθη σε ιαμβικούς στίχους, από τους οποίους και μεταφράστηκε. Αλλά και ο Μεταφραστής έγραψε τον βίο της σε πεζό λόγο, που αρχίζει με τα λόγια: «Άρτι τα Ρωμαίων σκήπτρα». (Σώζεται στη Μεγίστη Λαύρα, στη Μονή Ιβήρων και σε άλλες.)

Ανάμνηση του μεγάλου σεισμού και της αρπαγής του παιδιού στον αέρα

Σηκώθηκε στον ουρανό ένα παιδί, ψάλλοντας τον τρισύμνητο ύμνο,

κι όπως ψάλλουν οι νοερές δυνάμεις, το ανήγγειλε κάτω στους ανθρώπους.

Τον καιρό του Θεοδοσίου του Μικρού, το έτος 410, ο πανάγαθος Θεός θέλησε – με τις κρίσεις που μόνο Εκείνος γνωρίζει – να πληροφορήσει τους ανθρώπους για δύο πράγματα:

πρώτον, για την κοινή και έσχατη ανάσταση όλων, και δεύτερον, για το πώς πρέπει να υμνούν σωστά τον Θεό.

Για τον λόγο αυτόν παραχώρησε να γίνει ένας φοβερός σεισμός. Έτσι, από τον φόβο του σεισμού, όλος ο λαός της Κωνσταντινούπολης μαζί με τον βασιλιά, τον αγιότατο Πατριάρχη Πρόκλο και όλον τον κλήρο, είχαν συγκεντρωθεί όλοι μαζί έξω στον κάμπο και έκαναν λιτανείες.

Εκείνη την εποχή όμως άρχιζε η αίρεση των Θεοπασχιτών – από επιρροή του διαβόλου – οι οποίοι πρόσθεταν στον Τρισάγιο Ύμνο τη φράση: «ο Σταυρωθείς δι’ ημάς». Για τον λόγο αυτό, ξαφνικά, αρπάχτηκε μπροστά στα μάτια όλων ένα παιδί και υψώθηκε στον αέρα.

Όλοι βλέποντας αυτό το παράδοξο γεγονός, με φόβο και έκπληξη φώναζαν για πολλές ώρες: «Κύριε, ελέησον». Και ιδού, το παιδί κατέβηκε ξανά μέσα από ένα σύννεφο. Με δυνατή φωνή αποκάλυψε σε όλους ότι οι χοροί των Αγγέλων αναφέρουν στον Θεό τον Τρισάγιο Ύμνο χωρίς την προσθήκη «ο Σταυρωθείς», λέγοντας:

«Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς».

Το παιδί, αμέσως μετά τα λόγια αυτά, παρέδωσε την ψυχή του στα χέρια του Θεού· και ο σεισμός ευθύς σταμάτησε.

Σημείωση

Ο τόπος όπου υψώθηκε το παιδί στον αέρα, όπως λέει ο Νικηφόρος, ονομάστηκε «Ύψωμα Θείον». Σήμερα ονομάζεται Ψωμαθειά. Για τον Ύμνο αυτόν μπορεί κανείς να δει περισσότερα στην ερμηνεία του 81ου κανόνα της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου στο «Πηδάλιον», δηλαδή στο νεοεκδοθέν Κανονικό. Ο Θεοφάνης γράφει στο «Χρονικόν» του ότι η ευσεβέστατη βασίλισσα Πουλχερία, μαζί με τον αδελφό της Θεοδόσιο τον Μικρό, διέταξαν με έδικτο – δηλαδή με βασιλικό έγγραφο και ορισμό – να ψάλλεται ο Τρισάγιος Ύμνος σε όλες τις Εκκλησίες του Θεού.

(Πηγή: Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Τόμος Α΄, Εκδόσεις Δόμος, 2005)