Χοντροί, αγύμναστοι και καπνιστές: Μήπως οι καρδιολόγοι πρέπει πρώτα να κάνουν καλά τον εαυτό τους;

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σ. ΓΚΟΥΜΑΣ, 'Αν. Διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής. Ευρωκλινική Αθηνών.

Όλοι γνωρίζουν πόση σημασία έχει ό έλεγχος των γνωστών παραγόντων κινδύνου, όπως είναι το κάπνισμα, ή αρτηριακή υπέρταση, ή ύπερλιπιδαιμία, ό σακχαρώδης διαβήτης, ή παχυσαρκία, ή κακή διατροφή και ή έλλειψη φυσικής δραστηριότητας για την πρόληψη των παθήσεων του καρδιαγγειακού συστήματος. Περισσότερο από όλους όμως και χωρίς καμία αμφιβολία το γνωρίζουν οι ιατροί και ακόμα περισσότερο οι καρδιολόγοι: το διδάσκονται στο Πανεπιστήμιο, το διαβάζουν στα ιατρικά βιβλία και τα ιατρικά περιοδικά, το ακούν στα ιατρικά συνέδρια. Αυτό πού είναι όμως εξαιρετικά λυπηρό, είναι ότι αρκετοί από αυτούς δίνουν μικρή σημασία στις γνώσεις τους και μέσα από έναν εντελώς ανθυγιεινό τρόπο διαβίωσης συγκεντρώνουν πάνω τους σημαντικό αριθμό χαρακτηριστικών υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου.

Τί είναι όμως αυτό πού πρέπει πρώτα από όλα να κάνει ένας καρδιολόγος, προκειμένου να είναι σε θέση να επηρεάζει περισσότερο τους ασθενείς του; Μήπως να κοιτάζεται συχνότερα στον καθρέπτη; Κακά τα ψέματα, οι περισσότεροι καρδιολόγοι ζουν, τρέφονται και συμπεριφέρονται έτσι ώστε πολύ δύσκολα επηρεάζουν τούς ασθενείς τους στο να τούς πείσουν να υιοθετήσουν πρότυπα ζωής πού θα βελτιώσουν την υγεία τους. Όταν μελετήθηκαν οι παράγοντες εκείνοι πού καθορίζουν το περιεχόμενο των συμβουλών πού δίνει ένας ιατρός στους ασθενείς του, διαπιστώθηκε ότι τις καλύτερες συμβουλές έδιναν εκείνοι οι ιατροί πού ακολουθούσαν πιο υγιεινούς τρόπους διαβίωσης. Έτσι, αυτοί πού γυμναζόντουσαν ήταν πολύ πιθανότερο να ενθαρρύνουν τούς ασθενείς τους να γυμνάζονται, ενώ αυτοί πού δεν κάπνιζαν προσπαθούσαν να πείσουν τούς ασθενείς τους να διακόψουν το κάπνισμα με μεγαλύτερη θέρμη. Είναι φανερό δηλαδή ότι αυτό πού είμαστε καθορίζει τόσο αυτό πού συμβουλεύουμε όσο και την αποτελεσματικότητα της συμβουλής. Στη μελέτηPHYSICIANS HEALTH STUDYτο 38% από 85.000 άνδρες Ιατρούς ήσαν υπέρβαροι και 6% παχύσαρκοι. Στη γυναικεία μελέτη NURSE`S HEALTH STUDY, το 23% των νοσηλευτριών ήσαν υπέρβαρες και το 5% παχύσαρκες. Σε μία σουηδική μελέτη μόνο το 57% των ιατρών γυμναζόντουσαν συχνότερα από 3 φορές το μήνα. 

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι και ή λανθασμένη αντίληψη πού έχουν οι ίδιοι οι καρδιολόγοι για τον εαυτό τους. Σε μία μελέτη με παιδίατρους το 40% ήσαν υπέρβαροι, όμως από αυτούς πάνω από 50% πίστευαν ότι έχουν φυσιολογικό βάρος! Όταν μελετήθηκαν 3.200 Καναδοί ιατροί, το 91% υποστήριξαν ότι έχουν εξαιρετική υγεία όμως το 37% ήσαν υπέρβαροι και το 8% παχύσαρκοι. Τα παραπάνω στοιχεία αποκτούν ιδιαίτερη αξία από τη στιγμή πού θα λάβουμε ύπ' όψιν μας το έξης; συχνά οι ιατροί ισχυρίζονται ότι ό λόγος πού δεν συμβουλεύουν τούς ασθενείς τους να γυμνάζονται είναι ή έλλειψη κινήτρων και θέλησης από την πλευρά του εξεταζομένου, όμως στοιχεία από μελέτες δείχνουν ότι οι εξεταζόμενοι είναι πολύ περισσότερο επιδεκτικοί συμβουλών όταν ό ιατρός τους έχει φυσιολογικό βάρος και περιγράφει με υπερηφάνεια τις δικές του υγιεινές συνήθειες: το αν γυμνάζεται ή όχι ό ιατρός ίσως λίγο ενδιαφέρει τον ασθενή, όμως ό ενθουσιασμός με τον οποίο μεταφέρονται τα μηνύματα για τα οφέλη της γυμναστικής κάνει τα μηνύματα αυτά ιδιαίτερα ισχυρά και αποτελεσματικά.

Ένας άλλος παράγοντας πού καθορίζει την αποτελεσματικότητα των ύγιεινοδιαιτητικων παρεμβάσεων στους ασθενείς, είναι και τα μηνύματα πού στέλνονται από τα διάφορα νοσοκομεία. Έτσι, συχνά οι ασθενείς γίνονται αποδέκτες αντικρουόμενων μηνυμάτων, όχι μόνο από τούς ιατρούς τους αλλά και από νοσοκομεία, τα όποια, μέσα στις κτιριακές τους εγκαταστάσεις φιλοξενούν ταχυφαγεία και καντίνες πού εμπορεύονται ανθυγιεινές τροφές, αυτόματα μηχανήματα πού προσφέρουν αναψυκτικά ή πατατάκια και ακόμα χειρότερα ταμπέλες, οι όποιες από τη μία κατεύθυνση παραπέμπουν στην καρδιολογική κλινική και από την άλλη σε γνωστές αλυσίδες ταχυφαγείων. Σε μια μελέτη πού έγινε σε αμερικάνικα νοσοκομεία διαπιστώθηκε ότι το 89% φιλοξενούσε στα κτήρια τους κάποιο ταχυφαγείο και το κίνητρο βέβαια σε όλους να υπενθυμίζεται το αίσθημα ευεξίας  μπορούν να προσφέρουν αυτά τα διαλείμματα στους ασκούμενους. Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον το πρόγραμμα «περπατήστε με έναν ιατρό» πού οργάνωσε ό καρδιολόγος DAVID SABGIR στο Οχάιο.

 Ενθάρρυνε τούς ασθενείς του να ασκούνται τακτικά με περπάτημα και κάθε Σάββατο στις 8.30, μαζί με άλλους ιατρούς, έπαιρνε και αυτός μέρος σε οργανωμένους περιπάτους, προσφέροντας ταυτόχρονα μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης και συμβουλές για υγιεινή διατροφή και ιατρικά θέματα. Το πρόγραμμα αυτό είχε σημαντική επιτυχία και μεγάλη συμμετοχή.

Το κάπνισμα είναι άλλη μια καταστροφική συνήθεια και εξάρτηση πού συναντάται σε μεγάλο αριθμό ιατρών. Στην Ελλάδα έχουμε το προνόμιο, μαζί με την Τουρκία, να διαθέτουμε τα υψηλότερα ποσοστά ιατρών-καπνιστών. Όμως. Οι ιατροί αυτοί φαίνεται να ξεχνούν πόσο σημαντικό είναι να είναι πειστικοί όταν συμβουλεύουν τούς ασθενείς τους. 

Ό Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το περιγράφει με σαφήνεια: «Ή παροχή συμβουλής και θεραπείας από τούς γιατρούς μπορεί να αποτελεί μείζονα παράγοντα στο κατά πόσον ένα πρόσωπο προσπαθεί και επιτυγχάνει να διακόψει το κάπνισμα. Οι εργαζόμενοι στην υγεία λειτουργούν ως υποδείγματα και ως εκπαιδευτές για τούς ασθενείς τους, συνεπώς θα πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα απέχοντας από το κάπνισμα». Δεν είναι καθόλου σύμπτωση ότι. όταν σε μία μικρή χώρα της Νοτίου Αμερικής, την Ουρουγουάη, εκλέχτηκε ως πρόεδρος ένας ιατρός, κατέστη δυνατή ή εφαρμογή μιας από τις ισχυρότερες πολιτικές έλεγχου του καπνίσματος: Ό ιατρός TABARE VAQUEZ οικολόγος, ανέλαβε την προεδρία το 2005 και μετέτρεψε ένα έθνος μόλις 3.5 εκατομμυρίων ανθρώπων σε ένα εξαιρετικό παράδειγμα για τον περιορισμό της κατανάλωσης τσιγάρων. 

Απαγόρεψε το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους, αύξησε τη φορολογία και άρα την τιμή των τσιγάρων, απαγόρεψε τη διαφήμιση, τις χορηγίες και γενικά οποιαδήποτε μορφή προώθησης των προϊόντων καπνού από τις εταιρείες, περιόρισε τη χρήση παραπλανητικών λέξεων στα πακέτα των τσιγάρων και, τέλος, έκανε ευρέως διαθέσιμα τα προγράμματα και τα προϊόντα διακοπής του καπνίσματος. Και, βέβαια, ήταν απόλυτα αναμενόμενη και ή αντεπίθεση της βιομηχανίας καπνού με την PHILLIP MORRIS να κάνει αγωγή στην κυβέρνηση, όχι τόσο γιατί ή Ουρουγουάη είναι μία σημαντική αγορά γι` αυτούς, όσο για να αποτρέψει τη διάδοση αντίστοιχης πολιτικής και σε άλλες χώρες. 

Ό επόμενος στη σειρά για να αντιμετωπίσει την οργή και πιθανόν μια αναμενόμενη αγωγή της βιομηχανίας καπνού είναι ή κυβέρνηση της Αυστραλίας, ή οποία σύντομα θα ψηφίσει νόμο ό όποιος θα αναγκάζει την πώληση των τσιγάρων σε λευκά πακέτα. Μέσα σε όλα αυτά, είναι φανερό πόσο σημαντικός είναι ό ρόλος των επαγγελματιών της υγείας στη μάχη εναντίον της τακτικής της βιομηχανίας καπνού, πού δε θα σταματήσει ποτέ να πολεμά αυτούς πού προωθούν αλλαγές και δε θα σταματήσει ποτέ να προσπαθεί να επεκτείνει την αγορά του καπνού με οποιοδήποτε θεμιτό ή αθέμιτο μέσο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.. ΣΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ. ΤΕΥΧΟΣ 231. ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ.