«Ο μάταιος βίος του πλάνου κόσμου»

Στον ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μηλεών Πηλίου* χαρακτηριστική θέση έχει μία τοιχογραφία. Ὁ άγνωστος σε μας αγιογράφος, τοποθέτησε το θὲμα στον πρόναο, προετοιμάζοντας τούς κατηχούμενους αλλά και όλους εμάς για την Θεία Λειτουργία.

«Ο μάταιος βίος του πλάνου κόσμου»

Ένας τροχός συμβολίζει το έτος που κυλάει. Μια περιστροφή του τροχού αντιστοιχεί στο πέρασμα ενός ημερολογιακού έτους. Στην περιφέρεια του τροχού είναι ζωγραφισμένος ὁ ζωδιακός κύκλος. Κάθε ζώδιο συμβολίζει κι ένα μήνα του έτους.

Στο εσωτερικό του τροχού οι εποχές. Για την άνοιξη ένας νέος παίζει λύρα, το καλοκαίρι θερίζει ενώ το χειμώνα, γέροντας, ζεσταίνεται στη φωτιά. Στο κέντρο του κύκλου ηλικιωμένος βασιλιάς «ὁ Μάταιος Κόσμος».

Έξω από τον τροχό τώρα, αριστερό ένας λευκός Άγγελος με την κλεψύδρα του χρόνου στο κεφάλι συμβολίζει την μέρα, ίσως και την ψυχή του ανθρώπου όταν γεννιέται. Στα δεξιά του τροχού ἡ αντίστοιχη εικόνα με τον άγγελο με σκούρο χρώμα και την επιγραφή «νῦξ».

Γύρω από τον τροχό ὁ κύκλος της ζωής του ανθρώπου. Νέος σκαρφαλώνει: «στρέφου, ὦ χρόνε, εν σπουδή όπως ταχὺ ανέλθω»,

για να φτάσει στην κορυφή του τροχού: «Ἰδού εγγὺς ελήλυθα καθίσαι εις τον θρόνον»,
να καθίσει στον επίγειο θρόνο της δύναμης και της δόξας και να πει: «ποιος υπάρχει ως εμέ ἤ τις υπέρ…;»,

ενώ συνεχίζει ἡ αντίστροφη μέτρηση ως τα γεράματα: «Πώς εμέ τον δύστηνον ηπάτησας, ὦ κόσμε»

και το θάνατό του.

Βιβλίο-προσκύνημα στον ναό των Ταξιαρχών στις Μηλιές του Πηλίου

Tης Eλενης Mπιστικα

Τώρα που έκλεισε ο κύκλος των εορτών, είναι ώρα να ανοίξει ο κύκλος των ταξιδιών. Και τα πιο ωραία ταξίδια δεν είναι τα μακρινά, αλλά εκείνα που σε αποσπούν από τα καθημερινά και τα χιλιοειπωμένα και σου ανοίγουν παράθυρα στη γνώση και στην πνευματική ανάταση. Οπως όλοι μας, άλλωστε, έχουμε ταξιδέψει και γνωρίσει τόπους και ανθρώπους μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου. Ενα τέτοιο «ταξίδι» στη χώρα των Μηλεών του «Πηλίου Ορους» μας δίνεται η ευκαιρία να κάνουμε με το βιβλίο του Νικολάου Αθ. Παπαθεοδώρου, που όπως μας γράφει, διαβάζει ασταμάτητα το «Σημειωματάριο» από το 1974, τη στήλη με τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα της «Καθημερινής»... si non e vero, είναι πολύ ενθαρρυντικό και τον ευχαριστούμε. Με ενδιαφέρον και ευχαρίστηση κάναμε τη γνωριμία με τον «Ναό των Ταξιαρχών στις Μηλιές του Πηλίου», όπως είναι ο τίτλος του βιβλίου του. Στον πρόλογο ο Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος τον συγχαίρει «για το εύληπτο και επιστημονικά εμπεριστατωμένο πόνημα, να καταγράψει την ιστορία ενός μνημείου που αποτελεί πράγματι κόσμημα της πηλιορείτικης θρησκευτικής παραδόσεως». Εκείνο που ελκύει τον αναγνώστη είναι «η κατανυκτική ατμόσφαιρα στο εσωτερικό του Ιερού Ναού των Αρχαγγέλων», που γοήτευσαν τον συγγραφέα, όπως σημειώνει στην εισαγωγή: «Ενιωθα ότι εδώ μέσα οι προσευχές εισακούονταν ευφρόσυνα... Το βιβλίο αυτό –εξηγεί– «είναι ο καρπός μιας μακροχρόνιας αναζήτησης στα ιστορικά τεκμήρια της περιοχής, μνημεία, χειρόγραφα και έντυπα βιβλία, προφορική παράδοση και μαρτυρίες γερόντων που μελετήθηκαν σε βάθος. Η φωτογράφιση είναι του Αχιλλέα Νικ. Παπαθεοδώρου».

Ο τροχός του χρόνου

Μια τέτοια φωτογραφία τράβηξε τη δική μας προσοχή, όπως και όλων των επισκεπτών και προσκυνητών. Είναι «Ο Τροχός του Χρόνου», η πιο ενδιαφέρουσα παράσταση του ναού των Ταξιαρχών, στον νότιο τοίχο του ναού. «Πρόκειται για μία παράσταση η οποία δεν συναντάται συχνά σήμερα στους ναούς. Στην απεικόνιση των Μηλεών η παράσταση επιγράφεται «Ο Μάταιος Βίος του Πλάνου Κόσμου».

Στο κέντρο απεικονίζεται ο Μάταιος Κόσμος με τη μορφή εστεμμένου βασιλέα καθισμένου σε θρόνο. Κυκλικά ιστορούνται οι τέσσερις εποχές του χρόνου με ανθρωπόμορφους χαρακτήρες. το Εαρ (άνοιξη) εκπροσωπεί όμορφος νεανίας, καθισμένος, που παίζει ανέμελα με το δοξάρι τη λύρα του. Το Θέρος φωτίζεται από λαμπερό ήλιο που επιβάλλει στον θεριστή να φορέσει καπέλο! Στο Φθινόπωρο εικονίζεται μεσήλικας με αμνούς και την ποιμενική ράβδο, ενώ ο «Χυμών» (χειμώνας) έχει τη μορφή υπερήλικα ντυμένου με γούνα που απλώνει τα χέρια του προς την πυροστιά. Στον επόμενο κύκλο εικονογραφούνται τα δώδεκα ζώδια με τους αντίστοιχους μήνες. Εξω και γύρω από τον Τροχό υπάρχουν επτά ανδρικές μορφές που αντιστοιχούν στις εξελικτικές φάσεις της ζωής του ανθρώπου. Ανάλογες επιγραφές καθορίζουν την πορεία και την ψυχολογία της κάθε ηλικίας. Χαρακτηριστικό το ότι την κορυφή του Τροχού κατέχει μεσήλικας σαραντάχρονος, εστεμμένος και καθισμένος σε μεγαλοπρεπή θρόνο σαν βασιλιάς. Κρατάει στο δεξί χέρι σκήπτρο και στο αριστερό πουγγί παραφουσκωμένο, σύμβολα εξουσίας, δυνάμεως και πλούτου. Και αναφωνεί υπεροπτικά: «Ποίος υπάρχει ως εμέ και τίς υπέρτερός μου;»! Αφιερωμένο από τον Τήλεφο πλέον σε όλους τους... καταλληλότερους, τους πριν, τους νυν και τους επόμενους. Γιατί ο Τροχός γυρίζει και επακολουθούν η πτώση, η νοσταλγία και το τέλος... Εδώ σταματά και «το ταξίδι» στον ιερό Ναό των Ταξιαρχών.