Στου Θεοτοκαρίου τα ενδότερα κατ' ήχον
και καθ' εκάστην.
Σε προσπάθεια να κάνουμε μαζί με τον καλοπροαίρετο αναγνώστη έναν νοηματικό απολαυστικό περίπατο στις ατραπούς της πνευματικής και θεολογικής, όντως Εδεμικής, εκτάσεως του σπουδαιότατου τούτου βιβλίου και να εμβαθύνουμε και στην σωτηριολογική άκρως διδακτική σφαίρα και προοπτική του, σημειώνουμε εδώ μερικές επιστασίες, παρατηρήσεις και σκέψεις, με την ελπίδα, αν όχι με την βεβαιότητα, ότι κάποια εσχατολογικά και άγια βιώματα θα προσγίνουν στον ψυχικό μας κόσμο. Θα είναι και ένας τρόπος προσεγγίσεως και ενδότερα τη πράξει γνώσεως του πώς, πέρα από τις άλλες ιερές ακολουθίες και ενασχολήσεις, και με το Θεοτοκάριο γεμίζει ευχετικώς και λατρευτικούς τις ημέρες και τις ώρες του εικοσιτετραώρου του ό απόκοσμος αγιορείτης. Ή από μέρους μας απόδοσης των καθ' έκαστα τροπαρίων όλων των κανόνων στην δημοτική, προτιμήθηκε μεν να είναι ελευθέρα, πλην όμως πιστή στην νοηματική και συνθετική δομή των πρωτοτύπων.
Ήχος Α.
Με τον σε ήχο Α' ίκετήριο κανόνα του άγιου Θεοδώρου του Στουδίτου αρχίζει ό ιερός Νικόδημος το Θεοτοκάριο του. Διαβάζουμε: «Τω Σαββάτω εσπέρας», «Ου ή μέθοδος τοιαύτη: ενδότερα τω ά τροπαρίω εκάστης ωδής, δέεται ό αμαρτωλός προς την Θεοτόκον. Ενδότερα τω β' δέεται ή Θεοτόκος προς τον Χριστόν. Ενδότερα τω γ' αποκρίνεται ό Χριστός προς την Θεοτόκον. Ενδότερα τω δ' αποκρίνεται ή Θεοτόκος προς τον άμαρτωλόν».
( Όπως ευκόλως αντιλαμβάνεται καθείς από την παρατιθέμενη εξήγηση, πρόκειται για μια πρωτότυπη θερμή ικεσία σωτηρίας του μετανοούντος αμαρτωλού προς την πρεσβευτική χάρι και παρρησία της Παρθένου Μαρίας, και έκείθεν διαβίβασης της προς το έλεος και την ευσπλαχνία του δια την λύτρωση του ανθρωπίνου γένους εκάστης των δεσμών του διαβόλου σταυρωθέντος Υιού και Θεού Της. Αυτό θα συμβαίνει σε μια διαρκή διαλογική μεταφορά και δραματική εναλλαγή αιτήματος προσευχομένου, πρεσβείας της Θεοτόκου και αρνητικής στάσεως του δικαιοκρίτου Ιησού σε όλες τις ωδές, πλην της τελευταίας, ήτοι της θ'. Εκείνης το ύφος είναι λυτρωτικό και χαρμόσυνο θριαμβευτικό δηλαδή, των πρεσβειών της Μητρός του Θεού και της φιλανθρωπίας του Σωτήρος Ιησού. Άς αποδώσουμε ελευθέρως τα λόγια των τροπαρίων της α' ωδής:
Ό αμαρτωλός: Παναγία μου- Συ πού είσαι το δοχείο πού χώρεσε την υπόσταση Εκείνου που είναι εξήγηση ουσίας και ιδιότητος αχώρητος, εξιλέωσε τον για χάρι μου, ώστε να με γλυτώσει από το πυρ της κολάσεως και με καταστήσει κοινωνό της αιωνίου Βασιλείας του.
Ή Θεοτόκος: Δέξου την παράκλησί μου Υιέ μου και Λόγε του Θεού, και απάλλαξε της φρικτής καταδίκης τούτον τον δούλο σου, πού φωνάζει προς εμέ από τα βάθη της ψυχής του, και κάνε τον άξιο τής Βασιλείας σου.
Ό Κύριος: Σύ, Μητέρα μου, γνωρίζεις ότι είμαι ή πηγή του ελέους, αφού εκείνους τούς αμαρτωλούς, πού κάθε ώρα παραβάται του θελήματος μου γίνονται, τούς συγχωρώ και τούς ελεώ- αυτός όμως πολύ με πικραίνει με τις αισχρολογίες του.
Ή Θεοτόκος: Με πολλά παραπτώματα και με πράξεις σου αισχρές έπίκρανες τον Υιό μου- γι' αυτό σε αγανάκτηση και οργή έχει μεταβληθεί εις βάρος σου ή ευσπλαχνία του.
Έτσι θα «εξαντληθούν» και οι επόμενες ωδές με όλονέν, ως είναι ευνόητο, αυξανόμενη την επιμονή, την θέρμη τής προσευχής, την εμπιστοσύνη στην μεσιτεία τής Αειπάρθενου και την ελπίδα σωτηρίας εκάστης μέρους του αμαρτωλού.
Θα συνεχίζεται ό διαμεσολαβητικός διάλογος μεταξύ Θεοτόκου και Θεανθρώπου, όπως:
Συμπάθησε Παμβασιλεύ, πού γεννήθηκες άπορρήτως από 'μένα και λυπήσου τον δούλο σου, όπως τότε τον άσωτο της παραβολής σου και με την αγαθότητα σου κατάστησε τον παραστάτη της δεξιάς μερίδας κατά την ήμερα της κρίσεως.
Με δικαιοκρισία κι' εγώ Μητέρα μου σε παρακαλώ να με ακούσης εκείνος, πού σε ασωτίες κατασπατάλησε τη ζωή του, με θέρμη μετανοίας επέστρεψε σε μένα και φώναζε το ήμαρτον αυτός όμως και αν ακόμη μεταμεληθείς προσφεύγει και παρακαλά εσένα, στο τέλος παλινδρομεί στις ίδια και αποδεικνύεται ψευδόμενος, (γ' ωδή).
Σύ όμως, Φιλάνθρωπε, νέκρωσες τον θάνατο και ελευθέρωσες τον Αδάμ απολαυστικό' τα δεσμά του- γι' αυτό και τώρα, τούτον τον δυστυχή, Σε παρακαλώ, Υιέ μου, άρπαξε και απόσπασε τον απολαυστικό' τούς δαίμονας, πού τόσο τον επηρεάζουν, γιατί αυτοί, οι τρισκατάρατοι, δεν αφήνουν ποτέ να μετανοήσει κανένα.
Πανύμνητε Μητέρα μου, κι' εγώ σου τονίζω το γνωστό, ότι με προσευχή και με νηστεία απελαύνονται μέσα απολαυστικό' τον άνθρωπο του ολέθρου τα πονηρά πνεύματα τούτος όμως, με το να μη καθαρίζει το σώμα του με την εγκράτεια, την δέηση και την αγνεία, το κατέστησε, αλλοίμονο, σπήλαιο δαιμόνων. (ε' ωδή).
Ό ληστής, κρεμάμενος μαζί μου τότε, με ακράδαντη πίστι φώναζε να τον θυμηθώ στην δόξα μου- και ή πόρνη πάλι πηγές δακρύων ανέβλυζε εν μετάνοια- αλλοίμονο' αυτός καθόλου δεν τούς μοιάζει, (η' ωδή).
Άς προσέξουμε τώρα το νόημα της θ' και τελευταίας ωδής:
'Ξέρω, Παναγία Παρθένε, πώς αποδεδείχθηκα ό αμαρτωλότερος εξήγηση όλων των ανθρώπων, και γι' αυτό ντρέπομαι να προσέγγισαν τον Υιό Σου αλλά εξιλέωσε Τον με την μητρική σου αγάπη και παρρησία, ευσπλαχνικά να με δεχθή τώρα, πού με θερμή πίστη και με σφοδρό πόθο προσέρχομαι σ' Αυτόν.
Γλύτωσε τον έτσι προσερχόμενο σε Σένα απολαυστικό' την κόλαση δούλο Σου, Λόγε, και μη λάβεις υπόσταση' όψη σου, σε ικετεύω, τις ανομίες του γιατί μολονότι αμάρτησε, στην σκέπη μου κατέφυγε, και σε παρακαλώ, για χάρι μου δέξου τον, Σύ πού τα αιτήματα όλων εκπληροίς.
Δεν είναι άξιος ελέους, Μητέρα μου, αυτός που προσέφυγε ό εσένα γιατί κανείς άλλος δεν με παροργίζει όποιος αυτός αλλοίμονο' όμως για τις πρεσβείες Σου τις πολλές, αμέτοχο της κολάσεως θα τον καταστήσω στην μέλλουσα κρίσι, εάν έως τότε μου παρουσίαση της μετανοίας τους καρπούς.
Κάτω απο τον Άδη υπήρχες, κι' ανέβηκες σε ύψος φωτεινό με τις παρακλήσεις μου στον Υιό μου και Θεό- πρόσεχε όμως, μήπως στις ίδια σου δεινά αμαρτήματα ξαναπέσεις αλλά πήγαινε στο καλό σου και βάδιζε το δρόμο της μετανοίας, αλλιώς πάλι στην γέεννα του πυρός θα ξαναμπές.
Δεν προσεγγίζει και δεν ψαύει το μυστηριακό στοιχείο της με τα θεία πρόσωπα προσευχής και συνομιλίας, ή απλή αναγνωστική και φιλολογική σχέσις με τον κανόνα του άγιου Θεοδώρου του Στουδίτου. Μαζί και προ πάντων πέρα απολαυστικό' αυτήν, προϋποθέτει αρκούντως έπιμεμελημένο «Ταμείο» (Ματ. 6,6) για τον ευλαβώς διακείμενο και τα θεάρεστα ορεγόμενο προσευχητή. Δηλαδή, αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία της άμαρτωλότητός του (μας), και συναίσθηση φόβου της δικαίας κρίσεως και ανταποδόσεως του Κυρίου εν την ημέρα εκείνη την φοβερά τότε ή αλλοίωσης τής ψυχής είναι δεδομένη, ή κατάνυξης και ή συγκίνησης άφευκτες ιερές συνέπειες, και τής καθάρσεως τα δάκρυα ευεργετικά και εξιλεωτικώς τελεσφόρα.
Στο εξής σ όλους τους κανόνες και ως το τέλος του Θεοτοκαριου μόνος θα προσεύχεται ο αμαρτωλό στην μονή Θεοτόκο και προστασία στο γένος των πιστών.
ΒΙΒΛΙΟΓ. ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΕΞΟΔΙΑ ΣΤΟΝ ΑΘΩΝΑ. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΟΔΟΣΤΟΛΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου