Για την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και για τη Θεία Χάρη.
Τί ρόλο λοιπόν παίζει το αυτεξούσιο; Και τί νόημα έχουν οι δικές μας προσπάθειες, αν ό Θεός είναι Εκείνος πού αρχίζει και ολοκληρώνει το έργο της τελείωσής μας;
Πώς οικονομεί ή Θεία Χάρη τη σωτηρία μας.
χωρίς να παραγκωνίζει το αυτεξούσιο μας.
ΑΒΒΑΣ ΠΑΦΝΟΥΤΙΟΣ: Ή απορία σας θα ήταν πολύ δικαιολογημένη, αν υπήρχε σε κάθε έργο ή επιστήμη μόνο ή αρχή και το τέλος, χωρίς κάποιο ενδιάμεσο πού να τα ξεχωρίζει.
Ξέρουμε ότι ό Θεός προνοεί και δίνει στον καθένα με διαφορετικό τρόπο τις ευκαιρίες της σωτηρίας του. Αλλά το πώς εμείς θα ανταποκριθούμε σε αυτή την προσφορά, το αν δηλαδή θα επιδείξουμε ζήλο ή αδιαφορία, αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από μας.
Ό Θεός κάλεσε τον Αβραάμ και του είπε: «Φύγε από τη χώρα σου». Ό Αβραάμ πράγματι υπάκουσε και έφυγε από την πατρίδα του. Ή υπακοή είναι έργο τού Αβραάμ. Ή εντολή του Θεού, «πήγαινε στη χώρα», είναι το τί πρέπει να κάνει ό Αβραάμ. Τα λόγια αυτά τού Θεού είναι ακριβώς το περιεχόμενο της υπακοής πού καλείται να κάνει ό Αβραάμ. Αυτά όμως πού ακολουθούν, «πού εγώ θα σου δείξω», φανερώνουν την Χάρη τού Θεού πού έδωσε την εντολή και πού υπόσχεται συγχρόνως και την ανταμοιβή.
Να είμαστε βέβαιοι ότι, έστω κι αν εμείς αποκτήσουμε όλες τις αρετές, έστω κι αν καταβάλλουμε τούς πιο μεγάλους κόπους, με κανένα τρόπο δεν θα καταφέρουμε να φθάσουμε στην τελείωσή μας, με μόνο το ζήλο μας και την προσωπική δραστηριότητά μας. Να γνωρίζουμε καλά ότι όλος ό μόχθος τού ανθρώπου είναι ανεπαρκής, για να τού εξασφαλίσει την ουράνια μακαριότητα.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την τελείωση τού ανθρώπου είναι ή Χάρη του Κυρίου.
Εκείνος πρέπει να κατευθύνει την καρδιά μας προς το καλό. Ή προσευχή του Δαυίδ επίσης δεν θα πρέπει να λείπει ποτέ από το στόμα μας: «Κράτησε σταθερά τα βήματά μου στον δρόμο των εντολών σου, για να μην κλονισθούν τα πόδια μου και γλιστρήσω» (Ψαλμ. 16, 5). Και πάλι: «Τα πόδια μου στήριξε τα πάνω στον βράχο, και στερέωσε τα βήματά μου» (Ψαλμ. 39, 3). Το αυτεξούσιο μας, είτε από άγνοια του κάλου είτε από την έλξη των παθών, έχει μεγάλη κλίση προς το κακό. Εκείνος όμως πού κυβερνά το πνεύμα τού ανθρώπου, χωρίς αυτός να το αντιλαμβάνεται, μπορεί να το επαναφέρει στην έφεση για την αρετή. πάνω, αυτή την διπλή αλήθεια: «Με δύναμη μ' έσπρωξαν για να πέσω» (Ψαλμ. 117, 13). Να, δέστε την πρόκληση πού αντιμετωπίζει το αυτεξούσιο. «Αλλά ό Κύριος με βοήθησε» (Ψαλμ. 117, 13). Να και ή συνεχής βοήθεια τού Κυρίου. Μάς απλώνει δηλαδή, κατά κάποιο τρόπο, ό Κύριος το χέρι, όταν μάς βλέπει να κλονιζόμαστε, για να μάς στηρίξει και για να σταθεροποιήσει τα βήματά μας, μήπως και το αυτεξούσιο μάς οδηγήσει σε τέλεια καταστροφή.
Άς ακούσουμε πάλι τί λέει ό Ψαλμωδός: «Την ώρα πού έλεγα ότι κλονίστηκαν τα βήματά μου» - αυτό γίνεται από την αστάθεια της ανθρώπινης βούλησής μας- «το έλεός σου, Κύριε, με στήριζε» (Ψαλμ. 93, 18). Ό Ψαλμωδός, θέλοντας να εκφράσει την δική του απιστία και παράλληλα την εκδήλωση της Θείας βοήθειας και ομολογώντας ότι δεν ήταν δικό του κατόρθωμα ή έμμονή στην πίστη, αλλά ήταν αποτέλεσμα της ευσπλαχνίας τού Κυρίου, λέει: «Όταν ήταν πολλές οι θλίψεις μέσα μου» - ή αιτία των οποίων ήταν ή ελεύθερη βούληση- «οι παρηγοριές σου γέμισαν χαρά την ψυχή μου» (Ψαλμ. 93, 19). Είναι σαν να θέλει μ' αυτά τα λόγια να πει: Οι παρηγοριές της Χάρης Σου διαπέρασαν σαν θεϊκή πνοή την καρδιά μου. Μού αποκάλυψαν την θέα των μελλοντικών αγαθών, τα όποια Εσύ ετοίμασες σ' αυτούς πού πάσχουν για το όνομά Σου. Αυτές οι παρακλήσεις Σου έδιωξαν την αγωνία μου και με γέμισαν πάλι με υπέρτατη χαρά. Και συνεχίζει λέγοντας: «Αν δεν μου 'δινες, Κύριε, βοήθεια, ακόμα λίγο κι ή ψυχή μου θα ήταν μέσα στον Αδη» (Ψαλμ. 93, 17).
Μαρτυρεί λοιπόν εδώ ό Ψαλμωδός ότι ή διεστραμμένη ελεύθερη βούλησή του θα τον οδηγούσε στην Κόλαση, ανταμοιβή ή βοήθεια και ή Θεία προστασία δεν τον είχαν γλιτώσει αποκλειστικά' αυτήν. «Ό Κύριος» - και όχι ή ελεύθερη βούληση- «κάνει σταθερά τα βήματα του ανθρώπου» (Ψαλμ. 36, 23). «Όταν πέσει» - προφανώς εξαιτίας των ενεργειών τού αυτεξουσίου του- «δεν μένει στην πτώση του». Γιατί; «Διότι ό Κύριος τον υποβαστάζει και τον στηρίζει» (Ψαλμ. 36, 24).
Είναι λοιπόν σαν να λέμε με όλα αυτά ξεκάθαρα: Κανείς από τους δίκαιους δεν κατορθώνει να αποκτήσει την αρετή με τις δικές του μόνο δυνάμεις. Αλλά, καθένας έχει ανάγκη τον Θεό. Καθένας χρειάζεται την Θεία βοήθεια. Πρέπει Εκείνος να στηρίζει τα τρεμάμενα και έτοιμα να λυγίσουν γόνατά του, μήπως και ή ανικανότητα της ελεύθερης ανθρώπινης βούλησης κάνει τον άνθρωπο να χάσει την ισορροπία του. Και πέφτοντας έτσι, χαθεί για πάντα.
Ό Θεός μας κατευθύνει στον δρόμο μας.
Δεν ακούστηκε ποτέ να λέει κάποιος Άγιος ότι είχε βρει από μόνος του το δρόμο, για να προχωρήσει στην πνευματική ζωή κι έτσι να φθάσει στην «κατά Θεών τελείωση», στην οποία οδηγούν οι αρετές. Αλλά μάλλον καθένας εκλιπαρούσε τον Κύριο, για να τον οδηγήσει στην σωστή κατεύθυνση και Τού έλεγε: «Κύριε, οδήγησε με στην αλήθεια σου» (Ψαλμ. 24, 5). Και πάλι: «Κράτησε σταθερά τα βήματά μου, ώστε να βαδίζω σύμφωνα με τις εντολές σου» (Ψαλμ. 5, 9).
