Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Β'. ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ- 3ο ΣΚΑΛΟΠΑΤΙ: Ή ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΙΑ

3ο σκαλοπάτι: Ή κοινοχρησία

Ή κοινοχρησία ή κοινή χρήση των υλικών αγαθών της ατομικής ιδιοκτησίας είναι μια φυσική κατάσταση για τον άνθρωπο γενικά κι επομένως για το χριστιανό. Είναι το δεύτερο σκαλοπάτι απ' τούς φυσικούς τρόπους της χρήσης των υλικών αγαθών, και το τρίτο σκαλοπάτι απ' όλες τις μορφές για τη χρήση των υλικών αγαθών.

Για τούς χριστιανούς είναι ένα πρόχειρο και περιστασιακό οικονομικοκοινωνικό σύστημα, πού μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγαλύτερες ομάδες (κοινότητες) απ' ότι ή κοινοκτημοσύνη, αλλά για να πετύχει είναι απαραίτητο κι έδώ τα μέλη της ομάδας να τα συνδέει ή χριστιανική αγάπη.

Ή κοινοχρησία είναι το προηγούμενο αξιολογικά σκαλοπάτι απ' την κοινοκτημοσύνη. Ανέχεται την κτήση (όχι τη χρήση) απ' το άτομο και προετοιμάζει το χριστιανό για το πρότυπο της οικονομικοκοινωνικής ζωής του ορθοδόξου χριστιανού, δηλαδή για την κοινοκτημοσύνη.

Ή κοινή χρήση δεν καταργεί, αλλά επιτρέπει την ατομική «ιδιοκτησία», ανέχεται δηλαδή να υπάρχει στο μέλος της χριστιανικής κοινότητας το αίσθημα ότι αυτός (το άτομο) προσωπικά είναι ό διαχειριστής της περιουσίας του Θεού. Σαν διαχειριστής επιτρέπει (κατ' εντολή του Θεού) να γίνει κοινή χρήση.

Ό Θεός στη Π. Διαθήκη, πού είναι «παιδαγωγός εις Χριστόν», εκπαιδεύει τούς Ιουδαίους για ένα σύστημα κοινοχρησία. Δηλαδή στην ατομική έγγειο κτήση (ατομική κτηματική περιουσία) επιβάλλει περιορισμούς στην ατομική χρήση απ' τον ιδιοκτήτη κι ακόμη επιβάλλει υπό όρους σε πολύ περιορισμένο βαθμό βέβαια την κοινοχρησία.

Συγκεκριμένα, οι διατάξεις αυτές της Π.Δ. είναι: 1) Ένα μικρό μέρος τού αγρού του ό ιδιοκτήτης θα το αφήσει αθέριστο, για να το θερίσουν και να το καρπωθούν οι φτωχοί. 

2) Τούς καρπούς απ' τα δέντρα ό ιδιοκτήτης θα τούς μαζεύει μόνο μια φορά -μόνο το πρώτο χέρι είναι δικό του-, το μάζεμα στο δεύτερο χέρι θα το κάνουν και θα το καρπωθούν οι φτωχοί και οι ξένοι. 3) Στο Ιωβηλαίο (πού είναι ένας χρόνος κάθε πενήντα) ό ιδιοκτήτης δεν καλλιεργεί και δεν μαζεύει τούς καρπούς, αλλά (όσους γίνουν χωρίς καλλιέργεια) τούς μαζεύουν και τούς καταναλώνουν οι φτωχοί και οι ξένοι.

Στην πρώτη χριστιανική κοινότητα των Ιεροσολύμων χρησιμοποίησαν αυθόρμητα βέβαια (πού ήταν το αποτέλεσμα της αγάπης τους) ένα μεικτό σύστημα: κοινοκτημοσύνη, αλλά ταυτόχρονα και κοινοχρησία.

Ενδεικτικό στοιχείο για την κοινοχρησία είναι τα λόγια του Αποστόλου Πέτρου στον Άνανία: «Ενόσω παρέμενε σ' εσένα το κτήμα σου, δεν ήταν δικό σου, κι όταν πουλήθηκε το αντίτιμο δεν ήταν στη διάθεση σου; Γιατί σκέφτηκες αυτό το πράγμα; 

Δεν είπες ψέματα στους ανθρώπους, αλλά στο Θεό».

Ενώ ενδεικτικά στοιχεία για την κοινοκτημοσύνη είναι: 1) Ή συμπεριφορά τού Αποστόλου Βαρνάβα: «Ένα χωράφι πού είχε ό Βαρνάβας το πούλησε και το χρήμα το έφερε και το έβαλε μπρος στα πόδια των Αποστόλων». 2) Ή περιγραφή απ' τον Ευαγγελιστή Λουκά της συμπεριφοράς των πιστών: «Όλοι οι πιστοί έμεναν μαζί και τα είχαν όλα κοινά. Και πουλούσαν τα κτήματα τους και τις περιουσίες τους και τα μοίραζαν σ' όλους κατά την ανάγκη πού είχε ό καθένας». Αυτά για την πρώτη  Εκκλησία.

Ό μάρτυρας Ιουστίνος (1-105 μ.Χ. περίπου) γράφει στην πρώτη του Απολογία για τη ζωή των χριστιανών: «Ότι περιουσία έχουμε τη φέρνουμε στο κοινό ταμείο και την προσφέρουμε σε καθένα πού έχει υλικές ανάγκες».

Παράλληλα με τη ζωή και την πράξη υπήρχε και ή σχετική διδασκαλία. Ό Κλήμης λ.χ. ό Αλεξανδρινός γράφει: «Ξέρω πώς ό Θεός μάς έδωσε μόνο την εξουσία για χρήση των υλικών αγαθών, κι αυτή μόνο μέχρι τα απαραίτητα (κι όχι δηλαδή για την κατάχρηση), κι ακόμη θέλει ή χρήση να είναι κοινή για όλους». Ό Ψευδό-Κλήμης (συγγραφέας του Δ' αιώνα;) γράφει: «Απ' το Θεό προετοιμάσθηκε ή κοινή συμμετοχή όλων των ανθρώπων στα υλικά αγαθά». Κι άλλου γράφει: «Ό χριστιανός... επικοινωνεί με ότι υλικά αγαθά έχει μ' αυτούς πού δεν έχουν... Αυτός, πού τη συμπεριφορά του αυτή τη βασίζει στο ν' αγαπά τον πλησίον του σαν τον εαυτό του, δε φοβάται τη φτώχεια. Αλλά γίνεται φτωχός μοιράζοντας τα υπάρχοντα του σ' αυτούς πού δεν έχουν... Κοντολογίς ότι θέλει για τον εαυτό του θέλει και για τον πλησίον του. Γιατί αυτός είναι ό νόμος του Θεού και των προφητών, αυτή είναι ή διδασκαλία της χριστιανικής αλήθειας». Κι όλη αύτη ή συμπεριφορά και ή διδασκαλία βασίζεται στη λογική και τη χριστιανική συνέπεια πού τη βρίσκουμε διατυπωμένη σε μια Επιστολή, πού έγραψε το Β' αιώνα μ.Χ. άγνωστος συγγραφέας και πού την παρουσιάζει σαν έργο του αποστόλου Βαρνάβα: «Να επικοινωνήσεις με τον πλησίον σου και με όλα τα υλικά σου αγαθά, και να μη σκεφθείς πώς είναι ατομικά δικά σου.

Γιατί, αν επικοινωνείτε στα πνευματικά αγαθά, πόσο περισσότερο πρέπει να επικοινωνείτε στα υλικά αγαθά».

Ώστε ή κοινοχρησία, πού είναι ένα σκαλοπάτι μεταξύ της κοινοκτημοσύνης και αυτάρκειας είναι μια φυσική κατάσταση πού δέχεται την ατομική περιουσία και με όρους πού βάζει την περιορίζει. Είναι ακόμη μια προετοιμασία για την κοινοκτημοσύνη. Είναι συνέπεια της αγάπης προς τον πλησίον, δηλαδή της χριστιανικής διδασκαλίας.

Ν.Θ. ΜΠΟΥΓΑΤΣΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ.

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΠΟΨΗ.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ  ΚΟΡΑΛΙ 1982