Τον άγριο ξυλοδαρμό του από τούς σουμπασήδες της οθωμανικής εξουσίας περιγράφει ο Νεκτάριος Τέρπος, ο Μοσχοπολίτης διαφωτιστής και στηλιτευτείς της τυραννίας, πρόδρομος του Κοσμά του Αιτωλού και του Ρήγα. Το 1624,μπαίνοντας στην εκκλησία ενός χωριού του Έλβασάν, βρίσκει 120 γυναίκες και 15 μόνο άντρες. Που είναι οι άλλοι άντρες; ρώτησε. Τούρκεψαν.« εγώ τούς είπα εκείνα όπού ο Θεός με φώτισε». Άλλά «Το έμαθαν Αγαρηνοί... Το πώς κήρυξα ομολογώντας τον Χριστόν Θεόν αληθή τον δε Μωάμεθ ψεύστην και πλάνον» και άλλα πολλά. «Ήλθον ηύραν εις το σπίτι του παπά και είχε καθένας από ένα κοντόξυλον γλαντζινιά, και κτυπώντες επάνω μου ανελεήμονα δεν κοίταξε ένας άλλον πώς και πού βαρούν, άλλά του κακού με έδερναν όπου έφθανες καθένας. Του Παύλου (σημ. του αποστόλου) είναι άμετρα τα βάσανα και θλίψεις όπού έπαθε δια τον Χριστόν, και μίαν φοράν δέχτηκε ραβδιές παρά μίαν σαράντα, άλλά λογιάζω αυτές νά ήταν με τάξιν. Μα ετούτες οι ξυλιές ήταν ως εικοσιπέντε, τρελλές και πικρότατες. Διατί, τόσον συχνά με έκρουξαν, ώστε και τα ξύλα έξεφλουδίσθηκαν με το νά τύχουν χλωρά. Εις όλα τα μέρη με βάρεσαν, αλλού το κορμί μου κοκκίνισε και εις περισσότερους τόπους μαύρισε, και ότι έκαμαν οι βενδούζες και τα κέρατα, και χάριτι Χριστού ιατρεύτηκα. Όμως το ζερβόν μου μπράτζο έμείνε βλαμμένο και ποτέ δεν ημπορώ νά αναπαυθώ Εις αυτό το μέρος»
Γ. Βαλέτας, Ό αρματωμένος λόγος. οι αντιστασιακές διδαχές του Νεκτάριου βγαλμένες Το 1737, Αθήνα 1971, σ. 57.
Ο Νεκτάριος Τέρπος (17ος-18ος αιώνας) υπήρξε μοναχός και ένας από τους κύριους διδασκάλους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Γεννήθηκε στην Μοσχόπολη της σημερινής νοτιοανατολικής Αλβανίας (Βόρεια Ήπειρος), από εύπορη οικογένειαβλαχικής καταγωγής. Έζησε τα παιδικά του χρόνια στο ανεπτυγμένο πνευματικά αστικό περιβάλλον της πατρίδας του. Περιόδευσε ως ιεροκήρυκας σε μια περιοχή που εκτείνεται από το Βεράτι μέχρι την Άρτα και αποτέλεσε τον προπομπό του Κοσμά του Αιτωλού.
Κύριο έργο του αποτέλεσε του «Βιβλιάριο καλούμενον Πίστις», που μέσα σε έναν αιώνα (1732-1818) επανεκδόθηκε συνολικά δέκα φορές, όπου αναφέρει θεολογικές ερμηνείες.
ὁ Νεκτάριος Τέρπος ἀνήκει στούς λογίους καί ἐναρέτους κληρικούς, πού διακρίθηκαν στά μέσα τῆς ιη´ ἑκατονταετηρίδος. Μέ τούς ἀγῶνες καί τή γενικότερη πνευματική του δραστηριότητα συνέβαλε ἀποφασιστικά στήν ἀνάσχεση τοῦ κύματος τοῦ ἐξισλαμισμοῦ καί στήν ἀποφυγή τοῦ ἐκτουρκισμοῦ στίς ΒΔ ἀκριτικές περιοχές τοῦ ἑλληνικοῦ χώρου. Ὑπῆρξε πρόδρομος καί πνευματικός πατέρας τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ὁ ὁποῖος ἔδρασε στά ἴδια μέρη, στά ὁποῖα καί ἐκεῖνος ἀγωνίστηκε καί τοῦ ὁποίου τό ἔργο συνέχισε καί ὁλοκλήρωσε.
Τό ἔργο του "Πίστις" γαλούχησε καί ἐμψύχωσε τούς σκλαβωμένους ραγιάδες. Τό πολύτιμο αὐτό βιβλίο κυκλοφόρησε σέ πολλές ἐκδόσεις. Ἀπό αὐτές γνωρίζουμε ἐννέα, πού ἐκδόθηκαν στό διάστημα 1732 μέχρι καί τοῦ 1818. Πρέπει νά σημειωθεῖ ὅτι ἡ τελευταία γνωστή ἔκδοση ἔγινε τίς παραμονές τῆς ἐθνεγερσίας (1818). Μοναδικό φαινόμενο κυκλοφορίας σ' ὁλόκληρη τή νεοελληνική βιβλιογραφία. Ἄν ἐξαιρέσει κανείς τό θούρειο τοῦ Ρήγα, κανένα ἄλλο νεοελληνικό βιβλίο, δέν εἶχε τόσο μεγάλη καί εὐρύτατη κυκλοφορία μέ τόσες πολλές ἐκδόσεις, ὅσες "ἡ Πίστις" τοῦ Νεκταρίου Τέρπου.
Ἀναμφίβολα, ὁ Τέρπος ἀνήκει στούς μεγάλους ἀγωνιστές τῶν χρόνων τῆς σκλαβιᾶς. Ἡ δράση του ὑπῆρξε ἀξιοζήλευτη. Πρόβαλε μέ πάθος τήν ὀρθόδοξη πίστη καί τήν ἰδέα τῆς ἐθνικῆς ἐλευθερίας. Τόνωσε τό ἐθνικό φρόνημα τῶν καταπτοημένων ραγιάδων. Καυτηρίασε μέ σκληρές ἐκφράσεις τίς ἀθρόες ἀλλαξοπιστίες καί ποτέ δέν συμβιβάστηκε μέ τό φαινόμενο τοῦ κρυπτοχριστιανισμοῦ, τό ὁποῖο θεωροῦσε νόθο κατάσταση καί ἀδυναμία εὐθείας καί πεπαρησιασμένης ὁμολογίας τῆς ἀλήθειας. Ὁ ἀνοιχτός ἀγώνας του κατά τῆς τυραννίας καί τοῦ μωαμεθανισμοῦ εἶναι μοναδικό φαινόμενο σέ ὁλόκληρη τήν Τουρκοκρατία, ἀφοῦ οἱ μετέπειτα ἐθνεγέρτες, ὅπως ὁ Ρήγας, ὁ Κοραῆς καί ὁ Ἀνώνυμος Ἕλληνας κρύφτηκαν πίσω ἀπό τήν ἀνωνυμία καί χρησιμοποίησαν ψευδώνυμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου