Είναι δυνατόν ή χρήση ταπεινών λόγων, ή ταπεινολογία, όπως την ονομάζουμε, να βλάπτει την ψυχή;

ΥΠ.: Είναι δυνατόν ή χρήση ταπεινών λόγων, ή ταπεινολογία, όπως την ονομάζουμε, να βλάπτει την ψυχή; Είναι, νομίζω, πολύ ταιριαστή στον μοναχό. Αλλά και οι κοσμικοί, ακούγοντας την ταπεινολογία του μοναχού, ωφελούνται και έρχονται σε κατάνυξη.

ΓΕΡ.: Ό Κύριος είπε: «Τί ωφελείται ό άνθρωπος, αν κερδίσει ολόκληρο τον κόσμο, χάσει όμως την ψυχή του;». Το κακό ποτέ δεν μπορεί να γίνει αιτία καλού. Ή υποκρισία και ή άνθρωπαρέσκεια ποτέ δεν μπορούν να γίνουν αιτίες ωφέλειας. Ίσως να αρέσουν στον κόσμο' πάντοτε του άρεσαν. Ίσως να προκαλέσουν τον έπαινο του κόσμου- πάντοτε τον προκαλούσαν. Ίσως να ελκύσουν την αγάπη και την εμπιστοσύνη του κόσμου πάντοτε τις έλκυαν. Ό κόσμος αγαπά το δικό του και επαινεί εκείνους πού μιλούν με το πνεύμα του. Ή ταπεινολογία, και μόνο για το ότι ενθαρρύνεται από τον κόσμο, είναι κατακριτέα.

Ό Κύριος έδωσε εντολή να εργαζόμαστε τις αρετές κρυφά. Ή ταπεινολογία, όμως, είναι επιδεικτική φανέρωση της «ταπεινοφροσύνης» μας στους ανθρώπους. Είναι προσποίηση, είναι εξαπάτηση πρώτα του εαυτού μας και μετά των άλλων. Γιατί ή απόκρυψη των αρετών αποτελεί μία από τις ιδιότητες της ταπεινοφροσύνης με την ταπεινολογία και την ταπεινοσχημία, όμως, αυτή ή απόκρυψη καταργείται. «Όταν βρίσκεσαι μαζί με άλλους αδελφούς», λέει ό όσιος Ιωάννης ό Σιναΐτης, «μη βιάζεσαι να φανείς σε κανένα πράγμα καλύτερος απ' αυτούς. Γιατί έτσι κάνεις δύο κακά: Εκείνους τούς προσβάλλεις με τον ψεύτικο κι επιφανειακό ζήλο σου, και στον εαυτό σου προξενείς οπωσδήποτε υψηλοφροσύνη.

 Να εργάζεσαι με ζήλο στο εσωτερικό της ψυχής σου, χωρίς να το δείχνεις καθόλου εξωτερικά, ούτε με το ύφος σου ούτε με τα λόγια σου ούτε με τις ενέργειες σου». Όσο ωφέλιμο είναι το να κατηγορείς και να κατακρίνεις τον εαυτό σου για την αμαρτωλότητα του μπροστά στον Θεό αλλά κρυφά από τούς ανθρώπους, στον μυστικό θάλαμο της ψυχής σου, τόσο επιζήμιο είναι να το κάνεις αυτό μπροστά στους ανθρώπους. Διαφορετικά, θα σχηματίσεις μέσα σου την εντύπωση ότι είσαι ταπεινός, εντύπωση πού θα μεταδώσεις έπειτα και στους τυφλωμένους κοσμικούς.

Κάποιος μοναχός μου είπε ότι στο ξεκίνημα του προσπαθούσε να ασκηθεί στην ταπεινολογία, θεωρώντας την από άγνοια πολύ σημαντική. Μια φορά, όμως, ή ταπεινολογία του είχε τόση επιτυχία, πού οι ακροατές, αντί να θεωρήσουν τα λόγια του ψεύτικα και τον ίδιο ταπεινό —αυτός είναι πάντοτε ό σκοπός της ταπεινολογίας—, συμφώνησαν μαζί του, θεωρώντας ότι έλεγε την αλήθεια και τότε εκείνος πικράθηκε, φτάνοντας ως την αγανάκτηση.

Μπροστά στους ανθρώπους πρέπει να φερόμαστε με προσοχή και ευγένεια, αλλά στους επαίνους ας απαντούμε απλώς με σιωπή. Με τον ίδιο τρόπο ας αντιμετωπίζουμε και τις κατηγορίες τους, έκτος μόνο από τις περιπτώσεις εκείνες πού οι κατήγοροι μας μάς παρακαλούν να τούς συγχωρήσουμε, οπότε πρέπει με μια μετρημένη εξήγηση να τούς καθησυχάσουμε.

Όσοι προοδεύουν στη μοναχική ζωή, αποκτούν ιδιαίτερη ελευθερία και απλότητα καρδιάς, αρετές τις όποιες αποκαλύπτουν φυσικά και ανεπιτήδευτα κατά την επικοινωνία τους με τούς άλλους. Αυτοί οι μοναχοί, όμως, δεν αρέσουν στον κόσμο, πού τούς περνά για κοινούς ανθρώπους, τούς προσπερνά με καταφρόνηση και τούς θεωρεί τιποτένιους, όπως πολύ σωστά παρατηρεί ό όσιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος. Ό κόσμος ζητάει το ψέμα και σ' αυτό βλέπει την ειλικρίνεια! Την ειλικρίνεια δεν τη χρειάζεται, γιατί σ' αυτή συναντά τον έλεγχο, πού τον μισεί.

Όταν βρισκόμασταν κάποτε σε μια μεγάλη πόλη, ήρθε εκεί για υποθέσεις της μονής του ένας γέροντας πολύ προχωρημένος στην πνευματική ζωή με τον αρχάριο υποτακτικό του.

Μερικοί ευσεβείς κοσμικοί θέλησαν να γνωρίσουν τον γέροντα δεν τούς άρεσε. Απεναντίας, τούς άρεσε πολύ ό υποτακτικός του, ό όποιος, μπαίνοντας στα ονομαστά πλουσιόσπιτα, έμενε κατάπληκτος από την υλική μεγαλοπρέπεια κι έβαζε βαθιές μετάνοιες σε όλους. "Πόσο ταπεινός είναι!", έλεγαν μεταξύ τους οι κοσμικοί, Ικανοποιημένοι από τις μετάνοιες του. Ό γέροντας, από το άλλο μέρος, προκάλεσε τη δυσαρέσκεια τους, όπως είπα. Κι ας περνούσε τη ζωή του με πένθος για τις αμαρτίες του. Κι ας θεωρούσε ότι μέγιστη ευτυχία του άνθρωπου είναι ή συνειδητοποίηση της άμαρτωλότητάς του. Κι ας συμπονούσε όλους τούς ανθρώπους, τόσο εκείνους πού ζούσαν στα παλάτια όσο κι εκείνους πού ζούσαν στις καλύβες, από ειλικρινή αγάπη, με απλότητα καρδιάς και με εξαιρετική διορατικότητα, πού του παρείχε ή καθαρότητα τού νου. Κι ας επιθυμούσε να μοιραστεί τούς θησαυρούς της πνευματικής ζωής με όλους όσοι τον ρωτούσαν για τη σωτηρία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΣΚΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ  B  ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