Ό προφήτης Ιερεμίας επίσης, ό όποιος δεν επαναπαυόταν στην πίστη του, λέει ότι γνώριζε από προσωπική του πείρα αυτή την αλήθεια και ότι την είχε ζήσει: «Γνωρίζω, Κύριε», λέει, «ότι κανένας άνθρωπος το δρόμο του δεν τον ορίζει, κανένας δεν μπορεί να ελέγξει της ζωής του την κατεύθυνση» (Ίερ. 10, 23). Αλλά και ό Ίδιος ό Κύριος με το στόμα τού προφήτη Ώσηέ, απευθύνθηκε στον Ισραήλ και είπε: «Εγώ θα είμαι γι αυτόν σαν το καταπράσινο έλατο όλα όσα χρειάζεται αυτός για να ζήσει θα προέρχονται από μένα» (Ώσηέ 14, 9).
Ό Κύριος μάς καθοδηγεί και μας φωτίζει, για να γνωρίσουμε το νόμο Του.
Όσοι θέλουν να εκπαιδευτούν και να ζήσουν σύμφωνα με το Νόμο τού Θεού, δεν στηρίζονται μονάχα στην μελέτη τού Θείου Νόμου, αλλά εκλιπαρούν καθημερινά τον Κύριο να ευδοκήσει να είναι ό δάσκαλος τους και να τους φωτίσει. Ό προφήτης Δαυίδ λέει: «Κύριε δείξε μου τους δρόμους σου και μάθε με τα δικά σου μονοπάτια» (Ψαλμ. 24, 4). Και αλλού πάλι λέει: «Τα μάτια μου άνοιξε να δω το θαυμαστό βάθος και την σοφία του νόμου σου» (Ψαλμ. 118, 18). Και πάλι: «Εκείνος είναι πού διδάσκει στον άνθρωπο την γνώση» (Ψαλμ. 142, 10). Σ' άλλον Ψαλμό επίσης λέει: «Δίδαξε με να κάνω το θέλημά σου, γιατί είσαι Εσύ ό Θεός μου» (Ψαλμ. 93, 10).
Ό Κύριος μας χαρίζει την κατανόηση των εντολών Του και την θέληση για να τις τηρήσουμε.
Ό προφήτης Δαυίδ γνώριζε τις Θείες εντολές πού αναφέρονται ξεκάθαρα στον Μωσαϊκό Νόμο. Ακούστε τον όμως τί λέει: Ζητάει από τον Κύριο να του δώσει Εκείνος την σύνεση, ή οποία θα τον ικανώσει να κατανοήσει το βαθύτερο νόημά τους. «Δώσε μου», λέει «σύνεση, ώστε να γνωρίσω τις εντολές σου» (Ψαλμ. 118, 125). Δεν είχε άραγε αύτη την ευφυΐα από την φύση του; Δεν ήταν δική του θέμα το να προσπαθήσει να εφαρμόσει τις εντολές, αφού αυτές ήταν γραπτά παραδομένες με τον Μωσαϊκό Νόμο ; Όμως ό Προφήτης προσευχόταν, για να τού δοθεί σοφία και σύνεση, ώστε να κατανοήσει πιο τέλεια το βάθος της ουσίας των εντολών. Κι αυτό, γιατί γνώριζε καλά ότι εδώ ή φύση αποκλειστικά μονή της δεν επαρκεί. Πρέπει να επισκιάσει τον άνθρωπο το Θείο Φώς, ώστε να φωτισθεί ό νους να κατανοήσει το πνεύμα τού Νόμου και να βιώσει με μεγαλύτερη καθαρότητα αυτά πού ό Νόμος παραγγέλλει.
Αλλά και ό απόστολος Παύλος κηρύττει με ακόμα μεγαλύτερη σαφήνεια την ίδια αλήθεια: «Γιατί ό ίδιος ό Θεός», λέει, «ενεργεί σε σας, ώστε και να θέλετε και να πράττετε ότι είναι σύμφωνο με την θέληση Του» (Φιλ. 2, 13). Θα μπορούσε ποτέ να ειπωθεί κάτι πιο ξεκάθαρο ; Ό Απόστολος διακηρύττει μ' αυτό το χωρίο ότι ό Κύριος είναι μέσα μας ό δημιουργός της καλής μας προαίρεσης, αλλά συγχρόνως και ό συντελεστής της ολοκλήρωσης τού έργου: «Γιατί σε σας δόθηκε», λέει, «το χάρισμα, όχι μόνο να πιστεύετε στον Χριστό, αλλά και να υποφέρετε γι αυτόν» (Φιλ. 1, 29). Να, πού ακόμα μια φορά δηλώνεται ότι ή αρχή της μετάνοιας και της πίστης, αλλά και ή υπομονή στα παθήματα, είναι δώρα τού Θεού.
Με αυτή την σκέψη και ό προφήτης Δαυίδ εκλιπαρούσε με παρόμοιο τρόπο το έλεος τού Κυρίου και έλεγε: «Στερέωσε, Θεέ μας, αυτό πού έχεις ενεργήσει μέσα μας» (Ψαλμ. 67, 29). Μ' αυτό πού λέει εδώ ό Προφήτης φανερώνει ότι δεν αρκεί μόνο το ότι ή Χάρη μας παραχώρησε την απαρχή της σωτηρίας μας, αλλά πρέπει καθημερινά να εργαζόμαστε γι' αυτήν, ώστε με την ίδια ευσπλαχνία να οικονομεί συγχρόνως ό Θεός και την πνευματική μας πρόοδο.
Δεν είναι το αυτεξούσιο τού ανθρώπου, αλλά «ό Κύριος» είναι Αυτός πού «ελευθερώνει τούς φυλακισμένους» (Ψαλμ. 145. 7). Δεν είναι ή αρετή μας, αλλά «ό Κύριος» είναι Αυτός πού «σηκώνει όρθιους τούς συντριμμένους» (Ψαλμ. 145, 8). Δεν είναι ή επιμέλεια μας στην μελέτη, αλλά «ό Κύριος είναι πού κάνει σοφούς τούς τυφλούς» (Ψαλμ. 145, 8). Δεν είναι ή δική μας επαγρύπνηση, αλλά «ό Κύριος προστατεύει αυτούς πού βρίσκονται ξένοι μέσα στην χώρα» (Ψαλμ. 145, 9). Δεν είναι ή δύναμή μας, αλλά «ό Κύριος δίνει στήριγμα σ όλους αυτούς πού πέφτουν» (Ψαλμ. 144, 14).
Αυτό δεν το λέω για να βγάλω άχρηστο το ζήλο και τούς κόπους μας, ούτε για να πω ότι οι προσπάθειές μας είναι μάταιες και περιττές, αλλά για να πεισθούμε ότι, χωρίς την βοήθεια τού Θεού, δεν είμαστε ικανοί να καταβάλλουμε καμιά προσπάθεια, αλλά και ούτε οι προσπάθειές μας από μόνες τους θα φέρουν κανένα αποτέλεσμα. Πρέπει οπωσδήποτε να μας δώσει ό Κύριος την βοήθεια και το έλεός Του, ώστε να αξιωθούμε να φθάσουμε στον ανέκφραστο αγαθό τής καθαρότητας.
Ό σοφός Σολομώντας λέει: «Το άλογο το ετοίμασαν για την ημέρα τής μάχης την νίκη όμως την δίνει ό Κύριος» (Παροιμ. 21, 31). Και σ άλλο σημείο ή Αγία Γραφή λέει: «Αποκλειστικά' όσους εμπιστεύονται στην ίδια τους την δύναμη, κανείς δεν θα νικήσει» (Α' Βασ. 2, 9).
Τί μάς μένει λοιπόν, από το να ψάλλουμε ασταμάτητα μαζί με τον μακάριο Δαυίδ: «Δύναμή μου και ύμνος μου», όχι το αυτεξούσιο μου, αλλά «ό Κύριος Εκείνος με έσωσε» (Ψαλμ. 117, 14).
Το 'ίδιο λέει και ό Απόστολος των Εθνών, ό όποιος γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν είναι ούτε ή αξία του ούτε οι κόποι του πού τον ίκάνωσαν να διακονήσει την Καινή Διαθήκη, αλλά το έλεος τού Θεού. Γράφει προς τούς Κορινθίους: «Δεν είμαστε από μόνοι μας ικανοί να θεωρήσουμε ότι κάτι από αυτά πού κατορθώνουμε προέρχεται από μάς τούς ίδιους, αλλά ή ικανότητα μας προέρχεται από τον Θεό. Αυτός μάς αξίωσε να υπηρετήσουμε την Καινή Διαθήκη» (Β' Κορ. 3, 5-6).
ΒΙΒΛΙΟΓ. ΑΒΒΑ ΚΑΣΣΙΑΝΟΥ . ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου