Ό Συμεών Θεσσαλονίκης (+ 1429) λίγους μήνες πριν την κατάληψη της πόλεως από τούς Τούρκους, κατέβαλε πολλές προσπάθειες για την απελευθέρωση αιχμαλώτων. Σε διάφορα ερωτήματα πού του ετέθησαν από τον Επίσκοπο Πενταπόλεως Γαβριήλ ως προς την φύση και την ποιότητα της ελεημοσύνης, ό Συμεών απάντησε ως έξης: «Πρώτα και κύρια πρέπει να προσφέρονται τα λύτρα για την απελευθέρωση αιχμαλώτων, παιδιών, ιερέων, γερόντων, και άλλων. Βέβαια αν κάποιος είναι σε θέση να κάνει περισσότερα μπορεί να προσφέρει ελεημοσύνης στους αρρώστους, τούς λεπρούς, τούς φυλακισμένους και τις χήρες και φιλοξενία στους φτωχούς και τούς ξένους.»
Στο ερώτημα: «Ποιο είναι πιο σημαντικό και πολύτιμο να βοηθά κανείς στην απελευθέρωση ενός αιχμαλώτου ή να διανείμει το ποσόν σε δέκα φτωχούς;» ό Συμεών απάντησε ότι καλύτερο είναι να απελευθέρωση τον αιχμάλωτο. Ή στάση του Συμεών υποδηλώνει την φροντίδα της Εκκλησίας πού συχνά τόνιζε το καθήκον των Χριστιανών να ελευθερώνουν αιχμαλώτους και σκλάβους.
Παρ' όλο πού ή Εκκλησία δεν μπορούσε να κάνη πολλά, υπήρχαν επίσκοποι πού ταξίδευαν στο εξωτερικό για να εξασφαλίσουν την απελευθέρωση Ελλήνων αιχμαλώτων. Υπάρχει το παράδειγμα ενός ανώνυμου Έλληνα επισκόπου πού το 1393 μ.χ πήγε στην Ισπανία για να ελευθέρωση συγγενείς του πού είχαν πουληθεί σαν δούλοι. Στην προσπάθειά του να επιτύχει το σκοπό του και να επηρεάσει τις βασιλικές αρχές τής Ισπανίας επικαλέσθηκε ένα παπικό διάταγμα το οποίο καταδίκαζε την υποδούλωση χριστιανών. Όταν άποδείχθηκε ότι ή βασιλική αυλή δεν είχε επαρκή πληροφόρηση επί του θέματος, ό βασιλιάς ζήτησε από τον επίσκοπο τής Βαρκελώνας να του στείλει το κείμενο του διατάγματος.
Έκτος από την μεσολάβηση των κληρικών, κι ό ίδιος ό βυζαντινός αυτοκράτορας επενέβαινε εκ μέρους των Ελλήνων σκλάβων στην Ισπανία. Το Δεκέμβριο του 1419 απέστειλε τον πρεσβευτή του Παύλο Σοφιανό στον Άλφόνσο Δ.' της Άραγωνίας να συνηγορήσει για την απελευθέρωση πενήντα περίπου αιχμαλώτων από την Πελοπόννησο, τους οποίους Καταλανοί πειρατές είχαν πουλήσει σαν σκλάβους ατή Σικελία. Αρκετοί από τούς αιχμαλώτους είχαν πεθάνει πριν φτάσουν στην Ισπανία. Ό Άσφόνσο, θέλοντας να αποκατάσταση τούς νεκρούς διέταξε τον γενικό δικαστικό κλητήρα της Καταλονίας να αρχίσει έρευνες. Ιδιαίτερα τον ενδιέφερε ή περίπτωση μιας γυναίκας, με τα δύο της παιδιά.
Γενικά, ή βυζαντινή κοινωνία δεν προσευχόταν απλώς για τούς «αιχμαλώτους και την σωτηρία αυτών» όπως λέει ένα από τα αιτήματα της Θείας Λειτουργίας, αλλά προσέφερε ότι μπορούσε για την απελευθέρωση τους πληρώνοντας πολλές φορές μεγάλα ποσά. Ορισμένα μέλη της βασιλικής οικογένειας εγκωμιάζονταν θερμά για την αφοσίωση τους στην προσπάθεια απελευθερώσεως των αιχμαλώτων πολέμου πληρώνοντας τα λύτρα με δικά τους χρήματα. Ή αδελφή του Μιχαήλ Η.' Παλαιολόγου Ευλογία διέθεσε αξιόλογα ποσά για την απελευθέρωση αιχμαλώτων.
Μια από τις θυγατέρες του Ιωάννη ΣΤ.' Καντακουζηνού εξαγόρασε την ελευθερία πολλών κρατουμένων από τούς Βαρβάρους. Ό Πατριάρχης Φιλόθεος και πολλοί άλλοι εκκλησιαστικοί και πολιτειακοί παράγοντες είχαν αναγάγει το θέμα τής απελευθερώσεως αιχμαλώτων σε καθημερινή τους έννοια και φροντίδα. Ή δυστυχία τους ήταν αφόρητη και οι εχθροί επέβαλαν αυστηρές τιμωρίες ιδιαίτερα στους βυζαντινούς σκλάβους για να προκαλέσουν τούς συγγενείς και φίλους τους ή την Εκκλησία και την Κυβέρνηση να πληρώσουν τα λύτρα για την απελευθέρωση τους.
Το Πατριαρχείο συχνά μεσολαβούσε για να εξασφάλιση ανθρώπινη μεταχείριση στους δούλους πού ζητούσαν άσυλο στις εκκλησίες. Ό Γεώργιος TEBRATZO, πιθανόν έλληνοβενετός, του οποίου οι δούλοι είχαν καταφύγει στην Αγία Σοφία, αναγκάστηκε να υποσχεθεί γραπτώς (γύρω στάση 1401) ότι δεν θα άκρωτηρίαζε, πουλούσε ή δολοφονούσε το δούλο του αν οι εκκλησιαστικές αρχές του τον επέστρεφαν. Στην περίπτωση πού θα παρέβαινε την υπόσχεση του θα αφοριζόταν από τον Πατριάρχη — αν παρέμεινε Ορθόδοξος — ή από τον Πάπα, αν ασπαζόταν τον Ρωμαιοκαθολικισμό.
Για πολλούς αιώνες ή βυζαντινή κυβέρνηση παρείχε ένα συγκεκριμένο τύπο ή μέτρο πού ακολουθείτο στις περιπτώσεις απελευθερώσεως δούλων. Ή απελευθέρωση υπηρετών και δούλων γινόταν συνήθως από τον αυθέντη λίγο πριν το θάνατο του σαν δείγμα έμπρακτης μετάνοιας και ελεημοσύνης για την σωτηρία της ψυχής του. Άλλοι, απελευθέρωναν τούς δούλους μιμούμενοι την φιλανθρωπία του Θεού πού ελευθέρωσε το ανθρώπινο γένος από την αιώνια δουλεία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου