H Εκκλησιαστική ακολουθία της υιοθεσίας και η χρήση της ως ασφαλιστική δικλείδα του Ορθοδόξου βαπτίσματος τέκνων εξ υιοθεσίας !!!!

 

H Εκκλησιαστική ακολουθία της υιοθεσίας και η χρήση της ως ασφαλιστική δικλείδα του Ορθοδόξου βαπτίσματος τέκνων εξ υιοθεσίας

 

 

Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου

 

 

 

Έισαγωγικά.

 

Ένα από τα παράδοξα γεγονότα που συνέβησαν στα πρώτα χρόνια της  εκκλησιαστικής  μου διακονίας  ως εφημέριος είναι και το παρακάτω. Στον ναό που υπηρετούσα  εμφανίστηκε μια κυρία κρατώντας ένα μωρό. Γνωρίζοντας ότι η κυρία αυτή είναι άτεκνη, τη ρώτησα για το μωρό (αγόρι) που κρατούσε στην αγκαλιά της. Μου είπε ότι τώρα το έχει υιοθετήσει και ήλθε να πάρει τις ευχές του Σαραντισμού. Προκειμένου να αποφύγω οποιαδήποτε αντίδραση,  που θα πλήγωνε την κυρία αυτή (παρά το αρχικό σοκ) ξεκίνησα την ακολουθία του Σαραντισμού διαβάζοντας όποιες ευχές αναφέρονται στο μικρό παιδί  και στο τέλος από την Ωραία πύλη, δίνοντας στην κυρία το μωρό της, διάβασα μια ευχή υπέρ  υγείας. Το γεγονός αυτό ήταν αιτία να ψάξω στο Μεγάλο ευχολόγιο, αν υπήρχε σχετική ακολουθία για την υιοθεσία. Και προς μεγάλη μου έκπληξη ανακάλυψα ότι τέτοια ακολουθία υπήρχε. Μετά από έρευνα ανακάλυψα ότι υπάρχουν συνολικά τρείς σχετικές εκκλησιαστικές ακολουθίες.

 

Οι ακολουθίες  της εκκλησιαστικής υιοθεσίας.

 

Η υιοθεσία δεν είναι απλά μια νομική πράξη, αλλά μια άκρως εκκλησιαστική πρακτική με πολλές πνευματικές διαστάσεις. Γι΄αυτό η Εκκλησία φρόντισε να συνταχθεί σχετική εκκλησιαστική ακολουθία. Σήμερα υπάρχουν τελικά τρείς ακολουθίες της εκκλησιαστικής υιοθεσίας, που δυστυχώς βρίσκονται στην αφάνεια. Αυτές είναι οι παρακάτω και όπως θα διαπιστώσουμε διαφέρουν και  ως προς το τυπικό.

 

Α.Η ακολουθία που γράφεται στο Μεγάλο Ευχολόγιο.

 

Β.Η .Η ακολουθία της υιοθεσίας από το Μέγα Ευχολογιο του Alex Dimitrievskij.

 

Γ. Ακολουθία της υιοθεσίας του μακαριστού π.Ευαγγέλου Μαντζουνέα.

 

 

 

 

 

Α. Η ακολουθία από το Μεγάλο Ευχολόγιο (εκδ. Αστέρος, βάσει της εν Βενετία εκδόσεως σελ.603-605)

 

. Στο Μεγάλο Ευχολόγιο υπάρχει η ακολουθία με το παρακάτω τυπικό: «Ίσταται ο μέλλων υιοθετείσθαι έσωθεν των πυλών του Αγίου θυσιαστηρίου και ο ανάδοχος έξωθεν, αμφότεροι κηρούς έχοντες απτομένους. Ο δε ιερεύς φορών την ιερατικήν στολήν, ποιεί Ευλογητόν, λέγει το Τρισάγιον και το απολυτίκιον της ημέρας και το κοντάκιον του Αγίου του ναού. Ειθ΄ούτω και την παρούσαν ευχήν.

 

«Κύριε, ο Θεός ημών, ο δια του ηγαπημένου σου παιδός, Κυρίου δε ημών Ιησού Χριστού, τέκνα καλέσας ημάς Θεού, Υιοθεσία και χάριτι του Παντοδυνάμου, και Αγίου σου Πνεύματος, ο ειπών: Εγώ έσομαι αυτώ εις πατέρα και αυτός έσται μοι εις Υιόν, αυτός, φιλάνθρωπε Βασιλεύ, επίβλεψον εκ του Αγίου σου Κατοικητηρίου επί τους δούλους σου τούτους, και ους η φύσις κατά σάρκα διεστηκότας αλλήλων εγέννησε, τούτους αυτός εις Πατέρα και Υιόν ένωσον τω Αγίω σου Πνεύματι.

 

Στήριξον αυτούς τη αγάπη σου, σύνδεσον αυτούς τη ευλογία σου, ευλόγησον αυτούς εν τη δόξη σου, εδραίωσον αυτούς εν τη πίστει σου, φυλάττων δια παντός, και μη αθετών τα εκπορευόμενα δια των χειλέων αυτών, και γενού μεσίτης της αυτών υποσχέσεως, ίνα αδιάρρηκτον μέχρι τέλους της ζωής αυτών την σχέσιν ην ωμολόγησαν, και άψευστον διαφυλάττωσιν εν σοι ζώντες τω μόνω ζώντι, και αληθινώ Θεώ ημών, αξίωσον αυτούς κληρονόμους της Βασιλείας σου. Ότι πρέπει σοι πάσα δόξα, τιμή και προσκύνησις, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

 

ΣΧΟΛΙΑ

 

1.Η παρουσία του αναδόχου στην όλη ακολουθία συνδέεται με το μυστήριο του Βαπτίσματος. Ο ανάδοχος παρουσιάζεται ως εγγυητής της Ορθοδόξου πίστεως του υιοθετουμένου τέκνου. Εδώ πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι βαπτίσεις αρχικά γίνονταν σε ώριμη ηλικία, οπότε η ακολουθία αυτή μπορεί να είναι ή προβαπτισματική ή μετα-βαπτισματική.

 

2.Η  «υιοθεσία» ως θεολογικός όρος, τον οποίο εισήγαγε για πρώτη φορά ο Απόστολος Παύλος, δεν έχει σχέση με τη νομική διαδικασία της υιοθεσίας τέκνων. Σύμφωνα με τον Β.Φανάρα έχει λάβει ένα σωτηριολογικό και εσχατολογικό περιεχόμενο. Συνοψίζεται στο γεγονός ότι η «υιοθεσία» είναι η πραγματική συμμετοχή του πιστού στη  υιότητα του Σαρκωθέντος Χριστού και μέσω Αυτού γίνεται ο ίδιος, μέσα από αυτή την πνευματική σχέση, τέκνο Θεού. Γι΄αυτό στην ακολουθία αυτή  γίνεται επίκληση για επίβλεψη στους μέλλοντες να υιοθετήσουν και να υιοθετηθούν με το να ενωθούν «εν Αγίω Πνεύματι σε μια σχέση πατρότητας και υιότητας». Και συνεχίζει ο ιερέας με τις ευχές για την εξ ύψους βοήθεια της σχέσης αυτής μέχρι το τέλος της ζωής τους, με εσχατολογική προοπτική.

 

Ακολουθεί η ευχή να τηρήσουν αυτή την πνευματική σχέση πατέρα –παιδιού, που ευλογείται εκείνη τη στιγμή.

 

«Δέσποτα, ο της Κτίσεως πάσης δημιουργός, ο εν τω πρώτω Αδάμ κατά σάρκα φυσικήν δεσμήσας συγγένειαν, εν δε Χριστώ Ιησού, τω ηγαπημένω Υιώ σου και Θεώ ημών, χάριτι και ημάς συγγενείς σου αναδείξας  σοι, τω μόνω ειδότι τα πάντα και πριν γενέσεως, οι δούλοι σου ούτοι τας κεφαλάς υποκλίνουσι, της παρά σου ευλογίας δεόμενοι, και τω εν σοι συνδέσμω  εις Πατέρα και Υιόν αλλήλους επιγράφοντες, τύχοιεν ων ελπίζουσιν και της εαυτοίς οφειλομένης καταστάσεως, και της εν σοι Υιοθεσίας, επαξίως πολιτευόμενοι,  ἵνα εν πάσι, και εν τούτω δοξάζηταί σου το όνομα, του Πατρός και του Υιού, και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

 

Έπειτα ο πατέρας παίρνει τον γιο του από το θυσιαστήριο, εκείνος πέφτει στα πόδια του και «πατεί αυτόν ο πατήρ εις τον τράχηλον, λέγοντας «σήμερον υιός μου ει συ, εγώ σήμερον γεγένηκά σε». Τον σηκώνει από κάτω και αλληλοασπάζονται.                                                                                                                    Τότε ο ιερέας κάνει απόλυση, τους ευλογεί και τους νουθετεί.

 

ΣΧΟΛΙΟ.

 

Η πράξη του να πατήσει ο θετός πατέρας στον τράχηλο του υιοθετημένου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σημάδι εξουσίας, όμως τελικά ο ασπασμός που ακολουθεί δείχνει την αγάπη πατέρα και γιου.

 

Β.Η ακολουθία της υιοθεσίας από το Μέγα Ευχολογιο του Alex Dimitrievskij, Opisanie Liturgitseskich Rukopisejh; ILDESHEIM 1965) (περιοδικό Θεολογία ΤΟΜΟΣ ΝΣΤ )

 

Προσκαλείται ο ιερεύς ον μέλλοντα υιοθετήσαι συν τω υιοθετουμένω και ίστησιν αυτούς έμπροσθεν του Αγίου Θυσιαστηρίου, λέγοντος του ιερέως.

 

·        Ευλογημένη η Βασιλεία…

 

·        Εν ειρήνη του Κυρίου  δεηθώμεν…

 

·        Υπέρ της άνωθεν ειρήνης ….

 

·        Υπέρ των δούλων του Θεού (τουδε) και (τουδε) και της εν Χριστώ διαθέσεως και αγαθής επιτηδεύσεως και έργου πνευματικού και ειρήνης και ομονοίας αυτών, του Κυρίου δεηθώμεν.

 

·        Υπέρ του εν αγαθοεργία και ευαρέστω πολιτεία αυτούς βιώσαι, του Κυρίου δεηθώμεν

 

·        Υπέρ του ρυσθήναι..

 

·        Αντιλαβού σώσον.. της Παναγίας…

 

·        Ότι πρέπει ..

 

Πρόσχωμεν

 

Κύριε ο Θεός ημών, ο δια του ηγαπημένου σου Παιδός, Κυρίου ημών Ιησού Χριστού τέκνα καλέσας ημάς Θεού, υιοθεσία και Χάριτι του Παντοδυνάμου και Αγίου Σου Πνεύματος, ο ειπών, εγώ έσομαι αυτώ εις Πατέρα και αυτός έσται μοι εις υιόν. Αυτός φιλάνθρωπε βασιλεύ, επίβλεψον εξ αγίου σου κατοικητηρίου, επί τους δούλους σου τούτους, και ους η φύσις κατά σάρκα διεστηκότας αλλήλων εγέννησε, τούτους αυτός εις πατέρα και υιόν ένωσον τω Αγίω Πνεύματι……(συνέχεια ‘όπως προηγουμένως)

 

Μετά το Αμήν, απλώσας τας χείρας του υιοθετούντος εις τα άγια θυρία, λαβών ο ιερεύς της χειρός τον υιοθετούμενον, διαβάζει τούτον  από των μασχαλών του υοθετούντος, λέγει την ευχήν: 

 

Του Κυρίου δεηθώμεν

 

«Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ο δια σπλάχνα ελέους κατελθών επί σωτηρίαν των ανθρώπων και δόξαν πολλήν, χρηστότητι ταπεινώσας εαυτόν και υποδείξας οδόν σωτηρίας και δια την αγάπην την Σην εκτείνας τας αχράντους χείρας επί το παιδίον εκ βρέφους αγιασθέν υπό Σου. Αυτός Δέσποτα φιλάνθρωπε, έπιδε επί τον δούλον σου τον τα σα προστάγματα βεβαιούντα και της δικαίας Σου φωνής εισακούσαντα την του εκατοντάρχου Νικοδήμου λέγοντος «Εάν μη τις γεννηθεί άνωθεν, ου μη εισελεύσεται εις την Βασιλείαν των ουρανώ». Αυτός και νυν ευλόγησον, αναγεννών τω Πνεύματί Σου τον δουλον σου…. Ότι σου εστιν η Βασιλεία και η δύναμις και η δόξα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

 

«Και μετά την ευχήν, ποιεί μετάνοιαν ο υιός εις τους πόδας του πατρός και κρατήσας αυτόν ο Ιερεύς της χειρός, δίδωσι τω Πατρί λέγων: «Δόξα τω Θεώ ημών εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν …

 

Ακολουθεί η απόλυσις.

 

Σχόλιο. Η φράση «..το παιδίον εκ βρέφους αγιασθέν υπό Σου» μας παραπέμπει στην εκκλησιαστική ακολουθία του βαπτίσματος. Δηλ. το παιδί που θα υιοθετηθεί είναι βαπτισμένο.

 

 

 

Γ. Ακολουθία της υιοθεσίας του μακαριστού π. Ευαγγέλου Μαντζουνέα.

 

Η ακολουθία αυτή δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θεολογία (τόμος ΝΣΤ, Τεύχος Γ, Αθήνα 1965), σύμφωνα με την υπόδειξη του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτου Κοζάνης κυρού  Διονυσίου Ψαριανού και την οποία ενέκρινε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Σημαντική καινοτομία αποτελεί η τοποθέτηση του απολυτικίου του Αγίου Κοσμά του Μαϊουμά, ο οποίος υιοθετήθηκε από τον πατέρα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.

 

Χαρακτηριστικά της ακολουθίας αυτής είναι και τα εξής;

 

1.Αναφέρεται στην υιοθέτηση υιού ή θυγατρός. Αυτό είναι λογικό, γιατί σήμερα δεν υιοθετούνται μόνο αγόρια. Το τυπικό της ακολουθίας ξεκινάει ως εξής:

 

«Ίσταται ο μέλλων αναγεννάσθαι (υιός ή θυγάτηρ) προ των πυλών του Αγίου Θυσιαστηρίου, ομού μετά του αναδόχου. Αμφότεροι κατέχουν κηρούς απτομένους…»

 

2.Επαναλαμβάνει την πρώτη ευχή που αναφέρθηκε προηγουμένως ««Κύριε, ο Θεός ημών, ο δια του ηγαπημένου σου παιδός, Κυρίου δε ημών Ιησού Χριστού, τέκνα καλέσας ημάς Θεού, Υιοθεσία και χάριτι του…..

 

3.Επισυνάπτει την ακόλουθη ευχή του μεγάλου ευχολογίου:

 

«Δέσποτα Κύριε, ο της κτίσεως πάσης Δημιουργός, ο εν τω πρώτω Αδάμ κατά σάρκαν φυσικήν δεσμεύσας συγγένειαν, εν δε τω Χριστώ Ιησού, τω ηγαπημένω Υιώ σου και Θεώ ημών, χάριτι και ημάς συγγενείς σου αναδείξας σοι τω μόνω ειδότι τα πάντα και πριν γενέσεως, οι δούλοι σου ούτοι τας κεφαλάς υποκλίνουσι, της παρά σου ευλογίας δεόμενοι και τω εν σοι συνδέσμω εις πατέρα και υιόν αλλήλους επιγράφοντες, τύχοιεν ων ελπίζουσι και της εαυτοίς οφειλομένης καταστάσεως και της εν σοι υιοθεσίας, επαξίως πολιτευόμενοι, ίνα ως εν πάσι και εν τούτω δοξάζηταί σου το Όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

 

Έπειτα ο ιερέας παίρνει τον υιοθετούμενο και τον παρουσιάζει στον θετό πατέρα, ο οποίος τον φιλά και του λέει: «Υιός μου ει συ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε». Ακολουθεί η απόλυση από τον ιερέα.

 

 

 

Γενικές παρατηρήσεις στις παραπάνω ακολουθίες

 

1.Οι πρώτες δύο ακολουθίες αφορούσαν την υιοθεσία άρρενων τέκνων. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι  αρχικά η υιοθεσία συνδεόταν πιθανώς με κληρονομικά δικαιώματα, επειδή ο θετός γιος γινόταν ταυτόχρονα και κληρονόμος του θετού πατέρα.

 

2.Από τις ευχές που παρουσιάσαμε, φαίνεται ότι η υιοθεσία δεν χαρακτηρίζει τη σχέση πατρός-υιού μεταξύ ανθρώπων και Θεού, αλλά μέσω της πίστης για την ένωση και ομοίωση του πιστού με τον Υιό του Θεού, με τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνει ο ίδιος άνθρωπος, τέκνο του Θεού. Με την υιοθεσία δημιουργείται τεχνητή μεν, αλλά πνευματική σχέση μεταξύ γονέων και θετού παιδιού.

 

3.Η  υιοθεσία  πρέπει να καταταγεί στην πνευματική συγγένεια. Επομένως, όποια κωλύματα γάμου δημιουργούνται ανάμεσα στους φυσικούς απογόνους και συγγενείς εξ αίματος, τα ίδια ισχύουν και για τους θετούς απογόνους μέσω υιοθεσίας. (περί βαθμών συγγένειας Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων. τόμος Ε.).

 

3.Στις  ακολουθίες  ορίζεται πατέρας (άρσεν) και όχι γονέας 1/γονέας 2. Εξάλλου, όταν γράφτηκαν οι πρώτες  ακολουθίες εκκλησιαστικής υιοθεσίας,  δεν υπήρχε νομικά κατοχυρωμένος  γάμος ομοφυλόφιλων με δικαίωμα υιοθεσίας.

 

4.Ο συμμετέχων στην ακολουθία πατέρας είναι ορθόδοξος χριστιανός. Στην πρώτη ευχή οι ευχές μοιάζουν με τις ανάλογες που ακούγονται στο μυστήριο του γάμου: «Στήριξον αυτούς εν τη αγάπη σου. Σύνδεσον αυτούς εν τη ευλογία σου. Ευλόγησον αυτούς εν τη δόξη σου… Εδραίωσον αυτούς εν τη πίστει σου….» συνηγορούν δε στο γεγονός ότι ο πατέρας είναι μέλος της Εκκλησίας του Χριστού. Εδώ όμως θα πρέπει να σημειώσουμε τα εξής: «Η υιοθεσία τέκνων συνδέεται θεολογικά με το βάπτισμα και όχι με το γάμο, όπου θα μπορούσε να λυθεί η σχέση που δημιουργήθηκε. Συνεπώς η λύση της υιοθεσίας, που έχει ευλογηθεί (με εξαίρεση κάποιες περιπτώσεις, όπως η εκμετάλλευση και η κακοποίηση του υιοθετημένου από τους θετούς γονείς), δεν μπορεί να είναι αποδεκτή, όπως δεν ακυρώνεται η βάπτιση». (Β.Φανάρας -Υιοθεσία τέκνων).

 

5.Σε όλες τις  ακολουθίες φαίνεται η διασύνδεση που επιχειρείται με την πνευματική σχέση της εν Χριστώ υιοθεσίας των ανθρώπων να γίνονται τέκνα Θεού, προβάλλοντας αρχικά τη σχέση με σωτηριολογικό περιεχόμενο, που χρησιμοποιήθηκε από τον Απόστολο Παύλο.

 

6.Άποψη του γράφοντος είναι ότι στην  ακολουθία του του π. Ε. Μαντζουνέα πρέπει να προστεθεί και ειδική ευχή για τη μητέρα, αν η υιοθεσία γίνεται από οικογένεια και η οποία μητέρα θα βρίσκεται από την αρχή της ακολουθίας μαζί με τον πατέρα «προ των πυλών του Αγίου Θυσιαστηρίου, ομού μετά του αναδόχου, έχοντες  κηρούς απτομένους…»

 

 

 

Η ακολουθία της υιοθεσίας και το μυστήριο του βαπτίσματος σήμερα.

 

Μπορούμε με βάση τα όσα εκθέσαμε παραπάνω να προτείνουμε την εκκλησιαστική ακολουθία της υιοθεσίας ως προαπαιτούμενη διαδικασία πριν το μυστήριο του βαπτίσματος για τους εξής λόγους;

 

Α. Επειδή στην υιοθεσία δεν υπάρχει σαραντισμός.

 

Β. Με το νέο ψηφισθέντα νόμο για το γάμο των ομοφυλόφιλων ζυγαριών δίνεται η δυνατότητα υιοθεσίας σε πρόσωπα, που αρνούνται την Ορθόδοξη οντολογία και φυσιολογία και τα οποία θέτουν τον εαυτό τους εκτός Ορθοδοξίας.

 

 Για να πραγματοποιηθεί όμως η ακολουθία αυτή, θα πρέπει οι γονείς να είναι βαπτισμένοι ορθόδοξοι χριστιανοί και να πιστεύουν στα της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται. (Ορθόδοξη φυσιολογία και οντολογία για τα δύο φύλα κ.λ.π). Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι εκκλησιαστικά η υιοθεσία έχει ΣΩΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΟ και ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΟ περιεχόμενο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

 

Προτείνεται η ακολουθία αυτή να επανέλθει υποχρεωτικά ως προβαπτισματική ακολουθία και να συντάσσεται σχετική εκκλησιαστική πράξη. Έτσι γίνεται η ακολουθία αυτή ασφαλιστική δικλείδα στο Μυστήριο του Βαπτίσματος και αποφεύγονται οι πρακτικές των «τετελεσμένων γεγονότων».

 

«Είναι αδιανόητον να ευλογούμεν τα δίκτυα, τα αυτοκίνητα, τα πλοία, ως και πάσαν εκδήλωσιν της ζωής του ανθρώπου και να μη ευλογήται εν τόσον σημαντικόν γεγονός, ως η ψυχική ένωσις ανθρώπων, η οποία γίνεται κατά την υιοθεσίαν και εις την οποίαν τόσην σημασίαν δίδει ο Νομοθέτης του κοινού Δικαίου». (π.Ε.Μαντζουνέας)