“Το Άγιον Όρος έχει τη μερίδα του στην ιστορία των νεομαρτύρων”, αναφέρει ο Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος, συγγραφέας του βιβλίου “Άγνωστοι Αθωνίτες νεομάρτυρες”.
Πραγματικά, όπως είναι γνωστό, το ξεχωριστό αυτό κεφάλαιο των νεομαρτύρων αποτελεί ένα ιδιαίτερο κομμάτι της αγιολογίας. Αναφερόμαστε στους μάρτυρες της περιόδου της τουρκοκρατίας. Μάλιστα ανάμεσα σʼ αυτούς, εκτός από τους Έλληνες, τους Σέρβους, τους Ρώσους κτλ., αναφέρονται και μάρτυρες εξ Αγαρηνών - δηλαδή Οθωμανοί οι οποίοι είχαν αλλαξοπιστήσει και στη συνέχεια όταν εκλήθησαν να επιστρέψουν στην πίστη τους αρνήθηκαν. Για τον λόγο αυτό είχαν μαρτυρικό τέλος.
Ο Άθωνας ήταν ένας χώρος στον οποίο πολλές φορές κατέφευγαν οι “επίδοξοι” μάρτυρες για να πάρουν ευλογία, πνευματική άδεια κατά κάποιον τρόπο, και κυρίως για να προετοιμαστούν για αυτό το πνευματικό αλλά και σωματικό μαρτυρικό άθλημα. Πρέπει επίσης να πούμε πως οι Αγιορείτες, αλλά και οι λοιποί πνευματικοί εκτός Αγίου Όρους, αρχικά έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αποτρέψουν τους χριστιανούς από τη δύσκολη αυτή δοκιμασία. Οι πιστοί που είχαν τον πόθο αυτό επεδίωκαν έτσι να δείξουν τη μεγάλη τους αγάπη και θέρμη για τον Χριστό και την εκκλησία. Η αρνητική στάση των πνευματικών οφειλόταν σε δύο λόγους. Πρώτον, για να μη δημιουργείται εχθρικό κλίμα εναντίον των χριστιανών μετά από ένα μαρτύριο, αφού αυτό αποτελούσε ηθική νίκη τους, και δεύτερον γιατί γνώριζαν πως οι άνθρωποι είναι αδύνατοι και μπορούν να δειλιάσουν κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων και να αναγκαστούν να εξωμόσουν. Ένα μέρος των νεομαρτύρων ήταν χριστιανοί οι οποίοι για διάφορους λόγους ασπάστηκαν τον μωαμεθανισμό και ήθελαν διά του μαρτυρίου να επανορθώσουν. Παρʼ όλα αυτά ούτε και σʼ αυτή την περίπτωση οι πνευματικοί τούς παρότρυναν να ακολουθήσουν τον δρόμο του μαρτυρίου. Όπως καταλαβαίνετε, η λαϊκή έκφραση “σφάξε με πασά μου νʼ αγιάσω” δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Αυτό το γνώριζε η εκκλησία, αφού είχε την εμπειρία των διωγμών εναντίον των χριστιανών των πρώτων αιώνων.
Οι βίοι των νεομαρτύρων αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο ακόμη και για όσους θέλουν να μελετήσουν τη γλώσσα αλλά και την ίδια την εποχή.
Με τη συγκέντρωση, συγγραφή και την έκδοση των βίων των νεομαρτύρων ασχολήθηκαν ιδιαίτερα οι άγιοι Μακάριος Νοταράς, αρχιεπίσκοπος Κορίνθου, και μοναχός Νικόδημος ο Αγιορείτης, οι οποίοι αποτελούν δύο από τους πιο σημαντικούς εκπρόσωπους του κινήματος των Κολλυβάδων.
Πιο κάτω δημοσιεύουμε τον πρόλογο του καθηγητή Αντώνιου-Αιμίλιου Ταχιάου στο βιβλίο του.
Προλογικό σημείωμα
Οι νεομάρτυρες αποτελούν αναμφιβόλως ένα σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας της Εκκλησίας, το οποίο αναδεικνύει την προσπάθεια διατήρησης του ενθουσιαστικού στοιχείου στη χωρίς ενδοιασμούς, και με πρόθυμη προσφορά της ίδιας της ζωής, δημόσια κατάθεση μαρτυρίας της χριστιανικής πίστης. Δίπλα στον άνθρωπο, ο οποίος με την εξαιρετικά ενάρετη ζωή του και την έντονη άσκηση αποκτά μέσα στην εκκλησιαστική κοινότητα τα χαρακτηριστικά της αγιότητας, έρχεται να σταθεί εκείνος, ο οποίος αψηφώντας τις απειλές, τα βασανιστήρια και τον ίδιο τον θάνατο, αγνοώντας δε και τις φρικτές συνέπειες της απόφασής του, εθελουσίως και με παρρησία διακηρύσσει την πίστη του και οδηγείται στο μαρτύριο. Βεβαίως, αμέσως καταλαμβάνει και αυτός στη συνείδηση της Εκκλησίας τη θέση του αγίου και τιμάται αναλόγως.
Η έρευνα γύρω από τους νεομάρτυρες κρατεί αμείωτο το ενδιαφέρον των μελετητών και η σχετική βιβλιογραφία όλο και περισσότερο εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία που προκύπτουν από αυτήν, και από την ανακάλυψη νέων νεομαρτύρων, οι οποίοι έρχονται να προστεθούν στη χορεία των ήδη γνωστών. Είναι γεγονός ότι, ενώ οι γνώσεις μας σχετικά με τους νεομάρτυρες έχουν αρκετά εμπλουτισθεί με τον αριθμό αυτών που διαρκώς ανακαλύπτονται να αυξάνει, παρά ταύτα η σε βάθος μελέτη των μαρτυρίων, υπό συγχρονική προοπτική, αλλά και αυτή της διαχρονικότητας, δεν έχει επαρκώς προχωρήσει. Αντιθέτως, θα μπορούσε να λεχθεί ότι δεν έχει γίνει ακόμη μία ουσιαστική προσπάθεια μελέτης του νεομάρτυρος τυπολογικώς και κατάταξης των περιπτώσεων νεομαρτυρίου μέσα στους όρους εκείνης της έρευνας, που έχει ισχύσει στην Αγιολογία για τους λοιπούς αγίους της Εκκλησίας.
Το Άγιον Όρος έχει τη μερίδα του στην ιστορία των νεομαρτύρων. Πολύ νωρίς, με την επιβολή του τουρκικού ζυγού, παρουσιάστηκαν Αγιορείτες νεομάρτυρες, οι οποίοι αποτελούν μία ξεχωριστή κατηγορία, που καλεί τον μελετητή να τους εξετάσει ως ιδιαίτερη περίπτωση, εφόσον αυτοί προέρχονται όχι από τον “κόσμο”, αλλά από τον χώρο του “μαρτυρίου της συνειδήσεως”, που αποτελεί ο μοναχισμός. Ενώ πάρα πολλά είναι τα κοινά στοιχεία, τα οποία συνδέουν το μαρτυρολόγιο των Αγιορειτών με εκείνο των λοιπών νεομαρτύρων, εντούτοις τόσο η γεωγραφική προέλευση αυτών όσο και οι συνθήκες υπό τις οποίες προσήλθαν στο μαρτύριο, αποτελούν περίπτωση η οποία τους κατατάσσει σε μία ιδιαίτερη κατηγορία.
Στις γραμμές που ακολουθούν παρουσιάζεται το μαρτύριο τριών αγνώστων μέχρι στιγμής στον ελληνικό χώρο Αθωνιτών νεομαρτύρων και ενός μιμητού τους, ο οποίος είχε αλείπτη τον ένα από αυτούς. Οι νεομάρτυρες αυτοί είναι ο Ουκρανός Αντώνιος, ο Αββακούμ και ο Έλληνας Αθανάσιος. Οι δύο πρώτοι μαρτύρησαν στη Θεσσαλονίκη. Το όνομα αυτού που επηρεάστηκε από το μαρτύριο του Αββακούμ παραμένει άγνωστο. Όπως και οι δύο πρώτοι, έτσι και αυτός μαρτύρησε στη Θεσσαλονίκη, το μαρτύριό του πάντως συνδέεται άμεσα με εκείνο του Αββακούμ. Οι διηγήσεις για το μαρτύριο του Αββακούμ, του Αθανασίου και του ανωνύμου, όπως σημειώνεται στον οικείο τόπο, είχαν δημοσιευθεί στο Κίεβο στον 19ο αιώνα, αλλά πέρασαν εντελώς απαρατήρητες. Εδώ παρατίθεται η μετάφρασή τους με τον ανάλογο σχολιασμό. Το σλαβονικό κείμενο του μαρτυρίου του νεομάρτυρος Αντωνίου έχει γίνει γνωστό μόλις στα πρόσφατα χρόνια, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει δημοσιευθεί. Έτσι εδώ δημοσιεύεται για πρώτη φορά το πρωτότυπο και ακολουθεί η ελληνική μετάφρασή του. Το κείμενο του μαρτυρίου του Αντωνίου το ανακάλυψε σε σλαβονικό χειρόγραφο στη Μόσχα ο κ. Ανατόλιος Α. Τουρίλοφ, ο οποίος αφού προέβη σε μία πρώτη μεταγραφή, προφρόνως μου το παραχώρησε, για να δημοσιευθεί στην πόλη όπου μαρτύρησε ο μέχρι σήμερα άγνωστος αυτός νεομάρτυς. [...]
Πιστεύω ότι με τη δημοσίευση των μαρτυρίων αυτών πλουτίζεται ακόμη περισσότερο η γνωστή ήδη χορεία των Αγιορειτών νεομαρτύρων και εδραιώνεται η βεβαιότητα για τη σπουδαιότητα του Αγίου Όρους, ως τόπου ο οποίος ανέδειξε και αυτόν τον τύπο του αγίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου